پوشكين و تأسي از قرآن
نويسنده: ناهيد زندي پژوه
الكساندر پوشكين (1837-1799) شاعر، داستان پرداز و نمايشنامه نويس روس، از بنيان گذاران ادبيات نوين روسيه به شمار مي رود. از منظر او ادبيات وسيله اي است براي انعكاس واقعيت هاي زندگي كه بايد به مضامين اجتماعي و فكري جامعه درآميزد. پوشكين در « تراژدي هاي كوتاه »، با بيان هيجانات و احساسات و مطرح كردن فرمانروايي «من» و نشان دادن همه جانبه شخصيت قهرمانان، گويي اثري رمانتيك خلق مي كند. و با پرداختن به مسائلي چون درون بيني مبالغه آميز، مذهب گرايي و انديشيدن به مرگ، هستي و كائنات و انتخاب قهرمانان از ملل مختلف، گويي در حال اعمال ايده هاي مكتب رمانتيسم در صحنه تئاتر مي باشد. و همين عوامل سبب شد كه به عنوان شاعر جهاني شناخته شود.
شرق در آثار نويسندگان بزرگ روسيه جايگاه مهمي دارد. طبيعت اعجاب انگيز شرق موجب پيدايش آثار هنرمندانه، نويسندگان و شاعراني چون پوشكين، لرمانتف، تولستوي... شده است. در بسياري از آثار پوشكين مسائل و موضوعات خارجي، به خصوص شرقي محسوس است و شاعر علاقه زيادي به توصيف و انعكاس فرهنگ و سليقه شرقي از خود نشان مي دهد. از آثار برجسته وي در اين زمينه مي توان به منظومه هاي «زنداني قفقاز» و «قواره و باغچه سرا» اشاره كرد.
پوشكين فردي مبارز و آزاديخواه بود و به زندگي بزرگان و محققان جهان و همچنين به كتاب هاي مقدس الهي نه تنها بي توجه نبود، بلكه علاقه خاصي هم داشت. پوشكين اشعاري براساس مفاهيم و مضامين قرآني سرود. و روح او به قرآن و كلام خدا كشش داشت، كلامي كه او را از جهالت و وابستگي هاي مادي رها مي ساخت.
از نظر خانم كاشتالوا محقق روس: « منبع پيدايش مجموعه اشعار پوشكين تحت عنوان « تأسي از قرآن » از ترجمه قرآن مجيد به زبان روسي بوده است كه توسط وريوكين M.BepeBknh يكي از نويسندگان آشنا به اسلام و فرهنگ شرقي در سال 1790 ترجمه شد.» چرنيايف معتقد است كه قرآن، پوشكين را به سوي مذهب و موضوعات ديني سوق داد: « قرآن اولين جرقه احياء مذهب را در پوشكين به وجود آورد و به همين دليل اهميت فوق العاده اي در زندگي دروني او داشت.»
توجه پوشكين به فرهنگ و كتاب مقدس شرقي ها (قرآن مجيد) و پيامبر اسلام فوق العاده بود. او همانند مسلمانان در روزهاي سخت و دشوار زندگي خود به قرآن پناه مي برد. و همين سبب پيدايش اشعاري كامل و غني از او شد به نام «تأسي از قرآن»، كه محتواي اين مجموعه برگرفته از سوره هاي مختلف قرآن است.
لازم به ذكر است كه توجه پوشكين به موضوعات ديني و شرق فقط به اين مجموعه اشعار خلاصه نمي شود، بلكه او اشعار ديگري نيز مانند «پيامبر» و از «حافظ» دارد كه تحت تأثير فرهنگ ديني و شرقي سروده است.
مجموعه اشعار «تأسي از قرآن»، از 9 قطعه مستقل تشكيل شده است. كه وجه مشترك آنها در اين است كه با الهام از مضامين و مفاهيم قرآني سروده شده اند.
در ذيل قطعه اول « تأسي از قرآن » به همراه توضيحاتي از سوره ها و آياتي كه منبع پيدايش و الهام اين قطعه بوده اند ذكر مي گردد.
