بررسی جریان انحرافی انجمن حجتیه (قسمت سوم)

شیخ محمود حلبی در همان روزهایی اولیه پیروزی انقلاب به دیدار امام رفت. رحمانی در رابطه با این دیدار می­گوید: « وقتی انقلاب به پیروزی رسیده بود بسیاری به دیدن امام می‌آمدند. بنا بر نقلی که از مرحوم آقای دکتر محمود بروجردی وجود دارد از آن زمان یعنی‌‌ همان اوایل پیروزی این بود که از جمله کسانی که خدمت امام رسیدند مرحوم آقای حلبی، رییس انجمن حجتیه بودند. ایشان به حضرت امام پیشنهاد دادند که ۱۵ هزار جوان آماده برای اداره انقلاب از فرزندان امام زمان را برای اداره انقلاب در اختیار شما قرار می‌دهیم. امام در پاسخ فرمودند این انقلاب را فرزندان امام زمان به وجود می‌آورند اما نه آن‌هایی که در گوشه‌ای نشسته‌اند و منتظرند که بر سر سفره و خوان آماده بنشینند بلکه این جوان‌ها و همه اقشار از زن و مردی که در کف خیابان‌ها شعار می‌دهند و در مقابل نیروهای مسلح شاه مقاومت می‌کنند، فرزندان امام زمان هستند و ما از این‌ها برای اداره انقلاب استفاده می‌کنیم.»[1] جهت­ گیری انجمن پس از انقلاب به تدریج به سمت هواداری از آن پیش می­رفت. حلبی از مشهد کاندیدای مجلس خبرگان قانون اساسی شد و 307374 رای آورد اما انتخاب نشد.[2] انجمن پس از پیروزی انقلاب نشریه انتظار را منتشر کرد. سخنرانی رهبر انقلاب به عنوان «نایب بزرگوار آن عدالت­ گستر جهانی» در شماره سوم این مجله نشان از هواداری انجمن از انقلاب اسلامی است. در انتهای همین شماره، یک پوستر رنگی با شعار انقلاب اسلامی زمینه­ساز حکومت مهدی(ع) چاپ شده است. در همین شماره در مقاله­ای با عنوان به سوی انقلاب مهدی(ع) و شرحی درباره آن آمده است: «و بدین­گونه انقلاب اسلامی ما وسیله­ ی برای آزمایش فردی و جمعی این ملت و کسانی است که آرزوی تحقق حکومت اسلامی و ریشه­ کن شدن طاغوت را در دل دارند.» پس از انقلاب نیروهای تربیت شده در انجمن به سه دسته تقسیم شدند؛ دسته نخست مانند پرورش، دکتر صادقی استاد دانشکده الهیات مشهد، عبدالکریمی استاد دانشگاه مشهد، مهندس مصحف و بسیاری دیگر به انقلابیون پیوستند. جوانانی نیز بودند که دست­کم چند سالی انجمن را تجربه کرده و به صف انقلابیون پیوسته بودند. برخی مانند مهندس مهدی طیب که مسئولیت برگزاری مراسم سخنرانی­ها را در تهران برعهده داشت، نه تنها به انقلابیون پیوستند، بلکه به نوعی در برابر انجمن هم قرار گرفتند. دسته دوم در برابر انقلاب بی­تفاوت ماندند و دسته سوم به انتقاد از آن پرداخته به صف مخالفان از نوع دیندار پیوستند. [3]

