جاذبه های گردشگری خراسان جنوبی به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش در شرق ایران و همجواری با کشور افغانستان متفاوت از سایر مناطق ایران می‌باشد. خراسان جنوبی جاذبه‌های طبیعی و تاریخی فراوانی دارد و حتی در این استان روستاهای افسانه‌ای وجود دارد که باید در برنامه سفر خود بازدید از آن‌ها را در نظر بگیرید. بهترین زمان برای بازدید از خراسان جنوبی فصول بهار و پاییز است.

عمارت کلاه فرنگی

ارگ کلاه فرنگی بیرجند در حاشیه خیابان شهید مطهری بیرجند واقع شده است و اکنون ساختمان استانداری مرکزی بیرجند است. این بنا که امروزه با نام ارگ کلاه فرنگی شناخته می‌شود به نام‌ های دیگری هم مشهور بوده است از جمله ارگ حسام الدوله، قصر بی‌بی عروس و ارگ سرکار. این ارگ متعلق به امیر علم خزیمه بوده که ایشان آن را به فرماندارى بیرجند اهدا نمود و سازمان میراث فرهنگى این بنا را به عنوان یک ساختمان قدیمى و ارزشمند به ثبت رسانده است.

ارگ کلاه فرنگی بیرجند که در ۶ طبقه و به سبک زیگورات ساحته شده است، از بناهای شاخص بیرجند است. از ۶ طبقه این بنا تنها ۲ طبقه آن دارای کاربری است و بقیه طبقات تنها به منظور فرم بخشی ساخته شده اند. این ارگ به شکل شش ضلعى و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید مى ‏باشد. این اثر تاریخی که زمانی مقر حکومتی بود از یادگارهای اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار می‌باشد. شکل اولیه کلاه‌ فرنگی بیرجند شامل دو بادگیر در دوسو بوده است که در بازسازی‌ های بعدی حذف شده است.

عمارت ارگ صرف نظر از فرم ویژه زیگوارتی و شش اشکوبه از چند بخش مهم تشکیل شده است. بخش همکف بنا با داشتن کامل ترین نقشه و فضاسازی، جایگاه ویژه‌ ای در این بنا دارد. فضای ورودی ارگ جلوتر از طبقه هم کف ساخته شده و با چند قوس زیبا و چشمگیر طاق هایی را در آن به وجود آورده است. مجموع فضاهای به وجود آمده در طبقه هم کف، علاوه بر دارا بودن تزیینات و فنون تزیینی گوناگون به گونه‌ ای طراحی شده که فضاهای مختلف مانند هشتی، گنبدی‌ ها و اتاق‌ ها به وسیله دالان‌ های ارتباطی با هم مرتبط می‌ باشند.

قلعه فورگ

قلعهٔ با عظمت و کم‌نظیر فورگ یا قلعهٔ میرزا رفیع خان که خوشبختانه تا حدود زیادی از گزند حوادث مخرب طبیعی و مصنوعی و دست تطاول زمانه در امان مانده است، همچون نگینی شاهوار در میان آثار باستانی و تاریخی استان خراسان جنوبی می‌درخشد. این بنا در در زمره ۱۰ قلعه تاریخی مهم کشور و از آثار مهم و قابل توجه ایران است که علاوه بر جایگاه ملی، ظرفیت ثبت در فهرست میراث جهانی را داراست. این قلعه در روستای فورگ در پنج کیلومتری شهرستان «درمیان» در استان خراسان جنوبی واقع است.

ماخونیک

روستای ماخونیک یکی از هفت روستای شگفت انگیز جهان است که به سرزمین لی لی پوتهای ایران شهرت دارد در این روستا کشیدن سیگار، دیدن تلویزیون و نوشیدن چای بنا به سنت و رسوم محلی ممنوع است.

