كشنده‌ترين سرطان

سرطان ريه يكي از شناخته‌ترين و خطرناك‌ترين سرطانهاست و سالانه تعداد زيادي از مردم بدان مبتلا مي‌شوند.اين سرطان با مصرف سيگار ارتباط دارد، گرچه مواد ديگري مثل آزبست (پنبه نسوز) و قطران هم مي‌توانند موجب سرطان ريه شوند. تقريباً 80 درصد موارد سرطان ريه با استعمال دخانيات ارتباط دارد. ساير مواد سرطانزاي استنشاقي نيز احتمال ابتلاي سيگاريها را بالا مي‌برند.
استعمال دخانيات نه تنها باعث افزايش احتمال ابتلا به سرطان ريه مي‌شود، بلكه سرطانهاي ديگر مثل سرطان زبان، حنجره ، مري، مثانه، كليه، لوزالمعده، بيماريهاي قلبي ـ عروقي و بيماريهاي مزمن ريوي مثل آمفيزم نيز با مصرف دخانيات در ارتباط هستند.
سرطان ريه به مقدار زيادي قابل پيشگيري است كه راه آن هم مصرف نكردن دخانيات است. احتمال ايجاد سرطان ريه با طول مدت استعمال دخانيات ارتباط دارد. يك فرد سيگاري هرچه زودتر سيگار را ترك كند، احتمال ابتلاخود به سرطان را بيشتر كاهش خواهد داد. استنشاق دود سيگارمصرفي ديگران نيز مي‌تواند در فرد غيرسيگاري ايجاد سرطان كند. امروزه سرطان ريه شايعترين علت مرگ و مير ناشي از سرطان در مردان و زنان است.

سرطان ريه چيست؟

به علت آنكه سلولهاي يك عضو، واكنش‌هاي گوناگوني به عوامل سرطانزا نشان مي‌دهند، ممكن است انواع مختلف سرطان را در هر عضوي مشاهده كرد. اين مسئله در سرطانهاي اوليه ريه كه در زير شرح داده مي‌شود به‌خوبي روشن مي‌شود.
*سرطان سلولهاي پوششي كه قسمت عمده سرطانهاي ريه را تشكيل مي‌دهند .
*سرطان سلولهاي بزرگ بدون تمايز كه در 5 تا 10 درصد بيماران ديده مي‌شود.
*سرطان سلولهاي كوچك كه در 15 تا 20 درصد بيماران ديده مي‌شود در اين نوع از سرطان به علت ‌آنكه گسترش سلولهاي سرطاني (متاستاز) زود صورت مي‌گيرد، جراحي به ندرت درمان مناسبي است. در اين نوع سرطان نتايج خوبي با استفاده از شيمي درماني به دست آمده است.
*آدنو كارسينوم كه معمولاً در قسمتهاي محيطي ريه ديده مي‌شود و 25 تا 30 درصد سرطانهاي ريه را تشكيل مي‌دهد. اين سرطان ممكن است در افراد غيرسيگاري هم ديده شود.
كارسينوم برونكو آلوئولر در قسمتهاي محيطي ريه مشاهده شده و كمتر از 5 درصد سرطانهاي ريه را تشكيل مي‌دهد. اين سرطان ممكن است در غيرسيگارها نيز ديده شود. انواع نادر ديگر كمتر از 5 درصد كل تعداد مبتلايان به سرطانهاي ريه را تشكيل مي‌دهد.