امام خمینی در سال 62 به مناسبت عید فطر در سخنرانی خود با اشاره غیرمستقیم انجمن را چنین مورد خطاب قرار داد: «یک دسته دیگر هم تزشان اینست که بگذارید معصیت زیاد بشود تا حضرت صاحب(عج) بیاید، حضرت صاحب مگر برای چی می‌آید؟ حضرت می‌آید معصیت را بردارد؛ ما معصیت کنیم که او بیاید؟ این اعوجاجات را بردارید، این دسته‌بندی‌ها را برای خاطر خدا، اگر مسلمید و برای خاطر کشورتان اگر ملی هستید این دسته‌بندی‌ها را بردارید. در این موجی که الان این ملت را به پیش می‌برد در این موج خودتان را وارد کنید و برخلاف این موج حرکت نکنید که دست و پایتان خواهد شکست.»[4] با وجود آنکه امام در سخنرانی خود اسمی از انجمن نیاورده بود اما همگان معتقد بودند که منظور امام انجمن حجتیه است. به همین دلیل موجی از نکوهش­ها و فشارها علیه انجمن به راه افتاد. هاشمی در خاطراتش می­نویسد: «آقای خامنه­ ای گفتند بعد از صحبت­ های امام، حجتیه احساس خطر کرده و آماده اعلام انحلال است. اما مایل است به امر امام باشد، و آقای حلبی نامه­ای به امام نوشته است. حدس می­زنم امام چنین امری نکنند؛ خودشان باید اقدام کنند.»[5] اما امام جواب نامه آنها را نداد.

 سرانجام انجمن در اول مرداد سال 62  در اعلامیه تعطیلی خود را اعلام کردند: « اعلام می‌داریم که از این تاریخ تمامی جلسات و خدمات انجمن تعطیل می‌باشد و هیچ‌یک مجاز نیست تحت عنوان این انجمن کوچک‌ترین فعالیتی بکنند و اظهارنظر یا عملی مغایر تعطیلی نمایند که یقیناً در پیشگاه خدای متعال و امام زمان مسئول خواهد بود.»[6]

محمدحسین رحیمیان از اعضای دفتر بیت امام در خاطراتش می­نویسد: «در اوایل مرداد ماه 1362 بعد از سخنرانی حضرت امام که در آن، بدون ذکر نام، انجمن حجتیه را مورد حمله قرار دادند، مضمون نامه­ا ی که از سوی این تشکیلات فرستاده شده بود، مبنی بر اعلام تعطیل فعالیت­ها و جلسه­ هایشان، به عرض حضرت امام رسید. قبل از قرائت متن، به عرض رسید که انجمن حجتیه اعلام انحلال کرده است. وقتی متن قرائت شد که در آن، تعبیر «تعطیل» به کار رفته بود، امام با تبسم فرمودند: تعطیل، غیر از انحلال است. این که فایده ندارد. اگر فکر می­کنند منظور، آنها هستند این کار اثری ندارد. آنها که فاسد هستند کار خودشان را می­کنند.»[7] دو سال بعد از اعلام تعطیلی انجمن، آیت ­الله خامنه ­ای رئیس ­جمهور وقت در مسجد دانشگاه تهران در پاسخ به سوال دانشجویان در رابطه با انجمن گفت: «انجمن حجتیه قبل از انقلاب با انقلاب نبود. بعضی از افرادشان کار فعال ضدانقلابی هم می­کردند، بعضی فقط با انقلاب نبودند ضدانقلابی هم نبودند.  اما آن کسانی که در گذشته جزو انجمن حجتیه بودند اما الان اولا جزو تشکیلاتش نیستند، یعنی جزو انجمن نیستند. ثانیا دلبسته انقلابند، دلباخته انقلابند. من می­گویم اینها خوبند و مثل بقیه مردم از آنها استفاده می­کنیم. اما آن کسی که جزو تشکیلات است، با انقلاب میانه­ ای ندارد، دل­زده­ از انقلاب است، به امام اعتقادی ندارد، ارادتی ندارد، تقلید از دیگران می­کند، برای انقلاب حاضر نیست یک ذره از وقتش را سرمایه ­گذاری کند، می­خواهم سر به تنش هم نباشد، چه انجمن حجتیه باشد چه غیر از آن. این هم نظر بنده»[8]  عبارت «اما آن کسی جزو تشکیلات است...»، نشان می­دهد که به اعتقاد آیت ­الله خامنه ­ای در سال 64 هنوز تشکیلات فعال بوده است. هشدارهای امام پس از تعطیلی ظاهری انجمن درباره خطر فعال بودن و نفوذ آنان در نهادهای حکومتی نیز نشان از فعال بودن انجمن می­دهد. منتجب­ نیا نماینده سه دوره اول مجلس، در رابطه با هشدار امام نسبت به خطر نفوذ انجمن در دستگاه­های دولتی می­گوید: «در دوره دوم مجلس وقتی که در کمیسیون امور دفاعی، اساسنامه ستاد پاسداران انقلاب را به تصویب رساندیم اجازه خواستیم با امام ملاقات کنیم. اعضای کمیسیون یعنی دکتر حسن روحانی، مرحوم شهید محلاتی، بنده، آقای مهندس طیب و جمع دیگری حدود ۱۲ نفر بودیم. امام در فرمایشات خود در مورد انجمن حجتیه فرمودند به این تشکیلاتی که مدعی است ما طرفدار امام زمان(عج) و منتظر ظهور حضرت هستیم به هیچ‌وجه اجازه ورود به نیرو‌های مسلح ندهید. فرمودند اگر از این گروه یک نفر از آن‌ها در مجلس باشد مجلس را خراب می‌کند؛ اگر یک نفر از آن‌ها در کمیسیون باشد کمیسیون را خراب و اگر یک نفر از آن‌ها در دولت باشد دولت را خراب می‌کند. بعد امام رو کرد به ما و گفت من به شما تکلیف می‌کنم اگر کسی از این انجمن مسئولیت کلیدی دارد او را برکنار کنید و نگذارید خطر ایجاد کند. این‌ها برای انقلاب خطرناکند.»[9]