قسم به هر آنچه كه زوج است و فرد
به شمشير در روز سخت نبرد
قسم بر ستاره شفق، صبحگاه
قسم بر مناجات در نور ماه
كه هرگز تو را يكه نگذاشتيم
تو را منجبي خلق بگماشتيم
ز بد چشم مستوري ات داده ايم
ز آرامشت جامه پوشانده ايم
در آن شب كه لب هاي تو تشنه شد
بيابان ترين خاك ها چشمه شد
بياني عطا كردمت بس بليغ
كه نابخردان را ببرد چو تيغ
بپاخيز و مردانه پيكار كن
بيا راه حق را تو هموار كن
محبت نمابر يتيمان من
فراخوان جهان را به قرآن من
كه چون بيد مي لرزد ايمانشان
به راه حقيقت، فراخوانشان
دو بيت اول برگرفته از سوره هاي ضحي، طارق، عصر و فجر هستند و نيز از سوگندهاي گوناگون سوره هاي قرآن برگرفته شده استفاده كرده است. بنابراين شاعر قبل از سرودن اين قطعه با قرآن كاملا آشنا بوده و براساس درك و فهم خود و با استفاده از خلاقيت شاعرانه، اين قطعه زيبا را سروده است. دو بيتي دوم از آيه 40 سوره توبه است و مربوط به دوران تبعيد شاعر بوده كه دچار يأس نااميدي است. دو بيتي سوم، از زبان شيوا و تواناي پيامبر اسلام، حضرت محمد(ص) صحبت مي كند كه در سوره هاي قرآن در اين خصوص اشارت زيادي آورده شده است. در دو بيتي چهارم، خصوصياتي مثل جوانمردي، محبت و مهرباني و يتيم نوازي به ميان آمده و در دو بيت آخر تبليغ قرآن است كه به كرات در سوره هاي قرآن به اين موارد اشارت دارد.
يا ايهاالرسول بلغ ما انزل اليك من ربك.../ اي پيامبر آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملا به مردم برسان. (سوره مائده: آيه 67)
... و بالوالدين احسانا و ذي القربي واليتيمي و المسكين و قولوا للناس حسنا.../ به پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و بينوايان نيكي كنيد و به مردم بگوييد. (سوره بقره: آيه 83)
منابع:
1- پورمصطفي، پريسا. بررسي تراژدي هاي كوتاه پوشكين و جايگاه آثار نويسنده در ادبيات فارسي، پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه تهران، .1386
2- كريمي مطهر، جان اله. بررسي نقش ترجمه و ادبيات ترجمه اي در توسعه ادبيات روسيه (تحليل موردي تأثير ترجمه قرآن در مضامين اشعار پوشكين)، نشريه پژوهش زبان هاي خارجي، شماره 16، بهار .1383
منبع:روزنامه کیهان
/خ
شرق در آثار نويسندگان بزرگ روسيه جايگاه مهمي دارد. طبيعت اعجاب انگيز شرق موجب پيدايش آثار هنرمندانه، نويسندگان و شاعراني چون پوشكين، لرمانتف، تولستوي... شده است. در بسياري از آثار پوشكين مسائل و موضوعات خارجي، به خصوص شرقي محسوس است و شاعر علاقه زيادي به توصيف و انعكاس فرهنگ و سليقه شرقي از خود نشان مي دهد. از آثار برجسته وي در اين زمينه مي توان به منظومه هاي «زنداني قفقاز» و «قواره و باغچه سرا» اشاره كرد.
پوشكين فردي مبارز و آزاديخواه بود و به زندگي بزرگان و محققان جهان و همچنين به كتاب هاي مقدس الهي نه تنها بي توجه نبود، بلكه علاقه خاصي هم داشت. پوشكين اشعاري براساس مفاهيم و مضامين قرآني سرود. و روح او به قرآن و كلام خدا كشش داشت، كلامي كه او را از جهالت و وابستگي هاي مادي رها مي ساخت.
از نظر خانم كاشتالوا محقق روس: « منبع پيدايش مجموعه اشعار پوشكين تحت عنوان « تأسي از قرآن » از ترجمه قرآن مجيد به زبان روسي بوده است كه توسط وريوكين M.BepeBknh يكي از نويسندگان آشنا به اسلام و فرهنگ شرقي در سال 1790 ترجمه شد.» چرنيايف معتقد است كه قرآن، پوشكين را به سوي مذهب و موضوعات ديني سوق داد: « قرآن اولين جرقه احياء مذهب را در پوشكين به وجود آورد و به همين دليل اهميت فوق العاده اي در زندگي دروني او داشت.»