حتما تعجب خواهید کرد وقتی بدانید ایران هم جایی دارد شبیه لی لی پوت، سرزمین افسانه ای داستان گالیور، روستای ماخونیک که در اطراف شهرستان سربیشه واقع شده است، به دلیل قد و قامت کوتاه ساکنان آن به لی لی پوت مشهور است گرچه این روستای کوچک، تنها به خاطر قد و قامت مردمانش مشهور نشده است، بلکه دلایل دیگری نیز دارد. علت مشهورشدن روستای ماخونیک در ۱۴۲ کیلومتری شهرستان بیرجند واقع در استان خراسان جنوبی آداب، رسوم و فرهنگ خاص مردمانش است.

مسجد جامع هندوالان

مسجد جامع هندوالان در یکی از شهرستان مرزی خراسان جنوبی واقع شده است. این مسحد از بناهای قرن هفتم و هشتم هجری قمری است، جالب ترین و قدیمی ترین بخش آن گنبد مسجد است که با مهارت خاصی بر روی فضای چهار ضلعی ساخته شد. شبستان ستوندار در دو طرف گنبد خانه قرار دارد، و سبک پوشش و روشنایی آن از ویژگی های ممتاز بناست.

در واقع مسجد جامع هندوالان باشکوه ترین بنای تاریخی و مذهبی شهرستان درمیان است که بر اساس کتیبه های کوفی کشف شده، این اثر تاریخی و مذهبی متعلق به قرون هفتم و هشتم هجری قمری است. گفته می شود مسجد یاد شده مقارن با عصر شاهرخ تیموری ساخته شده است که در دوره های بعدی بازسازی و تزییناتی به آن اضافه شده است.

قنات بلده فردوس

قنوات بلده در شهر تاریخی فردوس، نشانی از نبوغ و خلاقیت بشری است که این تجربه جامانده از گذشتگان است. قنات اگرچه در همه پهنه جهان ایرانی وجود دارد و به دیگر سرزمین‌ها نیز گسترش یافته، اما هر چه به حوزه مرکزی ایران نزدیک‌تر می‌شویم قنات‌ها فناوری پیچیده‌تر و عظمت و شکوه بیشتر پیدا می‌کنند.

مجموعه قنوات بلده درحال حاضر مشتمل بر ۱۵ رشته قنات و دو دهنه چشمه است که آب استحصال شده از هریک از این سازه‌های آبی به شاهجویی می‌ریزد و نهایتاً حجم آبی قابل توجه را، برای کشاورزی در دشت فردوس مهیا می‌کند. شاهجوی مذکور طول تقریبی ۳۵ کیلومتر را در این دشت طی می‌کند تا زمین‌های تفتیده را سیراب کرده و برای کم کردن میزان جذب و هدر رفت آب، در طول مسیر شاهجو آب را گِل‌آلود می‌کنند که تکنولوژی گِل‌آلود کردن آب نیز ناشی از نبوغ بشری این مردمان است.

غار خونیک

این غار در شمال شرق روستای خونیک بر ارتفاعات مشرف به روستا در ۲۰ کیلومتری جنوب قاین قرار دارد، که هم از نظر زمین شناسی و هم از نظر انسان شناسی بسیار مهم است چرا که در آن نشانه هایی از سکونت انسان به چشم می خورد، نشانه هایی مثل نقاشی هایی که روی دیوارش کشیده شده است. ابزار سنگی به دست آمده از این غار مربوط به دوران موسترین یا پارینه سنگی میانه است که تقریباً سی هزار سال قدمت دارند. خیلی جالب است که بدانیم آثار زندگی در غار خونیک از دوران پارینه سنگی تا عصر اسلامی باقی مانده است.

رباط زردان

بنای رباط زردان در حدود ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرقی قاین و در مجاورت روستای زردان قرار گرفته است. معماری بنا مربوط به دور صفویه میباشد ولی آثار و شواهد دوره سلجوقی در آن مشاهده می شود یک ایوان به ارتفاع ۹ متر در ضلع غربی حیاط مرکزی و سه رواق در اضلاع شمال ، جنوب و غرب از فضای اصلی آن میباشد. این ثر تاریخی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در مالکیت میراث فرهنگی قرار دارد.