معنی دقیق زکات و شرایط آن چیست؟

زکات یعنی چه؟

زکات از مهمترین واجبات مالی در دین اسلام است که تاکید فراوانی بر آن شده است. بر اساس آن، مسلمانان باید مقدار معینی از ۹ قلم کالای مصرفی خود در زندگی شان را به فقرا و سایر امور عمومی اجتماعی بپردازند.
زکات از فروع دین شمرده شده و در منابع دینی در کنار نماز و جهاد قرار گرفته و یکی‏ از پنج ستون دین است.

معنی زکات

زکات از ریشه لغوی «ز ک و» دلالت بر رشد و نمو و زیاد شدن دارد. زکات مال به معنای پاک کردن مال است.

زکات به چه چیزهایی تعلق می گیرد؟

زکات به ۹ کالا تعلق می گیرد که عبارتند از:

نقدین (طلا و نقره)

انعام ثلاثه (گاو، گوسفند و شتر)

غلات اربعه (گندم، جو، کشمش و خرما)

نیت زکات

در پرداخت زکات نیت لازم است، چون زکات یک واجب مالی و عبادی است و بر زکات دهنده واجب است آن‎ را برای قربت و امتثال فرمان خداوند پرداخت کند.

شرایط زکات غلات

برای زکات غلات (گندم، جو، خرما و کشمش) دو شرط وجود دارد:

۱. مالک بودن زراعت

2. رسیدن به مقدار نصاب

نصاب غلات برابر ۲۰۷ مَن، معادل ۸۴۷ یا ۸۸۵ کیلوگرم است.

مقدار زکات با توجه به شرایط مختلف آبیاری بین یک دهم تا یک بیستم محصول است.

شرایط زکات طلا و نقره

برای زکات طلا و نقره سه شرط وجود دارد:

۱. زکات طلا و نقره در صورتی واجب می‌شود که آن را سکه زده باشند و معامله با آن رواج داشته باشد.

۲. گذشتِ سال.

۳. رسیدن به مقدار نصاب.

نصاب اول طلا بیست مثقال شرعی (حدود ۶۹ گرم) و نصاب اول نقره 200 درهم (حدود ۶۰۰ گرم) است.

مقدار زکات طلا و نقره برابر یک چهلم می باشد.

شرایط زکات حیوانات

برای زکات دام (شتر، گاو، گوسفند) چهار شرط وجود دارد:

۱. گذشتِ سال

۲. چریدن از علف بیابان نه علوفه چیده شده

۳. بی‌کار بودن حیوان در طول سال

۴. رسیدن به مقدار نصاب.

نصاب اول شتر ۵ نفر است که یک گوسفند زکات آن است. زکات اول گاو ۳۰ رأس است که زکات آن یک گوساله دو ساله است. زکات اول گوسفند ۴۰ رأس و زکات آن یک گوسفند است.

موارد مصرف زکات

در بیان تعیین موارد مصرف زکات، اکثر مفسّران به این آیه از قرآن استناد کرده اند (منظور از صدقات در این آیه زکات واجب است):

«انَّما الصَّدقاتُ للفُقَراء و المَساکین و العاملین عَلَیها وَ المُؤلَّفَةِ قُلُوبُهُم وَ فی الرّقاب و الغارمین و فی سبیل الله و ابن السبیل فریضَة مِنَ الله و الله عَلیمٌ حکیم»

بنابراین صدقات (زکات واجب) منحصرا در این موارد هشت گانه به مصرف می‌رسد:

فقرا

مساکین

متصدیان اداره صدقات و مأموران جمع آوری زکات

افرادی که به وسیله کمکهای مالی، تمایل بیشتری به اسلام پیدا می‌کنند و تألیف قلوب در آنها به وجود می‌آید

کسانی که برده هستند و برای آزادی آنها از زکات استفاده می‌شود

بدهکاران

هر امری که رضای خداوند در آن باشد

افرادی که در راه مانده‌اند و درمانده شده‌اند

آیا زکات به سادات تعلق می گیرد؟

زکات واجبِ افراد غیر سید به سادات تعلق نمی‌گیرد.

