با توجه به مطالب بالا در خصوص دیدگاه اسلام در مورد اشتغال و مدیریت زنان و وضعیت اشتغال و مدیریت زنان در ایران پس از انقلاب اسلامی به نظرات برخی از مجتهدین در این خصوص اشاره می کنیم دیدگاه امام خمینی رحمه الله در مورد اشتغال و تحصیل زنان چه دیدگاهی است ؟ امام می فرمایند: "از نظر حقوق انسانی تفاوتی بین زن و مرد نیست زیرا که هر دو انسانند".(1)
دیدگاه امام خمینی یکسان نگری زن و مرد است که می فرماید: "در علم و تقوا کوشش کنید که علم به هیچ کس انحصار ندارد. علم مال همه است". (2)
در وصیت نامه سیاسی الهی خویش می فرماید: "ما مفتخریم که بانوان و زنان پیر و جوان و خرد و کلان در صحنه های فرهنگی و اقتصادی و نظامی حاضر و همدوش مردان یا بهتر از آنان، در راه تعالی اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند". خطاب به زنها فرمود: "همانطوری که مردها در جبهه علمی و فرهنگی مشغول هستند، شما (زنها) هم باید مشغول باشید".(3)
برای تشویق بانوان به توسعه دامنه علوم و توانایی‌های علمی می فرماید: "حالا طوری شده است که خانم ها همدوش با سایر برادران در تحصیل علم و عرفان و فلسفه و تمام شعب علم و انشاء الله صنعت، فعالیت می کنند. امام خمینی (رضی الله عنه) می فرماید: برای زن ابعاد مختلفه است چنان که برای مرد... . این ورق صوری طبیعی، نازل ترین مرتبه انسان است... لکن از همین مرتبه نازل حرکت به سوی کمال است. انسان موجودی متحرک است از مرتبه طبیعت تا مرتبه غیب، تا فنا بر الوهیت.
آیت الله جوادی آملی می فرماید: "قضاوت و مرجعیت منصب است نه کمال، و خداوند کارهای اجرایی را متناسب با ساختار وجودی انسان تقسیم کرده است. حتی نبوت و رسالت کارهای اجرایی است. پشتوانه این‌ها "ولایت" است. ممکن است بانویی چون صدیقه طاهره چنان تربیت شود و صاحب کمال معنوی گردد که از انبیا بالاتر گردد. به بیان دیگر اصل ولایت پشتوانه نبوت و رسالت است که بین زن و مرد مشترک است. اصل تحصیل علم و معرفت و اصل اجتهاد و فقاهت و اصل عرفان و فلسفه و ... کمال است که زن و مرد در آن مساوی هستند. اما شغل ها و مناصب و فعالیت های اجتماعی، که به هیچ وجه نمی توانند نمایانگر کمال باشند، بر حسب ساختار بدن و شرایط و نیاز تقسیم می شود.
آیت الله جوادی آملی می فرماید: آن روح مجرد و ملکوتی که بر محور "و نفحت فیه من روحی" آفریده شده، نه زن است و نه مرد بلکه موجودی است که حیات و هستی اش در "تأله" او تضمین شده است یعنی "الانسان هو الحی المتأله". پس بر خلاف اندیشه غربی ها که انسان را حیوان ناطق معرفی می کنند، قرآن هرگز انسان را حیوان ناطق نمی داند بلکه انسان را موجود زنده ای می داند که "حیات او در تأله" او است و تأله یعنی ذوب شدن و فانی گشتن در الهیت. این انسان (بدون لحاظ ذکورت و انوثت) الهی می اندیشد، الهی عمل می کند و از ناسوت تا لاهوت، و از ملک تا ملکوت و از طبیعت محسوس تا ماورای آن که کرانه و ساحلی برای آن نیست، همه را با "صبغه الهی" می بیند. (4)
آیت الله جوادی آملی در تفسیر آیه «وما ترسلنا قبلک إلا رجالا وحی إلیهم» گفت: در سوره مبارکه «انبیاء» در سایر سؤر، در سوره «نحل» آنها که رسالت الهی را به عهده داشتند، مرد بودند؛ چون کار اجرایی است. اما کرامت، معجزه و ولایت زن و مرد ندارد؛ کار اجرایی که انسان با مردها باید تماس بگیرد؛ مردها باید به او مراجعه کنند؛ بخش وسیع از کارها را با نامحرمها باید انجام بدهد؛ گفته شده این کار را مرد باید انجام بدهد. خدا فرمود ما پیامبری به عنوان زن نداریم؛ اما ولی الله داریم که زن است؛ چون ولایت مربوط به کمال ها و قداست های روحی است که بین خدا و آن شخص است. آیت الله جوادی آملی معتقد است «اولی این است که زنها در کارهای اجرایی شرکت نکنند. کار اجرایی کمال نیست که اگر زنها در آن شرکت نکنند از چیزی محروم شده باشند؛ آری، در دبیرستان ها و دانشگاه هایی که تمام محصلین آن را دختران تشکیل می دهند، اولی مدیریت خانم ها می باشد؛ ولی در کارهای اجرایی دیگر که مستلزم سر و کار داشتن با نامحرم است، اقوی مدیریت مردان است.
پی‌نوشت‌ها:
١- سید ضیاء مرتضوی، امام خمینی و الگوهای دین شناختی در مسایل زنان، ص 40
۲- همان، ص 46
٣- همان، ص ۱۱۱
4- مجموعه مقالات دفاع از حقوق زنان، ص 12، ناشر مؤسسه فرهنگی طه
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