علل بروز سرطان ريه

چون سيگار مهمترين عامل ايجاد سرطان ريه است، بنابراين شناخت نحوه اثر سيگار در ايجاد اين سرطان اهميت دارد. در مرحله اول استنشاق دود به روشهاي پاكسازي طبيعي كه به وسيله آن ريه خود را از صدمات در امان مي‌دارد، صدمه مي‌زند. مجاري هوايي كه هواي استنشاق شده را به ريه‌ها مي‌رسانند، توسط يك لايه از سلولها كه روي آنها غشايي از مواد موكوسي قرار دارند، محافظت مي‌شوند.
حركات منظم مژكهاي شبيه مو روي اين سلولها زمينه حركت مخاط را از ريه به سمت بالا فراهم مي‌آورد.به اين طريق ذرات استنشاق شده‌اي كه به مخاط چسبيده‌اند، خارج مي‌شوند.
ميزان اثربخشي مكانيسم پاكسازي، با استنشاق دود سيگار به سرعت كاهش مي‌يابد و با از بين رفتن مژكها و ضخيم شدن لايه پوشاننده همراه است. در اين صورت ريه ديگر نمي‌تواند خود را پاك نگه دارد. بنابراين مواد سرطانزاي موجود در دود سيگار روي مخاط لايه پوشاننده به مدت طولاني‌تري باقي مانده و زمان كافي براي نفوذ به داخل سلولها را خواهند داشت. اين مواد به تدريج ماهيت سلولها را تغيير مي‌دهند تا تبديل به سلولهاي سرطاني شوند.
دود سيگار يكي از انواع آلودگي‌هاي استنشاقي است كه نه تنها باعث تخريب سيستم پاكسازي مي‌شود، بلكه حاوي مواد شيميايي سرطانزا نيز است. دود سيگار 4000 نوع ماده شيميايي دارد كه بيش از 40 تاي آنها سرطانزاست. وقتي مواد سرطانزاي استنشاقي همراه با دود سيگار وارد ريه مي‌شوند به علت نبود خاصيت پاكسازي طبيعي مي‌توانند اثر سرطانزايي سيگار را تشديد كنند.
در صورتي كه اگر همين مواد توسط فرد غيرسيگاري كه پوشش راههاي هوايي سالمي دارد استنشاق شوند، خطر سرطانزايي كمتري دارند.عوامل متعددي چون مدت سيگار كشيدن، مقدار سيگار مصرفي و شدت سيگار كشيدن روي احتمال بروز سرطان ريه تأثير مي‌گذارد؛ مثلاً در افرادي كه ساليان متمادي سيگار مصرف كرده‌اند (بيشتر از 20 سال) خطر ابتلا به سرطان ريه بيشتر است. همچنين احتمال ابتلا به سرطان ريه در كساني كه به طور متوسط بيش از 20 نخ سيگار در روز مي‌كشند، 15 تا 30 برابر افراد غيرسيگاري است. زنان سيگاري نيز مشابه مردان سيگاري در معرض افزايش خطر ابتلا به سرطان ريه قرار دارند. عوامل ديگري كه مي‌توانند در افراد سيگاري و غيرسيگاري سرطان ايجاد كنند، شامل آزبست، كروم، نيكل، قطران و مشتقات آن و رادون (يك گاز راديواكتيو) هستند.
احتمال بروز سرطان ريه در كارگراني كه با آزبست (پنبه نسوز) سروكار دارند و سيگار مي‌كشند، 50 برابر افراد عادي جامعه است. از طرفي در يك كارگر آزبست كار كه سيگار نمي‌كشد، احتمال ابتلا به سرطان ريه 5 برابر افراد غيرسيگاري است.

دود سيگار

مطالعات نشان داده است كه همسران غيرسيگاري افراد سيگاري، در معرض خطر افزايش احتمال ابتلا به سرطان ريه، به علت تنفس طولاني مدت دود سيگار همسرانشان هستند. همسران افرادي كه طي روز بيش از 20 نخ سيگار در خانه مي‌كشند، دو برابر افراد طبيعي در معرض خطر ابتلا به سرطان هستد. تماس طولاني با دود سيگار افراد ديگر در محيط كار نيز احتمال سرطان را افزايش مي‌دهد. كودكاني كه والدين سيگاري دارند نيز بيشتر در معرض خطر عفونتهاي تنفسي هستند. مطالعات نشان داده است مادراني كه در طول دوران بارداري در معرض دود سيگار ديگران قرار دارند، فرزندان كم‌وزن‌تري به دنيا مي‌آورند.

