سرکشی: انتظارات خود را تفهیم کنید.
به کودکتان بفهمانید که لحن صحبتتان جدی است و در خواستتان را باید انجام دهد، مثلا بگویید: اگر واقعا برای انجام ندادن آنچه که از تو می خواهم دلیل خوبی داری، با لحنی مؤدبانه به من بگو. هر وقت که کودکتان سعی می کند با شما جر و بحث کند، خواسته خود را لغت به لغت تکرار کنید، مثلا بگویید: شام سر ساعت ۶ صرف می شود، تو باید سر ساعت، سر میز غذا حاضر شوی.به او کمی آزادی عمل بدهید، مثلا بگویید: امروز باید کارهایت را انجام دهی. دوست داری که قبل از شام آن را تمام کنی یا بعد از شام؟ گاهی با او مدارا کنید. ممکن است به کودکتان بگویید: خوب، تو الان باید تکالیفت را انجام دهی، اما می بینم که سخت مشغول تمرین بسکتبال هستی، چطور است تا نیم ساعت دیگر به تمرینت ادامه بدهی، بعد تکالیف را انجام دهی؟اگر کودک نوپای شما در حال دندان درآوردن است، چون لثه هایش زخم هستند، از گاز گرفتن لذت می برد و دوست دارد اشیاء را گاز بگیرد، بنابراین مطمئن شوید که او چیز مناسبی برای گاز گرفتن دارد تا به این طریق ناراحتی اش را برطرف کند.توضیح دهید که اگر کودکتان کاری را که شما از او می خواهید، انجام ندهد، برای او عواقبی خواهد داشت. او ممکن است هر گلکی بزند تا نظر شما را عوض کند، اما مقاوم باشید و اجازه ندهید که ترفندهای او در شما اثر کند.
نق زدن: واکنش هایتان را در مقابل رفتار کودکتان عملا نشان دهید.
ممکن است نق زدن طوری برای او عادت شده باشد که حتی خودش هم از صدای آزار دهنده خود، خبر نداشته باشد. به او تفاوت بین صدای نق زدن و یک لحن عادی صحبت کردن را نشان دهید. هیچ بردباری از خود نشان ندهید. وقتی فرزندتان برای اولین بار نق زد قاطعانه به او بگویید: ساکت شو، نمی خواهم صدای نق زدنت را بشنوم، لطفا هرچه می خواهی با لحنی آرام و قشنگ به من بگو. بعد برگردید و اعتنایی به او نکنید. وقتی که او حتی به مدت چند ثانیه آرام شد، به سمت او برگردید و آرام بگویید: من به صدای قشنگ تو گوش می کنم، می توانم کمکت کنم؟تفریح را متوقف کنید. اگر کودکتان به هنگام بازی و تفریح، ناله و زاری کرد، به او بگویید: تو داری گریه می کنی؟ تو به قوانین آشنایی داری و میدانی قرارمان چیست، اگر دوباره گریه کنی برمی گردیم خانه.
نسنجیده حرف زدن
به کودکتان یاد بدهید که قبل از عمل کردن، فکر کند. ثانیه هایی را که کودکتان طبق روش بالا برای فکر کردن می گذراند تا مبادا احساساتی عمل کرده باشد و فکر می کند تا حرف سنجیده و عمل شایسته ای از او سر بزند - ممکن است موجب بروز یک تحول اساسی در او شود، مخصوصا در حالت های پرتنش و بالقوه خطرناک.نتایج را در نظر بگیرید.
به کودکتان یاد بدهید که از خود چنین سؤالاتی را بپرسد: «آیا این کار درست است یا نه؟ آیا باعث ناراحتی کسی می شود؟ آیا مشکلی برایم پیش خواهد آورد؟ اگر آن کار را انجام دهم، اثر عمیقی روی من خواهد گذاشت؟» به او بیاموزید فکر کند که یک پیشگوست و می تواند آینده را ببیند، بعد از خودش بپرسد، اگر آن را انجام میدادم، چه اتفاقی می افتاد؟با او در قانون تصمیم گیری انتقادی سهیم شوید، مثلا بگویید: اگر احساس راحتی نمی کنی، انجامش نده.از اشتباهها درس بگیرید. اگر کودکتان تصمیمی غیر عاقلانه گرفت، از این اشتباه به عنوان فرصتی برای کمک کردن به او استفاده کنید، در این صورت او برای تصمیم گیری بعدی آماده تر می شود.
گاز گرفتن: سریع بچه‌ها را از هم جدا کنید.
هرگاه کودکتان کسی را گاز گرفت، به او بگویید: «تو نباید مردم را گاز بگیری». کودکتان را از موقعیتی که باعث درگیری می شود، جدا کنید. به کودک گاز گرفته شده، توجه بیشتری کنید. برای این که به کودکتان بیاموزید که گاز گرفتن باعث آسیب دیگران می شود، کمک کنید تا فکرش را گسترش دهد، بچه مصدوم را دلداری و تسکین دهید و به او بگویید: خیلی متأسفم، باید دردت آمده باشد، می توانم کمکت کنم؟رفتار دیگری به او بیاموزید. اگر کودک نوپای شما در حال دندان درآوردن است، چون لثه هایش زخم هستند، از گاز گرفتن لذت می برد و دوست دارد اشیاء را گاز بگیرد، بنابراین مطمئن شوید که او چیز مناسبی برای گاز گرفتن دارد تا به این طریق ناراحتی اش را برطرف کند. معمولا چون بچه ها مهارت های بیانی شان گسترش نیافته تا بتوانند نیازهایشان را بیان کنند، احساساتشان جریحه دار می شود. سعی کنید به کودکتان کمک کنید تا احساساتش را طبقه بندی کند. اگر او به اندازه کافی بزرگ شده است به او یاد بدهید بگوید: «دارم عصبانی میشوم» - یا «می خواهم بازی کنم».
وقتی کودکتان مشغول بازی است از نزدیک بر او نظارت داشته باشید، به این ترتیب می توانید قبل از این که کسی را گاز بگیرد، مانع او شوید. به آرامی دستتان را روی دهان او بگذارید و بگویید: تو حق نداری کسی را گاز بگیری، هرچه که می خواهی در قالب کلمات به ما بگو. اگر کودکتان هنوز حرف نمی زند، او را از وضعیتی که ممکن است کسی را گاز بگیرد دور سازید و فعالیت دیگری را به او پیشنهاد کنید، مثلا بگویید: دوست داری با خاک رس بازی کنی یا با قالب هایت؟
منبع: روانشناسی کودک، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396
