پژوهشگران با دقت در نوزادانی که به علت بیماری مجبور بودند در بیمارستان و به دور از والدینشان بخصوص مادر بستری شوند پی به علائمی بردند که نشان می داد این نوزادان به افسردگی مبتلا شده اند. تغییر در نگاه، میزان خواب و خوراک و حتی گریه کردن این نوزادان از جمله علائم افسردگی در آنها بود.
نکته مهم در افسردگی کودکان این است که چون ما افسردگی را در دوران شاد کودکی بعید می دانیم، گاهی به علائم و نشانه های آن دقت کافی نداریم و آن نشانه ها را به گونه ای اشتباه تعبیر می کنیم، مثلا کم حرفی و منزوی بودن کودکمان در جمع را نشانه خجالتی بودن او میدانیم یا پرخاشگری و تحریک پذیری او را به تربیت غلط مرتبط می سازیم، در حالی که این نشانه ها می توانند از وجود افسردگی در فرزندمان خبر دهند.
علائم افسردگی در کودکان
گریه مداوم، ناامیدی، لذت نبردن از فعالیتهایی که در گذشته انجام آنها را دوست داشته، بی حوصله و کم انرژی شدن، منزوی شدن و در جمع‌ها شرکت نکردن و عدم توانایی در برقراری ارتباط و دوست یابی از علائم افسردگی در کودکان است که تقریبا این تغییرات را براحتی می توان در رفتار کودک تشخیص داد.برخی علائم افسردگی در کودکان براحتی قابل تشخیص نیست و باید آنها را با دقت در اعمال و گفتار کودک و هنگام گفتگو با او فهمید، مثل اعتماد به نفس پایین توام با احساس گناه به طوری که دائم به دلیل کارهایی که انجام میدهد، عذرخواهی کند یا خودش را مقصر چیزهایی بداند که به او ربطی ندارد.افسردگی به دلایل مختلف به سراغ کودکان می آید که می توان این دلایل را به انواع مختلف تقسیم کرد. افسردگی نیز مانند بیشتر اختلالات روانی می تواند زمینه ژنتیک داشته باشد. به این صورت که اگر پدر یا مادر یا نزدیکان کودک دچار افسردگی باشندحساسیت و پرخاشگری مثل این که کودک دائم از چیزی شاکی باشد و در درونش حرصی داشته باشد که نتوانید دلیل قطعی و منطقی برایش پیدا کنید، شکایت های مکرر از بیماری جسمی مانند سردرد، شکم درد، پادرد و... بدون علت پزشکی از علائمی هستند که باید با دقت بیشتر به آنها پی ببرید تا اگر فرزندتان به افسردگی مبتلاست بسرعت در صدد درمان او برآیید.
در سنین بالاتر غیبت های مکرر از مدرسه یا انجام ندادن تکالیف، کاهش تمرکز، صحبت کردن درباره فرار از خانه با تلاش در جهت آن، اختلالات عمده در خواب و خوراک و صحبت از خودکشی از علائم جدی افسردگی هستند که به پیگیری والدین نیاز دارد.
وجود علائم بالا در فرزند شما می تواند نشانه افسردگی او باشد، اما قبل از این که بخواهید خودتان تشخیص دهید از یک متخصص بخواهید تا شما را راهنمایی کند، چرا که علائم رفتاری در کودکان بسیار پیچیده است و به دلیل شناخت کم آنها از احساسات درونی شان نمی توانند براحتی حس و حالی که دارند بروز داده یا برای شما توصیف کنند، به همین دلیل اگر چند تا از علائم بالا را در فرزند خود دیدید، بهتر است قبل از هر چیز بایک روانشناس کودک مشورت کنید تا بتوانید ریشه رفتارهای او را بیابید و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کنید.
افسردگی به دلایل مختلف به سراغ کودکان می آید که می توان این دلایل را به انواع مختلف تقسیم کرد. افسردگی نیز مانند بیشتر اختلالات روانی می تواند زمینه ژنتیک داشته باشد. به این صورت که اگر پدر یا مادر یا نزدیکان کودک دچار افسردگی باشند، احتمال ابتلای او به افسردگی بیشتر است. تغییرات اجتماعی مانند جنگ یا بلایای طبیعی مانند زلزله و سیل نیز می تواند کودکان را افسرده کند.
اما امروز مهم ترین دلیل برای افسردگی کودکان رفتار والدین است، چرا که بچه ها در سنین پایین به والدین خود وابسته اند و رفتار والدین می تواند در روحیه آنها بسیار تاثیرگذار باشد. رفتارهایی مانند تبعیض بین فرزندان، به رخ کشیدن نکات منفی کودک و ابراز نکردن صفات مثبت او و کلا رفتارهای نسنجیده به طوری که روحیه او را تضعیف کند و اعتماد به نفس او را کاهش دهد، می تواند زمینه ساز ابتلا به افسردگی در کودک باشد. غیر از رفتار والدین با کودک، رفتار والدین با هم نیز می تواند در بروز افسردگی نقش داشته باشد، مانند دعواهای زناشویی مداوم و مقصر دانستن کودک در اختلافات خانوادگی، مطرح کردن مسائل اقتصادی در حضور کودک، آگاهی کودک از بیماری والدین به طوری که نگران از دست دادن والدینش شود و خود را در بیماری آنها مقصر بداند و در نهایت جدایی والدین برخی عوامل روانشناختی نیز مانند نبود عزیزان و مخصوصا مرگ پدر یا مادر، از دست دادن سلامت مانند نقص عضو یا بیماریهای مزمن و لاعلاج می تواند کودک شما را افسرده کند.
برخی دلایل ساده مانند تعویض مدرسه یا مهدکودک، اسباب کشی و مهاجرت که از نظر شما ممکن است متنوع و خوشحال کننده باشد، می تواند کودک شما را افسرده کند چرا که تغییر ناگهانی و بدون مقدمه و از دست دادن دوستان برای کودک ناراحت کننده است و اگر با او همراه نباشید و به گفتگو با او نپردازید، ممکن است برایش مشکلات روحی پیش بیاید.
پیشگیری و درمان
پس از این که افسردگی در کودک شما تشخیص داده شد و همچنین دلیل یا دلایل افسردگی او را نیز فهمیدید، حال راحت تر می توانید به درمان او بپردازیم. ایجاد یک فضای صمیمی و دوستانه در محیط خانوادگی، برآورده کردن نیازهای او به اندازه مناسب، گفتگو با فرزند به نحوی که خوب به حرفهایش گوش دهید و به احساساتش احترام بگذارید و گاهی تغییر فضایی که باعث افسرگی کودک شده است و دقت در روابط بین فردی در خانواده مانند رابطه پدر و مادر با هم و با فرزندان دیگر، همه و همه می تواند از راهکارهای درمان افسردگی در کودک شما باشد و در عین حال رعایت تمام این نکات می تواند از بروز افسردگی نیز پیشگیری کند.اما اگر علائم افسردگی در کودک شما ادامه یافت یا به گونه ای بود که به سلامت او ضربه می زد، مانند کم خوابی یا کم اشتهایی و اگر ریشه افسردگی کودک شما ژنتیکی بود حتما از یک متخصص کمک بخواهید و نگذارید وضعیت کودکتان وخامت پیدا کند، چرا که افسردگی می تواند لطمه های زیادی به فرزندتان بزند و هر چه سریع تر در صدد درمان آن بر آیید، به نفع شما خواهد بود.
منبع: روانشناسی کودک، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396
