بنا بر آمار منتشر شده از سوی مطالعات حقوق بشر، حدود 250 میلیون نفر در دنیا به عنوان مهاجر شناخته می شوند که زنان و دختران، نیمی از این افراد را تشکیل می دهند که قسمت قابل توجهی از این جمعیت به تنهایی یا به عنوان سرپرست خانوارشان هستند که تصمیم به مهاجرت می گیرند.

در سال 2013 تعداد زنان مهاجر در آمریکا، جمعیتی برابر با جمعیت کشور استرالیا داشت و این آمار تا امروز رو به پیشرفت هم بوده است. آمریکا بیشترین مهاجر بین ‌المللی را در خود جای داده است. آلمان با ۱۲ میلیون و روسیه با ۱۱٫۶ میلیون مهاجر در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. (1)

اما چه دلایلی موجب مهاجرت زنان و دختران تنها می شود؟

مهاجرت زنان و دختران نسبت به مهاجرت مردان، دلایل پیچیده تری دارد. علت مهاجرت بسیاری از دختران معطوف به اوضاع و شرایط حاکم بر جامعه و خانواده است. شرایطی مانند نابرابری‌های جنسیتی، انواع خشونت ها، عدم احساس امنیت، ناامیدی و نابرابری ‌های دیگر همگی از دلایل عمده مهاجرت زنان و دختران است.

اما این دختران در مسیر مهاجرت، همواره در معرض روبرو شدن با چالش‌های دیگر هستند. تحقیقات بر روی زنان و دختران مجرد مهاجر در یک دهه اخیر نشان می‌دهد که حداقل نیمی از جمعیت آنان در طول مسیر مهاجرت شان مورد سوءاستفاده و انواع خشونت قرار گرفته اند. (2)

زنان مهاجر بنا به دلایل مختلف ممکن است حمایت خانواده خود را نداشته باشند و قدم در راهی بی بازگشت بگذارند، در این مسیر هم خطراتی تهدیدشان خواهد کرد. در ادامه به بررسی مشکلات این راه پر مخاطره می پردازیم.

زنان، مهاجرت و مخاطرات

در بررسی‌های مشکلات مربوط به مهاجرت، زنان همواره در معرض خطرات بیشتری نسبت به مردان هستند. از مهم‌ترین انواع مخاطراتی که زنان در مسیر مهاجرت با آن‌ها روبرو هستند می توان به نژادپرستی، آزار جنسی در محیط کار، مشکلات یافتن مسکن ، تبعیض در استفاده از خدمات عمومی و دسترسی به خدمات درمانی و... نام برد.

بیگانه ستیزی و احساسات ضد مهاجر که امروزه در بسیاری از کشورها دیده می‌شود یکی از معضلاتی است که مهاجران ممکن است تا سال‌های طولانی با آن دست و پنجه نرم کنند، این یعنی مجموعه‌ای از آزارهای جسمی و روحی که به فرد مهاجر منتقل می‌شود. همین موضوع در کنار مسائل و مشکلات بزرگتر در نهایت می توانند فرد مهاجر را مجبور به بازگشت به وطن کنند.

مهاجرت و استثمار جنسی

تعداد زیادی از زنان مهاجر مجبور به رها کردن موقعیت‌های شغلی و شرایط اقتصادی خود هستند تا به اهداف مهاجرتی مدنظرشان دست یابند. در این بین به دلیل تنها بودن، از نظر اقتصادی بسیار آسیب پذیر هستند و اینکه قوانین مهاجرت نیز به گونه‌ای است که اقامت آنان را به زندگی با مردان منوط می‌سازد که مشکل اقامت زنان و دختران تنها را حل می کند اما مشکل بزرگتری را به وجود می آورد.

طبق قوانین موجود مهاجرت در کشورهای عضو اتحادیه اروپا زنی که به‌عنوان همسر قانونی مردی که ساکن یکی از کشورهای اروپا شناخته می‌شود، اجازه اقامتش در صورت جدایی از شوهر لغو می‌شود. این قانونی است که از آن به عنوان شکل جدی "خطر استثمار جنسی زنان مهاجر" یاد می شود. این شرایط به طرز چشمگیری زنان را در معرض انواع و اقسام تعرضات قرار می دهد. (3)

مهاجرت غیرقانونی و آسیب‌های روانی

زنان مهاجری که نمی توانند از راه قانونی اقدام به مهاجرت کنند خطرات بزرگتری پیش رو دارند. آنها تنها در معرض خشونت‌های جسمی و جنسی نیستند بلکه در معرض انواع گوناگون خشونت‌های روانی نیز هستند.