تشخيص

علائمي كه در بيمار پديد مي‌آيد، در همه انواع سرطان ريه مشابه است. چون تومور (توده سرطاني) مثل يك جسم خارجي در مسير راههاي هوايي است، سرفه‌هاي مكرر ايجاد مي‌شود. اين سرفه‌هاي مزمن ممكن است باعث صدمه تومور و پيدا شدن خون در خلط شود. از طرف ديگر، غدد مترشحه موكوس نيز به دليل تحريك ناشي از دود سيگار، مقادير بيشتري موكوس توليد مي‌كنند كه بايد با سرفه دفع شود.
در مراحل پيشرفته‌تر، ممكن است تومور يك راه هوايي را به طور كامل مسدود سازد و باعث ايجاد عفونت در پشت محل انسداد شود. معمولاً بيماران مبتلا به سرطان ريه از علائمي مثل افزايش سرفه، تب و گاه درد قفسه سينه شكايت مي‌كنند چون انسداد مانع تخليه موثر ترشحات ريه مي‌شود، در شت محل انسداد عفونت ايجاد مي‌شود، حتي درصورتي‌كه عفونت با مصرف آنتي‌بيوتيك كنترل شود، علايم آن ممكن است باقي بماند.

روش هاي تشخيصي

روشهاي مختلفي براي تشخيص و بررسي سرطان ريه وجود دارد از جمله:
*جمع‌آوري خلط و آزمايش ميكروسكوپي آن ممكن است سلولهاي بدخيمي را كه از تومور جدا شده‌اند، نشان دهد.
*بررسي برونكوسكوپيك راههاي هوايي: در اين بررسي، پزشك لوله‌اي را از راه دهان يا بيني به داخل راههاي هوايي ريه مي‌فرستد. تومور از طريق برونكوسكوپ برداشته و براي آزمايش زير ميكروسكوپ ارسال مي‌شود.
*بيوپسي سوزني (نمونه‌برداري با استفاده از سوزن): وقتي كه تومور در منطقه‌اي است كه در دسترس برونكوسكوپ نيست و تشخيص داده نشده است، با بي‌حسي موضعي، سوزن نازكي از طريق جدارة قفسه سينه مستقيماً يا با راهنمايي اشعه X به سمت تومور رانده مي‌شود. تكه كوچكي از بافت برداشته و براي مطالعه ميكروسكوپي ارسال مي‌شود.

درمان

بعد از تشخيص سرطان ريه و تعيين ميزان گسترش آن تصميم‌گيري درباره نوع درمان براساس شرايط بيمار و بيماري انجام مي‌شود؛ بنابراين ممكن است روش درمان در بيماران مختلف متفاوت باشد.
سرطانهاي ريه همه شبيه هم نيستند و بيماران نيز برحسب مقاومت نسبت به گسترش بيماري متفاوت هستنند. بعضي از سرطانها به سرعت گسترش مي‌يابند، درحالي كه بعضي ديگر رشد كندي داشتند و در مراحل آخر بيماري گسترش مي‌يابند؛ از اين رو پزشكان برحسب مورد راجع به درمان بيماري با جراحي، پرتودرماني، شيمي درماني يا تركيبي از آنها تصميم مي‌گيرند.
اگر تومور كاملاً محدود باشد به طوري كه جراحي قابل انجام باشد، 30 تا 35 درصد بيماران طول عمر پنج ساله خوبي بعد از عمل خواهند داشت.
پرتودرماني در مواردي كه تومور به طور كامل برداشته نشده يا شرايط بيمار اجازه عمل را نمي‌دهد، درمان مناسبي خواهد بود. در گذشته شيمي درماني در صورتي استفاده مي‌شد كه شواهدي از گسترش تومور به ساير قسمتهاي بدن وجود داشت، ولي امروزه در موارد ديگري از سرطان ريه هم شيمي‌درماني كاربرد دارد. شيمي‌درماني درمان انتخابي سرطان «سلولهاي كوچك» ريه است.هميشه به خاطر داشته باشيد كه مصرف نكردن دخانيات عاقلانه‌ترين راه پيشگيري از سرطان ريه است.
منبع: بنياد امور بيماريهاي خاص
/خ