برای اینکه عزت نفس فرزندان خود را افزایش دهیم، می توانیم از این راه ها استفاده کنیم:
الف) به قوت های آنها توجه کنیم:
نگرش ما به رفتار فرزندان باید جامع و کامل باشد و پیش از اینکه به وجود منفی توجه، و آنها را گوشزد کنیم، مثبتها را ببینیم و به آنها اشاره کنیم. تکیه بر موفقیتها، انگیزه درونی تولید می کند. با تعریف و تمجید والدین، فرزندان ترجیح می دهند به جد تلاش کنند و خود را بنمایانند.
ب) به تفاوت های فردی توجه کنیم:
بسیاری از والدین، فرزندان خود را با یکدیگر یا با فرزندان دیگران مقایسه، و ضعف های آنان را بازگو می کنند، و اصولا این مقایسه با افرادی صورت می گیرد که پدر و مادر، آنها را دوست دارند و موقعیت بالاتری دارند. این مقایسه به فرزند ما ضربه روحی میزند، از عزت نفس او می کاهد و تلاش های او را دچار تردید می کند.
ج) از فرزند خود نظرخواهی کنیم:
با توجه به گسترش علم و رویکرد نسل نو به تحصیل و ادامه آن، والدین میدانند که فرزندان ممکن است به مطالبی آگاه باشند که پدر و مادر از آن بی خبرند. پس مناسب است از اطلاعات فرزندان بهره گیریم و از آنها نظرخواهی کنیم. این نظرخواهی، نه تنها به انتقال اطلاعات منتهی می شود و آگاهی هایی برای والدین به ارمغان می آورد، بلکه این حس را در فرزندان ایجاد می کند که به آنها احترام گذاشته شده و به حساب آمده اند. در چنین صورتی، فرزندان اعتماد به نفس خوبی پیدا می کنند.
د) به تلاش آنان اولویت دهیم و نتیجه گرا نباشیم:
دیدن موفقیتها و نتایج مثبت کار فرزندان، دشوار نیست، اما باید بدانیم موفقیت، همه روزه به چشم نمی آید. اگر والدین بازخوردهای مثبت خود به کار فرزندان را به کارهایی اختصاص دهند که به نتیجه رسانده اند، باعث می شوند فرزندان به کارهای فراوانی که در دست اقدام است، با تردید و دودلی نگاه کنند و اعتماد به نفس نداشته باشند. مهم تر از به نتیجه رسیدن یا نرسیدن کار، این است که بدانیم آنها تلاش می کنند. توجه دادن بچه ها به کسب قطعی نتیجه، اضطراب و نگرانی آنها را افزایش میدهد؛ چراکه حصول نتیجه در اختیار آنان نیست، ولی تلاش کردن در اختیار آنان است و آنها می توانند کوشش خود را مدیریت کنند. قرآن می فرماید: لیس للإنسان إلا ما سعی؛ «برای انسان جز تلاش او چیزی نمی ماند». با این نگرش، مسئولیت پذیری فرزندان افزایش می یابد؛ چراکه احساس می کنند کاری به آنها واگذار شده که در اختیارشان است.
وقتی فرزند شما کار خوبی انجام می دهد، طبیعی است که شما او را تشویق می کنید و از سخنتان، دیدگاه مثبت شما هویداست. این نگرش مثبت را حتی زمانی که فرزندتان به موفقیت نمی رسد، از دست ندهید و با همین نگاه با او سخن بگویید.
هـ) به فرزندان مسئولیت بدهیم و به توانمندی آنها اعتماد و اطمینان کنیم:
والدین باید از فرزندان انتظار داشته باشند که مسئولیت بپذیرند و درباره رفتارهای خود پاسخگو باشند. این خواسته زمانی برآورده میشود که مسئولیتی به فرزندان واگذار شود و مسئولیت، زمانی واگذار میشود که ما به فرزندانمان اطمینان داشته باشیم. البته منظور این نیست که اطمینان داشته باشیم آنها کار را بی عیب و نقص انجام میدهند، بلکه منظور این است که مطمئن باشیم آنها درصددند تا کار را با تعهد انجام دهند و آن را جدی بگیرند.
و) به آنان مثبت بنگریم:
وقتی فرزند شما کار خوبی انجام می دهد، طبیعی است که شما او را تشویق می کنید و از سخنتان، دیدگاه مثبت شما هویداست. این نگرش مثبت را حتی زمانی که فرزندتان به موفقیت نمی رسد، از دست ندهید و با همین نگاه با او سخن بگویید.
ز) تکریم در مواجهه
برای اینکه فرزند احساس شخصیت و مطلوب بودن کند، لازم است پدر و مادر ابتدا ارتباطهای فیزیکی با او برقرار کنند تا او با والدین فاصله ای احساس نکند. از جمله این انواع ارتباط، ارتباط چشمی است که یکی از عناصر مهم تعامل افراد و گاه ضروری برای شروع تعامل اجتماعی است. این ارتباط در هنگام گفت وگو، ممکن است نشانه توجه و علاقه باشد و استفاده مناسب از آن، پیامدهای تقویت کننده داشته باشد.
