سهل انگاري و سبک شمردن نماز، و رياکاري در آن:
نويسنده: محمد محمدي اشتهاردي
در آيه 4تا 6 سوره ي ماعون مي خوانيم:
فويل للمصلين- الذين هم عن صلاتهم ساهون- الذين هم يرائون.
«واي بر نمازگزاراني که: نماز خود را بدست فراموشي مي سپارند، آنها که ريا مي کنند».
1- فراموشکاري و غفلت در اصل نماز.
2- رياکاري در نماز.
قابل توجه اينکه: نمي فرمايد: آنها در نمازشان، سهو مي کنند، زيرا به هر حال، براي هر کس واقع مي شود، بلکه مي فرمايد از اصل نماز، سهو مي کنند، يعني واي بر آنان که اصل نماز را به طور جدي نمي گيرند و نسبت به آن سهل انگار و بي انگيزه و بي تفاوت هستند.
بنابراين، آنانکه بر اثر سهل انگاري، نماز را ترک مي کنند، يا در وقتش انجام نمي دهند و يا آن را سرسري و ناقص انجام مي دهند، مشمول اين آيه هستند و سزاوار «ويل» خواهند بود.
و نيز آنان که نماز را براي خدا برپا نمي دارند، و در انجام آن رياکاري مي کنند، سزاوار ويل و عذاب سخت الهي هستند.
محمد بن فضيل مي گويد: از امام کاظم عليه السلام پرسيدم: منظور از سهو در اين آيه «الذين هم عن صلاتهم ساهون) چيست؟
آن حضرت در پاسخ فرمود: هو التضييع: «منظور، ضايع نمودن نماز است».(1)
پانزده کيفر براي آن کس که نماز را سبک بشمرد:
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر کس در امر نماز، سستي کند و آن را سبک بشمرد، خداوند او را دچار پانزده بلا مي کند.
1- کوتاهي عمر.
2- کمي روزي.
3- زدودن سيماي صالحان از چهره اش.
4- عدم پاداش اعمالش.
5- مستجاب نشدن دعايش.
69- بهره مند نشدن او از دعاي صالحان.
7- مرگ ذلت بار.
8- مرگ در حال گرسنگي و تشنگي.
9- مأمور شدن فرشته براي شکنجه دادن او در عالم قبر.
10- تنگ نمودن قبر او.
11- تاريک شدن قبر او.
12- مأمور شدن فرشته، براي کشاندن او از ناحيه ي صورت بر زمين در پيش مردم.
13- حسابرسي شديد قيامت.
14- سلب نظر و توجه خدا به او.
15 - ابتلاء به عذاب سخت.(2)
امام علي عليه السلام فرمود:
«مبادا سرگرمي به چيزي از امور دنيا شما را از انجام نماز در وقتش باز دارد، خداوند (در قرآن) اقوامي را به خاطر همين سرزنش کرده و مي فرمايد:
ويل للمصلين- الذين هم عن صلاتهم ساهون.
يعني: «آنان که غافل بوده و نسبت به وقت هاي نماز سهل انگار هستند و آن را سبک مي شمرند.(3)».
امام صادق عليه السلام در معني آيه ي فوق فرمود: «آن کس که بدون عذر نماز را از اول وقتش تأخير بيندازد» و در جاي ديگر فرمود: «يعني نماز را ترک کند و در مورد نماز سستي و سهل انگاري نمايد».
يکي از شاگردان امام صادق عليه السلام به نام يونس، از آن حضرت پرسيد: «آيا منظور از سهو در نماز، وسوسه ي شيطان است؟ (که موجب فراموشي در ميان نماز مي شود).
امام صادق عليه السلام در پاسخ فرمود:
«نه، منظور اين نيست، زيرا هر کسي در نماز سهو مي کند، بلکه منظور آن است که: از نماز غافل گردد، به طوري که بر اثر غفلت،آن را در اول وقتش انجام ندهد».(4)
رسول اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: «ليس مني من استخف بصلاته: «از من نيست کسي که نمازش را سبک بشمرد». سپس افزود: «سوگند به خدا چنين کسي در کنار حوض کوثر، بر من وارد نمي گردد».
امام باقر عليه السلام فرمود:
روزي پيامبرصلي الله عليه و آله وارد مسجد شد، شخصي را ديد که با شتاب زدگي، نماز مي خواند و با رکوع و سجود ناقص، آن را انجام مي دهد، فرمود: عمل اين شخص مانند نوک زدن کلاغ بر زمين براي برچيدن دانه است.
لئن مات هذا و هکذا صلاته ليموتن علي غير ديني.
«اگر اين شخص با چنين نمازي، بميرد، قطعاً خارج از دين (اسلام) مرده است».(5)
فويل للمصلين- الذين هم عن صلاتهم ساهون- الذين هم يرائون.
