وضع زنان و دختران در عربستان قبل از اسلام وجاهلیت بسیار رقت بار بوده است؛ دختران در نظر پدران، و زنان در نظر شوهران موجودی ضعیف و بی قیمت و قابل تملک و معامله بوده اند. اختیارات مرد نامحدود بود و مادر در محدوده خانه زندگی می کرد ولی حق هیچ گونه مداخله ای در امر زندگی نداشت. یکی از بدترین سنت های جاهلی در عربستان قبل از اسلام، زنده به گور کردن دختران بوده است. ظاهرا اولین قبیله ای که عمل غیرانسانی دختر کشی را انجام داد قبیله بنی تمیم بود. البته جای تعجب ندارد چون در عصری که در جوامع به اصطلاح متمدن آن روز، یعنی ایران، یونان و روم با زنان همانند برده رفتار می کردند، در عربستان جاهلی نباید بیش از این متوقع بود. در این دوران فعالیت اقتصادی و اشتغال زنان اصلا مطرح نبوده است. زن در اروپای قرون وسطی از هیچگونه حقوقی برخوردار نبود و در این دوران اگر چه زنان به کار کشاورزی می پرداختند اما نه به عنوان مالک، بلکه به عنوان افرادی مملوک برای دیگران کار می کردند.
در سال 586 میلادی کنفرانسی در فرانسه برای بررسی این موضوع منعقد شد که آیا زن بشر است یا نه و در نهایت به این نتیجه رسیدند که زن بشری است که فقط برای خدمت به مردان خلق شده است . در قرون وسطی، جوامع اروپایی برای زنان حق اشتغال قائل نبودند و در ابعاد دیگر نیز زنان از حقوق اجتماعی و مالی محروم بودند. اروپا در قرون وسطی یکی از سیاه ترین و زشت ترین دوران حیات بشری را پشت سر گذاشت. آغاز «انقلاب صنعتی در اروپا سال 1760 میلادی بود و انگلستان نخستین جامعه ای بود که خصلت صنعتی به خود گرفت و به مرکزی برای نوآوری های فنی و اقتصادی و پیشرفت تکنولوژی تبدیل شد. شکل گیری جوامع صنعتی و ایجاد بازار کار جدید، موجب اشتغال زنان در بخش صنعت شد و از طرف دیگر باعث کاهش نقش خانواده شد. در جوامع صنعتی، بسیاری از عملکردهای سنتی خانواده از بین رفته یا به شدت دگرگون شده است. اشتغال زنان در این دوره به منظور تکریم و بالا بردن منزلت زن نبوده و فقط جوامع صنعتی در صدد برطرف کردن نیاز خود به نیروی کار ارزان بودند. بر اساس آمار، تقریبا در تمام جوامع صنعتی درآمد زنان به میزان قابل ملاحظه ای کمتر از درآمد مردان است.
در طول قرن بیستم، مشارکت زنان در نیروی کار جوامع صنعتی به سرعت رو به فزونی نهاد. امروزه فعالیت اقتصاد زنان و حق اشتغال آنان در همه عرصه ها مدنظر جوامع غربی است؛ هر چند در مقام عمل بین ادعا و واقع تفاوت فاحشی وجود دارد. امروزه زنان به لحاظ کمی، در مشاغل مختلف حضور یافته اند، اما به لحاظ کیفی، بر اساس آمار و شواهد قطعی، اکثر زنان در مشاغل ثانوی و جزئی هستند و مشاغل مهم با مزد زیاد، چشم انداز خوب پیشرفت، دارای ثبات و مدیریتی در انحصار مردان قرار دارد. البته در برخی موارد زنان هم در این عرصه صاحب نقش هستند که قابل توجه و چشمگیر نمی باشد .