کلاتیک، در آزمایشی مصاحبه گونه، به مصاحبه گرها آموزش داد تا در یک مرحله، پیوسته به مصاحبه شونده نگاه کنند، در مرحله دیگر، به طور متناوب به آنها نگاه کنند و در مرحله آخر، اصلا به آنها نگاه نکنند. نتایج نشان داد، در زمانی که مصاحبه کننده به مصاحبه شونده نگاه نمی کرد، وی از جملات کوتاه تری استفاده می کرد و کمتر حرف میزد؛ ولی وقتی مصاحبه گرها پیوسته به مصاحبه شونده نگاه می کردند، آنها تصور می کردند که مصاحبه گر به آنها بسیار توجه دارد و با ولع خاصی صحبت می کردند؛ و چنان که مصاحبه گر اصلا به آنها نگاه نمی کرد، احساس بی توجهی می کردند.
ک) نیاز به محبوب بودن:
جوانان و نوجوانان از پدر و مادر می خواهند که آنها را بی قیدوشرط دوست بدارند. فرزندان می خواهند به طور کامل از محبت والدین برخوردار باشند و با این نگاه، در زندگی خود احساس امنیت کنند. پسر و دختر شما میخواهد همیشه به او بگویید:
دوستت دارم». حتی زمانی که اشتباهی مرتکب می شود، به او بگویید: «طوری نیست، اشکالی ندارد و هر چند کار بدی کردی، تو را دوست دارم. اکنون این پرسش مطرح می شود: آیا چنین کاری صحیح است؟ واقعیت این است که پدر و مادر لازم است فرزند خود را از تلاش کامل خویش برای برخورد مناسب با اشتباه فرزندشان مطمئن کنند و تا آنجا که ممکن است، شخصیت او را به چالش نکشند. آنها باید گاه احتمال دهند فرزند به زشتی کارش آگاه نبوده یا در تشخیص مصداق و نمونه کار خوب دچار اشتباه شده است. در این صورت، می توانند به فرزند اظهار محبت کنند. اما در صورتی که فرزند با علم و عمد و با نوعی خودخواهی کاری انجام میدهد، می توان و باید برای او دل سوزی کرد، اما نمی توان او را از کارش جدا کرد و به او گفت: «من تو را دوست دارم، ولی کار تو را دوست ندارم». شخصیت اکتسابی او بنابر کارهایش پدید آمده و جدا کردن او از کارش در این صورت، بیشتر حس فریب کاری و حیله گری والدین را در ذهن فرزند تداعی می کند.
منبع: خانوادۀ موفق، علی حسین زاده، چاپ دوم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، کاشان 1391
الف) به قوت های آنها توجه کنیم:
نگرش ما به رفتار فرزندان باید جامع و کامل باشد و پیش از اینکه به وجود منفی توجه، و آنها را گوشزد کنیم، مثبتها را ببینیم و به آنها اشاره کنیم. تکیه بر موفقیتها، انگیزه درونی تولید می کند. با تعریف و تمجید والدین، فرزندان ترجیح می دهند به جد تلاش کنند و خود را بنمایانند.
ب) به تفاوت های فردی توجه کنیم:
بسیاری از والدین، فرزندان خود را با یکدیگر یا با فرزندان دیگران مقایسه، و ضعف های آنان را بازگو می کنند، و اصولا این مقایسه با افرادی صورت می گیرد که پدر و مادر، آنها را دوست دارند و موقعیت بالاتری دارند. این مقایسه به فرزند ما ضربه روحی میزند، از عزت نفس او می کاهد و تلاش های او را دچار تردید می کند.
ج) از فرزند خود نظرخواهی کنیم:
با توجه به گسترش علم و رویکرد نسل نو به تحصیل و ادامه آن، والدین میدانند که فرزندان ممکن است به مطالبی آگاه باشند که پدر و مادر از آن بی خبرند. پس مناسب است از اطلاعات فرزندان بهره گیریم و از آنها نظرخواهی کنیم. این نظرخواهی، نه تنها به انتقال اطلاعات منتهی می شود و آگاهی هایی برای والدین به ارمغان می آورد، بلکه این حس را در فرزندان ایجاد می کند که به آنها احترام گذاشته شده و به حساب آمده اند. در چنین صورتی، فرزندان اعتماد به نفس خوبی پیدا می کنند.
د) به تلاش آنان اولویت دهیم و نتیجه گرا نباشیم:
دیدن موفقیتها و نتایج مثبت کار فرزندان، دشوار نیست، اما باید بدانیم موفقیت، همه روزه به چشم نمی آید. اگر والدین بازخوردهای مثبت خود به کار فرزندان را به کارهایی اختصاص دهند که به نتیجه رسانده اند، باعث می شوند فرزندان به کارهای فراوانی که در دست اقدام است، با تردید و دودلی نگاه کنند و اعتماد به نفس نداشته باشند. مهم تر از به نتیجه رسیدن یا نرسیدن کار، این است که بدانیم آنها تلاش می کنند. توجه دادن بچه ها به کسب قطعی نتیجه، اضطراب و نگرانی آنها را افزایش میدهد؛ چراکه حصول نتیجه در اختیار آنان نیست، ولی تلاش کردن در اختیار آنان است و آنها می توانند کوشش خود را مدیریت کنند. قرآن می فرماید: لیس للإنسان إلا ما سعی؛ «برای انسان جز تلاش او چیزی نمی ماند». با این نگرش، مسئولیت پذیری فرزندان افزایش می یابد؛ چراکه احساس می کنند کاری به آنها واگذار شده که در اختیارشان است.