«واي بر نمازگزاراني که: نماز خود را بدست فراموشي مي سپارند، آنها که ريا مي کنند».
شرح کوتاه:
1- فراموشکاري و غفلت در اصل نماز.
2- رياکاري در نماز.
قابل توجه اينکه: نمي فرمايد: آنها در نمازشان، سهو مي کنند، زيرا به هر حال، براي هر کس واقع مي شود، بلکه مي فرمايد از اصل نماز، سهو مي کنند، يعني واي بر آنان که اصل نماز را به طور جدي نمي گيرند و نسبت به آن سهل انگار و بي انگيزه و بي تفاوت هستند.
بنابراين، آنانکه بر اثر سهل انگاري، نماز را ترک مي کنند، يا در وقتش انجام نمي دهند و يا آن را سرسري و ناقص انجام مي دهند، مشمول اين آيه هستند و سزاوار «ويل» خواهند بود.
و نيز آنان که نماز را براي خدا برپا نمي دارند، و در انجام آن رياکاري مي کنند، سزاوار ويل و عذاب سخت الهي هستند.
محمد بن فضيل مي گويد: از امام کاظم عليه السلام پرسيدم: منظور از سهو در اين آيه «الذين هم عن صلاتهم ساهون) چيست؟
آن حضرت در پاسخ فرمود: هو التضييع: «منظور، ضايع نمودن نماز است».(1)
پانزده کيفر براي آن کس که نماز را سبک بشمرد:
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر کس در امر نماز، سستي کند و آن را سبک بشمرد، خداوند او را دچار پانزده بلا مي کند.
1- کوتاهي عمر.
2- کمي روزي.
3- زدودن سيماي صالحان از چهره اش.
4- عدم پاداش اعمالش.
5- مستجاب نشدن دعايش.
69- بهره مند نشدن او از دعاي صالحان.
7- مرگ ذلت بار.
8- مرگ در حال گرسنگي و تشنگي.
9- مأمور شدن فرشته براي شکنجه دادن او در عالم قبر.
10- تنگ نمودن قبر او.
11- تاريک شدن قبر او.
12- مأمور شدن فرشته، براي کشاندن او از ناحيه ي صورت بر زمين در پيش مردم.
13- حسابرسي شديد قيامت.
14- سلب نظر و توجه خدا به او.
15 - ابتلاء به عذاب سخت.(2)
امام علي عليه السلام فرمود:
«مبادا سرگرمي به چيزي از امور دنيا شما را از انجام نماز در وقتش باز دارد، خداوند (در قرآن) اقوامي را به خاطر همين سرزنش کرده و مي فرمايد:
ويل للمصلين- الذين هم عن صلاتهم ساهون.
يعني: «آنان که غافل بوده و نسبت به وقت هاي نماز سهل انگار هستند و آن را سبک مي شمرند.(3)».
امام صادق عليه السلام در معني آيه ي فوق فرمود: «آن کس که بدون عذر نماز را از اول وقتش تأخير بيندازد» و در جاي ديگر فرمود: «يعني نماز را ترک کند و در مورد نماز سستي و سهل انگاري نمايد».
يکي از شاگردان امام صادق عليه السلام به نام يونس، از آن حضرت پرسيد: «آيا منظور از سهو در نماز، وسوسه ي شيطان است؟ (که موجب فراموشي در ميان نماز مي شود).
امام صادق عليه السلام در پاسخ فرمود:
«نه، منظور اين نيست، زيرا هر کسي در نماز سهو مي کند، بلکه منظور آن است که: از نماز غافل گردد، به طوري که بر اثر غفلت،آن را در اول وقتش انجام ندهد».(4)
رسول اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: «ليس مني من استخف بصلاته: «از من نيست کسي که نمازش را سبک بشمرد». سپس افزود: «سوگند به خدا چنين کسي در کنار حوض کوثر، بر من وارد نمي گردد».
امام باقر عليه السلام فرمود:
روزي پيامبرصلي الله عليه و آله وارد مسجد شد، شخصي را ديد که با شتاب زدگي، نماز مي خواند و با رکوع و سجود ناقص، آن را انجام مي دهد، فرمود: عمل اين شخص مانند نوک زدن کلاغ بر زمين براي برچيدن دانه است.
لئن مات هذا و هکذا صلاته ليموتن علي غير ديني.
«اگر اين شخص با چنين نمازي، بميرد، قطعاً خارج از دين (اسلام) مرده است».(5)
پي نوشت :
1- فروع کافي، ج3، ص268.
2- سفينة البحار، ج2، ص44.
3- تفسير برهان، ج4، ص511.
4- همان مدرک.
5. فروع کافي، ج3، ص268.