سند « معاهده ی محو کلیه ی اشکال تبعیض علیه زنان» که در سال ۱۹۷۹ میلادی در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید ، مهمترین سند بین المللی در مورد زنان به شمار می آید و بر اساس تشابه و حقوق زن و مرد تدوین شده است. ماده اول از این معاهده، کلیه ی تفاوتها، استثنائات و تمایزات در قوانین، آموزشها و برخورداریها را مصداق تبعیض می داند و ماده دوم از دولتهای عضو می خواهد که در از بین بردن هرگونه تفاوت و تبعیض میان زن و مرد اقدام کنند. مواد بعدی این معاهده به طور مشخص و جزیی موارد تبعیض را برشمرده و بر از میان بردن این موارد پای می فشارد. این سند بر دیدگاه تشابه متکی است . دیدگاه تشابه زن و مرد بر اصولی استوار است که از بن مایه های فرهنگ جدید غرب برخاسته است. فرهنگ غرب بر اصل استوار بودن زن و مرد پای می فشارد بدون اینکه حقیقت انسان و هدفمندی آفرینش او را مد نظر قرار دهد. از سوی دیگر فرهنگ غرب بر مبنای فردگرایی، آزادی و حقوق فردی را اصل قرار داده و حیات بشری را مقید به اخلاق انسانی و مصالح اجتماعی نمی داند؛ از اینرو به دفاع از حقوق و آزادیها صرف نظر از جنسیت فرا می خواند و با هر نقش جنسیتی که به ظاهر محدودیتی برای زن ایجاد می کند، به مخالفت برمی خیزد. از نظر اسلام زن و مرد دو موجود مکمل یکدیگر هستند.
امروزه دیدگاه غرب نسبت به زنان، مبتنی بر تساوی حقوقی از جمیع جهات با مردان است، بدون اینکه توجهی به تفاوتهای طبیعی میان آنان شده باشد. براساس دیدگاه برخی جریانهای فمینیستی در جهان، تنها مسئله تساوی حقوق مطرح نیست بلکه مقولات زن و مرد به طور کلی نفی می شود و در اینجا تشابه حقوق زن و مرد بیشتر به چشم می آید. این دیدگاه افراطی در حمایت از حقوق زنان مسخ انسانیت را در پی دارد و آن جدا کردن زن از هویت زنانه و هویتی است که به عنوان همسر یا مادر دارد و از طرف دیگر مرد هم در جایگاه واقعی خودش به عنوان پدر و مرد خانواده قرار ندارد. اشتغال زنان در غرب بعد از انقلاب صنعتی، به صورت گسترده شکل گرفت. افزایش مشارکت زنان در عرصه فعالیت اقتصادی و اشتغال به سبب نیاز شدید جوامع صنعتی به نیروی کار ارزان بود نه به علت این که گسترش مشارکت زنان در جهت رعایت شخصیت و منزلت آنان باشد. از آغاز انقلاب صنعتی تا کنون زنان در عرصه های مختلف اقتصادی فعالیت می کنند، ولی رفتار غرب با آنها هیچگاه مبتنی بر تساوی حقوق زن و مرد نبوده و این امری است که به شهادت اطلاعات و آمارهای رسمی منتشر شده توسط مجامع بین المللی و ملی، قابل توجه است. در دو بعد مقدار دستمزد و کیفیت شغل احراز شده، زنان در مرحله ای پایین تر از مردان قرار دارند. امروزه اندیشمندان و متفکران غربی به این نتیجه رسیده اند که فقط کار خارج از خانه مصداق اشتغال نیست، بلکه کار در منزل هم فعالیت اقتصادی و مصداق اشتغال است؛ اما کاری پنهان است که دستمزد ندارد. امروزه جهان غرب در حالی که خود از درون دچار مشکل بزرگی شده و هنوز اطمینانی به سودمندی دستاوردهای تمدن خود ندارد، تلاش بی وقفه ای را برای تثبیت فکر جهانشمولی اصول فرهنگی خود و پایبند نمودن همه دولتها بر پذیرش و رعایت این اصول، دنبال می کند.
ادامه دارد..
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
.jpg)
