الف) انگیزه های پنداری ب) انگیزه های مادی ج) انگیزه های معنوی لذا برای ایجاد انگیزه در مدیریت و فرماندهی در جامعه اسلامی باید از فرهنگ غنی و پر مایه اسلام کمک گرفت و از طرق مختلف آن را بارور و پرثمر نمود. به عنوان نمونه طرق زیر پیشنهاد می شود:
۱- بهره گیری از منابع قرآن ۲- بهره گیری از متون اصلی سخنان پیشوایان بزرگ اسلام ٣- تجزیه و تحلیل حکومت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و سایر پیشوایان دین ٤- استفاده از دعاها و مناجات پر محتوای ائمه هدی علیهم السلام 5- آموزشهای مکتبی و اسلامی در مقاطع مختلف برای تحکیم پایه های ایمان و اعتقاد به اسلام 6- نشر مطالب جالب و پرمایه و غیر تکراری برای تداوم بخشیدن به جوشش انگیزه ها ۷- تجلیل و بزرگداشت خدمتگزاران گذشته و حال و تجلیل از شهدا و خانواده های آنان و سایرین.
انگیزش از اصول مهم مدیریت در حوزه رفتار سازمانی است. امام راحل برای این کار، با تکیه بر کرامت انسانها، آنها را از درون بر می انگیخت و در خدمت اسلام و انقلاب اسلامی قرار می داد. این انگیزش، شامل رزمندگان، دولتمردان، زنان، خانواده شهدا و ایثارگران و اقشار مختلف می شد. ایشان در جمع پاسداران پادگان امام حسین (علیه السلام) و ولی عصر (عجل الله فرجه الشریف) می فرمایند: من به این چهره های نورانی و بشاش شما و به این گریه های شوق شما حسرت می برم. من احساس حقارت می کنم. من وقتی با این چهره‌ها مواجه می شوم و به این قلبهایی که به واسطه توجه به خدای تبارک و تعالی این طور در چهره ها اثر گذاشته است، احساس حقارت می کنم. من غیر دعا که بدرقه شما کنم، چیزی ندارم... من چه طور به این احساسات خدا گونه و به این توجهاتی که شما به خدای تبارک و تعالی دارید و به این عزم راسخ شما و این شجاعت بینظیر شما چطور من می توانم از شما ستایش کنم. امام عبارت «احساس حقارت» را تنها در مقابل رزمندگان شجاع تکرار کرده است و این نوعی واریز کرامت به رشید ترین انسانهای این سرزمین است و جالب است که در مقابل این اصطلاح کریمانه، صدای بلند گریه ها بود که فضا را عطر آگین می کرد.
ایجاد هماهنگی
به راستی که در آفرینش آسمان‌ها و زمین و اختلاف شب و روز و گردش کشتی در دریا به طوری که مردم بهره مند می شوند و در بارانی که خداوند از آسمان می فرستند تا در پرتو آن زمین های مرده را زنده کند و موجوداتی را که در روی زمین پخش ساخته و در وزش بادها ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخر نموده است ، برای خردمندان ، نشانه‌هایی از خداوند است . هر چه بیشتر در گسترده زمین و زمان و آفریده های گیتی دقت کنیم ، نظم حیرت انگیز آن ها چشمانمان را بیش تر خیره می سازد. در جهان ناهماهنگی دیده نمی شود. چشم بینداز و نظاره کن ؛ آیا هیچگونه ناهماهنگی می بینی؟جهان با همه بزرگی‌اش ، مشحون از نظم و انسجام و ترکیب های حساب شده است : پیدایش شب و روز ، رفت و آمد فصول چهار گانه ، خواب در زمستان و بیداری در بهار، زنجیره حیات در حیوانات و گیاهان و وابستگی آن ها به هم و... همه ، نشانه های آشکار نظم و انتظام عالم است . اگر اندکی بی نظمی در گوشه ای از چرخه حیات راه می یافت همه آن به نابودی می گرایید. قرآن کریم و روایات معصومان (علیه السلام ) از جلوه های مختلف نظم، پرده بر می دارند و ما را با این گوهر گران بها آشنا می سازند. حضرت امام خمینی قدس سره می فرمایند که: اگر در زندگی مان ، در رفتار و حرکت مان، نظم بدهیم، فکرمان هم بالطبع نظم می گیرد. وقتی فکر نظم گرفت و انسان در زندگی داشت، یقینا از آن نظم فکری کامل الهی هم برخوردار می شود. هماهنگی و همسویی در یک سازمان از چنان اهمیتی برخوردار است که هرگاه در مجموعه ای وجود نداشته باشد آن مجموعه دیگر مجموعه نخواهد بود و مدیری که قادر به ایجاد این هماهنگی در سطح سازمان خود نباشد، مدیر نیست . مسائلی که در هماهنگی باید در نظر گرفته شود، عبارتند از :
١- تقویت انسجام سازمان ۲- توزیع تلاشها بین همه افراد و واحدها ٣- جلوگیری از اصطکاک و خنثی سازی 4- بازدهی بیشتر و بهتر در مقابل زحمت کمتر 5- سرعت بخشیدن به کارها 6- تقویت روابط انسانی و افزایش محبت .