وقتی فرزند شما کار خوبی انجام می دهد، طبیعی است که شما او را تشویق می کنید و از سخنتان، دیدگاه مثبت شما هویداست. این نگرش مثبت را حتی زمانی که فرزندتان به موفقیت نمی رسد، از دست ندهید و با همین نگاه با او سخن بگویید.
هـ) به فرزندان مسئولیت بدهیم و به توانمندی آنها اعتماد و اطمینان کنیم:
والدین باید از فرزندان انتظار داشته باشند که مسئولیت بپذیرند و درباره رفتارهای خود پاسخگو باشند. این خواسته زمانی برآورده میشود که مسئولیتی به فرزندان واگذار شود و مسئولیت، زمانی واگذار میشود که ما به فرزندانمان اطمینان داشته باشیم. البته منظور این نیست که اطمینان داشته باشیم آنها کار را بی عیب و نقص انجام میدهند، بلکه منظور این است که مطمئن باشیم آنها درصددند تا کار را با تعهد انجام دهند و آن را جدی بگیرند.
و) به آنان مثبت بنگریم:
وقتی فرزند شما کار خوبی انجام می دهد، طبیعی است که شما او را تشویق می کنید و از سخنتان، دیدگاه مثبت شما هویداست. این نگرش مثبت را حتی زمانی که فرزندتان به موفقیت نمی رسد، از دست ندهید و با همین نگاه با او سخن بگویید.
ز) تکریم در مواجهه
برای اینکه فرزند احساس شخصیت و مطلوب بودن کند، لازم است پدر و مادر ابتدا ارتباطهای فیزیکی با او برقرار کنند تا او با والدین فاصله ای احساس نکند. از جمله این انواع ارتباط، ارتباط چشمی است که یکی از عناصر مهم تعامل افراد و گاه ضروری برای شروع تعامل اجتماعی است. این ارتباط در هنگام گفت وگو، ممکن است نشانه توجه و علاقه باشد و استفاده مناسب از آن، پیامدهای تقویت کننده داشته باشد.
کلاتیک، در آزمایشی مصاحبه گونه، به مصاحبه گرها آموزش داد تا در یک مرحله، پیوسته به مصاحبه شونده نگاه کنند، در مرحله دیگر، به طور متناوب به آنها نگاه کنند و در مرحله آخر، اصلا به آنها نگاه نکنند. نتایج نشان داد، در زمانی که مصاحبه کننده به مصاحبه شونده نگاه نمی کرد، وی از جملات کوتاه تری استفاده می کرد و کمتر حرف میزد؛ ولی وقتی مصاحبه گرها پیوسته به مصاحبه شونده نگاه می کردند، آنها تصور می کردند که مصاحبه گر به آنها بسیار توجه دارد و با ولع خاصی صحبت می کردند؛ و چنان که مصاحبه گر اصلا به آنها نگاه نمی کرد، احساس بی توجهی می کردند.
ک) نیاز به محبوب بودن:
جوانان و نوجوانان از پدر و مادر می خواهند که آنها را بی قیدوشرط دوست بدارند. فرزندان می خواهند به طور کامل از محبت والدین برخوردار باشند و با این نگاه، در زندگی خود احساس امنیت کنند. پسر و دختر شما میخواهد همیشه به او بگویید:
دوستت دارم». حتی زمانی که اشتباهی مرتکب می شود، به او بگویید: «طوری نیست، اشکالی ندارد و هر چند کار بدی کردی، تو را دوست دارم. اکنون این پرسش مطرح می شود: آیا چنین کاری صحیح است؟ واقعیت این است که پدر و مادر لازم است فرزند خود را از تلاش کامل خویش برای برخورد مناسب با اشتباه فرزندشان مطمئن کنند و تا آنجا که ممکن است، شخصیت او را به چالش نکشند. آنها باید گاه احتمال دهند فرزند به زشتی کارش آگاه نبوده یا در تشخیص مصداق و نمونه کار خوب دچار اشتباه شده است. در این صورت، می توانند به فرزند اظهار محبت کنند. اما در صورتی که فرزند با علم و عمد و با نوعی خودخواهی کاری انجام میدهد، می توان و باید برای او دل سوزی کرد، اما نمی توان او را از کارش جدا کرد و به او گفت: «من تو را دوست دارم، ولی کار تو را دوست ندارم». شخصیت اکتسابی او بنابر کارهایش پدید آمده و جدا کردن او از کارش در این صورت، بیشتر حس فریب کاری و حیله گری والدین را در ذهن فرزند تداعی می کند.
منبع: خانوادۀ موفق، علی حسین زاده، چاپ دوم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، کاشان 1391