زکات در چه مواردی مستحب است؟

زکات برای چند چیز مستحب است که برخی از آن ها به شرح زیر است:

1. اسب مادیان (ماده)

زکات هر اسب مادیان در سال دو دینار طلا و اگر پدر و مادرش هر دو اصیل نباشند یک دینار است؛

2. برخی دیگر از اشیاء

الف: هر چیزی که از زمین بروید و آن را وزن کنند؛ مثل برنج، نخود، عدس، ماش و مانند آن و نصاب آن به طریق نصاب گندم و جو و خرما و کشمش است، امّا زکات سبزی ها و خربزه و خیار و مانند آن، مستحب نیست.

ب: املاکی مانند باغ و کاروانسرا و دکان و مانند آنها که غرض از آن طلب نماء و کرایه دادن آن باشد و همچنین زکات مال التجاره که برخی از فقهاء قائل به استحباب آن هستند.

آیا زکات اسکناس واجب است؟

امام خمینی

به اوراق نقدی (مانند اسکناس)، زکات تعلّق نمی گیرد.

آیت الله گلپایگانی

به اسکناس زکات تعلّق نمی گیرد.

آیت الله مکارم شیرازی

احتیاط مستحب آن است که از سایر پولهاى رایج مانند اسکناس، اگر شرایط دیگر در آن جمع باشد زکات بدهند.

زکات برای سکه بهار آزادی

سکه رایج؛ سکه‌ای است که رواج در معامله داشته باشد. به این معنا که شما برای خرید اجناس از سکه طلا استفاده کنید. در حالی‌که در جامعه امروزی، این کار صورت نمی‌گیرد. بنابراین استفاده از سکه‌های بهار آزادی به عنوان مهریه زنان و جوایز مسابقات، موجب نمی‌شود که مصداق سکه رایج، قرار گیرد و مشمول زکات شود.

زکات در آیات و روایات

در ۵۹ آیه از قرآن (مجموعا در 29 سوره و 56 آیه) و حدود ۲۰۰۰ روایت از ائمه معصومین به زکات اشاره شده است. در قرآن در بسیاری از موارد از واژه صدقه برای اشاره به زکات استفاده شده است و برای همین در فقه، زکات را صدقه واجب می‌خوانند.

انواع زکات

زکات دو نوع دارد:

زکات بدن که همان زکات فطره است و در عید فطر پرداخت می‌شود

زکات مال که به غلات چهارگانه، دام‎ها و سکه‌ها با شرایط خاصی تعلق می‌گیرد.

آثار زکات در روایات

در کتاب وسایل الشیعه و مستدرک آن ۱۹۸۰ حدیث در باب زکات آمده است که بخشی از آثار زکات به شرح زیر است؛

مایه تطهیر و تزکیه روح انسان
یکی از پنج ستون دین اسلام
فرو نشاندن خشم خدا
شرط پذیرش نماز
پرداخت زکات نشانه علاقه خدا به انسان است
عامل محبوب شدن نزد خدا
سخت‌ترین واجب
عامل خیر و صلاح جامعه
حافظ اموال
آمرزش گناهان
زیاد شدن روزی و اینکه زکات دادن هرگز باعث کم شدن مال کسی نمی‌شود
تزکیه نفس و زیاد شدن مال
درمان بیماران
دفع بلا از خود شخص و دیگران
زکات آزمایشی برای مالداران و کمکی برای فقراست
درمان بخل
سبب گشایش برای مردگان
فقر زدایی

آثار ترک زکات

ترک کردن زکات آثار زیانباری برای تارک آن دارد که عبارتند از:

تلف شدن اموال
خسارت دو برابر
هزینه کردن در راه اشرار و گناه
محروم شدن از رحمت الهی
یکی از اقسام دزدی
محتاج شدن
عدم پذیرش نماز
مال زکات داده نشده آتش روز قیامت می‌شود
زکات ندادن باعث بی‌ایمان مردن می‌شود
زکات ندادن باعث بی‌برکتی زمین می‌شود

منبع: سایت ستاره