در مدیریت اسلامی، «وحدت» و هماهنگی از اصول بنیادی محسوب می شود زیرا مدیریت سازمان را از طریق آموزشهای گوناگون فکری و عملی با پیوندهای مختلف به یکدیگر مرتبط می سازد. در واقع تقسیم کار و طبقه بندی وظایف و نیز هماهنگ کردن عملیات واحدها در یک سازمان در تشکیل سازمان اهمیت بسزایی دارد. یکی از اصول هماهنگی، تقابل در هماهنگی است به عنوان مثال، اگر یک سازمان از چهار واحد (الف)، (ب)، (ج) و (د) تشکیل شده باشد، کافی نیست که فقط واحد (الف) با سه واحد ب و ج و د) هماهنگ باشد، بلکه واحد (ب) با سه واحد دیگر و همینطور سایر واحدها با واحدهای دیگر می توانند تضمین کننده یک هماهنگی کلان در یک سازمان باشد . از وظایف مهم مدیر، نقش هماهنگ کننده اوست. او در عین این که رابطه خود را با نفرات خویش، چه مستقیم و چه غیر مستقیم، باید حفظ کند، نقش هماهنگ کننده را نیز هرگز نباید فراموش کند. چرا که مفردات خوب هرگز ضامن پیروزی نیست، بلکه یک ترکیب صحیح و هماهنگ همیشه پیروز است. در مکتب سیستمی بحث تعامل و هماهنگی بین اجزاء مورد تاکید است.هماهنگی فراتر از کلیه وظایف مدیریتی است. زیرا بدون هماهنگی و برنامه ریزی ، سازماندهی ، هدایت و کنترل مقدور نیست. بحث هماهنگی هم در قرآن کریم در سوره آل عمران / ۱۹۰ به زیبایی به تصویر کشیده شده است. "آفرینش شب و روز ، آسمان‌هاو هر چه در آن است بیهوده نیافریدیم و هر چیز را در جای خودش قرار داده ایم هماهنگی از جمله مفاهیمی است که در مباحث مختلف تئوریهای سازمان و مدیریت مطرح شده است . هماهنگی به مفهوم اتصال یا برقراری ارتباط بین عناصر یک سیستم با در نظر گرفتن نظم و انظباط برای دستیابی به اهداف سیستم میباشد . داستانهای بسیاری از جمله آیات مرتبط به هماهنگی در جهان هستی و توصیه به هماهنگی در جنگهای صدر اسلام تا احادیث و روایات در این خصوص مطرح میباشد . به تاریخ اسلام که برگردیم، یک ناهماهنگی در لشکر اسلام در جنگ احد یعنی ناهماهنگی مردان تیراندازی که تحت فرماندهی عبدالله بن جبیر بودند با بقیه سپاه اسلام سبب شد که شکست سختی بر ارتش اسلام وارد گردد و ضایعاتی در حدود ۷۰ شهید، آن هم شهیدانی مانند حمزه سیدالشهدا به بار آورد. افزایش تولید خودرو در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد در ایران که بدون توجه به افزایش زیرساختارهایی همچون جاده های بین شهری و خیابانهای شهری و افزایش تولید سوخت انجام گردیده نمونه ای از فقدان هماهنگی در مدیریت محسوب می گردد.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