 هشدارهای امام درباره خطر نفوذ انجمن حتی تا اواخر عمرشان ادامه داشت. ایشان در اوایل سال 67 در نامه­ای خطاب به فقهای شورای نگهبان می­نویسد: «حواستان را جمع کنید که نکند یک­مرتبه متوجه شوید که انجمن حجتیه ای ­ها همه چیزتان را نابود کرده­اند. من به شما آقایان علاقمندم ولی لازم می­دانم گاهی که مسئله­ ای را می­بینم تذکر دهم.»[10] طبق این نامه امام 5 سال بعد از آنکه انجمن تعطیلی خود را اعلام کرده است، قائل به فعال بودن انجمن است و حتی به فقهای شورای متذکر می­­شود. امام یکبار دیگر در سال 67 در میلاد امام زمان در مورد نگاه­ های مختلف انحرافی در مورد مهدویت صحبت کردند که البته آنجا اسم از انجمن نیاوردند، ولی می­گویند یک عده ­ای بودند که مدام دم از حضرت می­زدند ولی نشسته بودند.[11] چند ماه بعد مجددا به صراحت در منشور روحانیت، امام لفظ «حجتیه ­ای­ ها» را به کار برده و می­نویسند «دیروز حجتیه­ ای ­ها مبارزه را حرام کرده بودند و در بحبوحه مبارزات تمام تلاش خود را نمودند تا اعتصاب چراغانی نیمه شعبان را به نفع شاه بشکنند، امروز انقلابی­ تر از انقلابیون شده­ اند.»[12]

منابع:
[1]- پایگاه اطلاع رسانی جماران، شماره خبر 836746
[2]- انقلاب اسلامی و مردم مشهد، ص207
[3]- همان
[4]- صحیفه امام، ج17، ص533
[5]- آرامش و چالش، خاطرات هاشمی رفسنجانی، نشر معارف انقلاب، چاپ سوم ، ص146
[6]- روزنامه اطلاعات، 22/4/1362
[7]- در سایه آفتاب، موسسه پاسدار اسلام، ص229
[8]-  جزوه پرسش و پاسخ 3، ریاست محترم جمهوری در جمع دانشجویان مسجد دانشگاه تهران، 14/12/64، ص 26
[9]- روزنامه شرق، 4/5/93
[10]- صحیفه امام، ج21، ص579
[11]- صحیفه امام، ج21، ص 13
[12]- صحیفه امام، ج21، ص278