عمده این افراد نیز زنان و دختران هستند که برای رسیدن به کشور مورد نظرشان مجبورند تن به هر نوع خواسته غیرقانونی دهند. این دختران معمولا در طول مسیر مورد آزار و اذیت‌های جنسی و بدرفتاری‌ها قرار می گیرند.

رابطه جنسی برای بقا، در موقعیت بعضی از مهاجران غیرقانونی (کشورهای آفریقایی) تنها راه گذر از این راه پر پیچ و خم مهاجرت غیرقانونی است. به طور مثال زنان و دختران لیبی که قصد مهاجرت دارند، در طول مسیر مهاجرت قرص ضد بارداری مصرف می کنند یا عده‌ای از آنها برای مصونیت از رابطه جنسی در ازای بقا، قبل از اقدام به مهاجرت باردار می شوند! (4)

این نوع بدرفتاری و سوءاستفاده جنسی، برای زنان و دخترانی که از این طریق به کشورهای اروپایی می رسند تقریبا درمان ناپذیر است، به همین دلیل همواره شدت صدمات و آسیب‌های روانی که به این افراد وارد شده را فراتر از خشونت‌های جنسی که متحمل شده اند، به حساب می آورند.

مهاجران این دسته اغلب شهروندان کشورهای آفریقایی و جنگ زده هستند که قصد دارند به کشورهای صنعتی مهاجرت کنند. به طور مشخص انتخاب اول آنها اروپا و بعد آمریکاست. علی رغم نظارت سازمان‌های حمایت از حقوق مهاجران، همچنان شاهد قاچاق سالانه انسان در حد وسیعی هستیم. کشورهایی که مقصد مهاجران هستند نیز از طرفی از این نیروهای ارزان کاری سود می برند.

کشوهای بزرگ صنعتی، این مهاجران غیرقانونی را به چشم فرصتی برای گردش بهتر چرخ اقتصادی خود می بینند. مهاجران در این کشورها به طور مثال در بخش‌های کشاورزی، مراقبت از سالمندان، خدمات رستوران‌ و هتل‌داری، نظافت و خدمتکاری منازل مشغول به کار هستند.

زنان و دختران، آن سوی مهاجرت

پدیده مهاجرت در سطح بین‌المللی طی سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته در حدود ۳.۱ درصد از جمعیت جهان به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. مهاجرت از جنبه‌های مختلفی بر سلامت فرد تاثیرگذار است. دیگر جنبه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی و سیاسی فرد مهاجر نیز دستخوش تغییر خواهند شد.

در صورتی که مهاجران مقدمات و آماده‌سازی مناسب را جهت رسیدن به هدف، نداشته باشند ممکن است تجربه مهاجرت ناامید کننده‌ای را تجربه کنند. روند استقرار در یک کشو کاملا متفاوت از نظر فرهنگی و اجتماعی می تواند موجب بروز شرایط استرس‌زا باشند که گروه‌هایی مانند کودکان، زنان و دختران تنها بیشتر در معرض ابتلا به بحران‌های روحی و خطرات موجود در این مسیر طولانی و طاقت فرسا هستند. (5)

مهاجرت از طریق راه های مختلف می تواند بر سلامت روح و روان افراد تاثیر بگذارد. بر اساس نتایج مطالعات صورت گرفته زنان مهاجر همواره از آسیب‌های روحی و روانی بی بهره نمی مانند. عواملی چون بیکاری، ماندن در خانه، ناآشنایی با زبان و فرهنگ کشور مقصد می تواند زنان را دچار مشکلات روحی روانی شدید کند.

بنا بر مشاهدات صورت گرفته، افسردگی پس از زایمان در زنان مهاجر نسبت به زنان بومی و غیر مهاجر ٢ تا ٣ برابر بیشتر است و علاوه بر آن در برابر مشکلات روحی و عاطفی آسیب پذیرتر هستند.

ریشه‌های فرهنگی‌ زنان مهاجر نیز اغلب موجب بخشی از مشکلات روحی آنان می‌شود؛ به طور مثال شرم داشتن از مطرح شدن مشکلات سطحی و عمیق عاطفی در خانواده موجب بروز استرس در برخی از زنان مهاجر است. (5)

پی نوشتها