توجه پوشكين به فرهنگ و كتاب مقدس شرقي ها (قرآن مجيد) و پيامبر اسلام فوق العاده بود. او همانند مسلمانان در روزهاي سخت و دشوار زندگي خود به قرآن پناه مي برد. و همين سبب پيدايش اشعاري كامل و غني از او شد به نام «تأسي از قرآن»، كه محتواي اين مجموعه برگرفته از سوره هاي مختلف قرآن است.
لازم به ذكر است كه توجه پوشكين به موضوعات ديني و شرق فقط به اين مجموعه اشعار خلاصه نمي شود، بلكه او اشعار ديگري نيز مانند «پيامبر» و از «حافظ» دارد كه تحت تأثير فرهنگ ديني و شرقي سروده است.
مجموعه اشعار «تأسي از قرآن»، از 9 قطعه مستقل تشكيل شده است. كه وجه مشترك آنها در اين است كه با الهام از مضامين و مفاهيم قرآني سروده شده اند.
در ذيل قطعه اول « تأسي از قرآن » به همراه توضيحاتي از سوره ها و آياتي كه منبع پيدايش و الهام اين قطعه بوده اند ذكر مي گردد.
قسم به هر آنچه كه زوج است و فرد
به شمشير در روز سخت نبرد
قسم بر ستاره شفق، صبحگاه
قسم بر مناجات در نور ماه
كه هرگز تو را يكه نگذاشتيم
تو را منجبي خلق بگماشتيم
ز بد چشم مستوري ات داده ايم
ز آرامشت جامه پوشانده ايم
در آن شب كه لب هاي تو تشنه شد
بيابان ترين خاك ها چشمه شد
بياني عطا كردمت بس بليغ
كه نابخردان را ببرد چو تيغ
بپاخيز و مردانه پيكار كن
بيا راه حق را تو هموار كن
محبت نمابر يتيمان من
فراخوان جهان را به قرآن من
كه چون بيد مي لرزد ايمانشان
به راه حقيقت، فراخوانشان
دو بيت اول برگرفته از سوره هاي ضحي، طارق، عصر و فجر هستند و نيز از سوگندهاي گوناگون سوره هاي قرآن برگرفته شده استفاده كرده است. بنابراين شاعر قبل از سرودن اين قطعه با قرآن كاملا آشنا بوده و براساس درك و فهم خود و با استفاده از خلاقيت شاعرانه، اين قطعه زيبا را سروده است. دو بيتي دوم از آيه 40 سوره توبه است و مربوط به دوران تبعيد شاعر بوده كه دچار يأس نااميدي است. دو بيتي سوم، از زبان شيوا و تواناي پيامبر اسلام، حضرت محمد(ص) صحبت مي كند كه در سوره هاي قرآن در اين خصوص اشارت زيادي آورده شده است. در دو بيتي چهارم، خصوصياتي مثل جوانمردي، محبت و مهرباني و يتيم نوازي به ميان آمده و در دو بيت آخر تبليغ قرآن است كه به كرات در سوره هاي قرآن به اين موارد اشارت دارد.
يا ايهاالرسول بلغ ما انزل اليك من ربك.../ اي پيامبر آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملا به مردم برسان. (سوره مائده: آيه 67)
... و بالوالدين احسانا و ذي القربي واليتيمي و المسكين و قولوا للناس حسنا.../ به پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و بينوايان نيكي كنيد و به مردم بگوييد. (سوره بقره: آيه 83)
منابع:
1- پورمصطفي، پريسا. بررسي تراژدي هاي كوتاه پوشكين و جايگاه آثار نويسنده در ادبيات فارسي، پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه تهران، .1386
2- كريمي مطهر، جان اله. بررسي نقش ترجمه و ادبيات ترجمه اي در توسعه ادبيات روسيه (تحليل موردي تأثير ترجمه قرآن در مضامين اشعار پوشكين)، نشريه پژوهش زبان هاي خارجي، شماره 16، بهار .1383
منبع:روزنامه کیهان
/خ
