گام نخست در حیات اخروی، عالم برزخ و زندگی در خانه قبر است. یکی از اموری که اغلب انسان ها از آن وحشت دارند و حتی برخی از اولیای الهی نیز خوف از آن را در دل داشته اند، تنهایی، غربت و فشار سهمگین قبر است. به همین سبب، آیه‌های نورانی قرآن و سخنان رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم و بسیار بدان توجه داده و راهکارهای نجات از آن را بیان فرموده اند. در منابع تاریخی و روایی نقل شده است که گاه رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) از نگران فشار قبر عزیزان خود بودند و برای رهایی آنان از این بلای سهمگین، به خداوند پناه می بردند. از جمله اموری که موجب عذاب قبر، به ویژه فشار قبر است، بدخلقی و بدرفتاری با اهل خانه و همسر است. برای بیان اهمیت این مسئله، نقل این داستان عبرت آموز از سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) ضروری است.یکی از بهترین راهکارها برای رهایی از این عذاب طاقت فرسا، دوری از بداخلاقی و روی آوردن به خوش اخلاقی و خوش رفتاری با اهل و عیال و اعضای خانواده است.سعد بن معاذ انصاری، از بزرگان انصار و اصحاب خاص رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) بود که حضرت، به دلایل گوناگون برای ایشان احترامی ویژه قایل بودند. وفات ایشان که پس از جنگ احزاب و داوری بسیار درست و به جای ایشان درباره یهودیان مدینه رخ داد، موجب اندوه دوستان، به ویژه خانواده وی شده بود. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به احترام وی در مراسم تشییع ایشان به گونه ای ویژه حاضر شدند. امام جعفر صادق (علیه السلام) ، چگونگی حضور جد بزرگوارشان در تشییع جنازه سعد و رخدادهای هنگام تشییع و سخنان حضرت را چنین نقل فرموده اند:
به رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) خبر دادند که سعد بن معاذ از دنیا رفته است. حضرت برخاستند و پیرو ایشان اصحاب نیز برخاستند. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، در حالی که بر در خانه ایستاده بودند، به اصحاب امر فرمودند تا بدن سعد را غسل دهند. اصحاب بدن سعد را پس از حنوط و کفن بر تابوت نهادند. حضرت نیز در حالی که نه عبایی بر تن داشتند و نه کفشی بر پای مبارکشان بود، به همراه دیگران جنازه سعد را تشییع کردند؛ به گونه ای که گاه سمت راست و گاه سمت چپ تابوت را می گرفتند و حمل می کردند. وقتی بدن سعد را به قبر رساندند و در قبر گذاشتند، حضرت خود داخل قبر شدند و بدن سعد را خود بر الحد قرار دادند و دفن کردند و خشتهای لحد را گذاشتند. همچنین از اصحاب آب و گل خواستند تا روزنه های بین خشتهای قبر را خودشان با دست مبارکشان پر کنند. سپس خاک های روی قبرش را نیز مرتب کردند و فرمودند: «من می دانم که این قبر پس از مدتی مندرس می شود و از هم می پاشد، ولی خداوند دوست دارد بنده اش هر کاری را محکم و درست به انجام برساند. وقتی حضرت چنین با دقت تمام کار مرتب کردن قبر سعد را به پایان رسانیدند، مادر سعد که حضور بابرکت رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در تشییع و اقدامات ایشان را دیده بود، گفت: «ای سعد، بهشت بر تو گوارا باد». رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) با شنیدن این حرف برآشفتند و فرمودند: «خاموش باش ای ام سعد، بی شک هم اکنون فشار قبر سعد را در بر گرفته است». حضرت برگشتند و مردم نیز بازگشتند و از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) پرسیدند: «شما درباره سعد و جنازه اش اقداماتی را انجام دادید که برای دیگران انجام ندادید. شما پابرهنه و بدون عبا در تشییع سعد حاضر شدید!» حضرت در پاسخ فرمودند: «من از ملائکه که در تشییع سعد حاضر شده بودند و بدون عبا و پابرهنه او را تشییع کردند، پیروی کردم». اصحاب عرض کردند: «ما دیدیم که شما در تشییع، گاه سمت راست و گاه سمت چپ جنازه را می گرفتید». حضرت فرمودند: «دستانم در دستان جبرئیل بود. هرجا را که او می گرفت من نیز می گرفتم». اصحاب عرض کردند: «شما به غسل سعد امر فرمودید و سپس بر او نماز خواندید و خود وی را بر قبر گذاشتید و لحد بر او نهادید. اما در پایان فرمودند: فشار قبر سعد را در بر گرفته است! چرا؟» رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «برای اینکه سعد در منزل با اهل و عیالش بداخلاق بود». (1).
این روایت نبوی برای مقصود ما بسیار روشن و گویاست. بنا بر بیان پیامبر گرامی اسلام ، یکی از بهترین راهکارها برای رهایی از این عذاب طاقت فرسا، دوری از بداخلاقی و روی آوردن به خوش اخلاقی و خوش رفتاری با اهل و عیال و اعضای خانواده است.
پی‌نوشت:
- محمد بن علی بن بابویه (الصدوق)، الأمالی، ص ۳۸۶؛ ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، الأمالى، ص ۶۲۷؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج6، ص ۲۲۰
