یکی از نقشهای مهم زن، نقش همسری و دیگری نقش مادری است. در نگرش اسلام همیشه «انسان» و هدایت او مدنظر بوده بدون این که زن یا مرد به تنهایی ملاحظه شده باشد. از اینرو در طرح مباحث جدید مربوط به زنان، نباید منفعلانه برخورد کرد، بلکه باید با استفاده از مبانی متقن اسلامی سعی کرد به حل معضلات و مشکلات پرداخت. از دیدگاه اسلام، تفاوتهای زن و مرد «تناسب» است نه نقص و کمال. قانون خلقت خواسته است با این تفاوتها تناسب بیشتری میان زن و مرد که قطعا برای زندگی مشترک ساخته شده اند و مجرد زیستن، انحراف از قانون خلقت است، به وجود آورد. بررسی اشتغال زنان از دیدگاه اسلام با ذکر مطالب طرح شده آسانتر و جامعتر خواهد بود. زن در اسلام مجبور نیست برای خود یا خانواده اش کار کند و نفقه دادن از ناحیه مرد به زن واجب شرعی است. زن مکلف به اشتغال و مدیریت نیست مگر اینکه احتیاج به شغل داشته یا اشتغال و مدیریت برای او ضرورت یافته باشد و یا به سبب امری که وجوب کفایی اشتغال برای زنان را در بر دارد و باید نیازهای جامعه با اشتغال و مدیریت برطرف شود. در عصری که جوامع بشری برای زن هیچگونه حقوق اقتصادی و اشتغال قائل نبودند و حتی زن از حقوق اولیه انسانی محروم بود، اسلام برای زن حقوق مالی و اقتصادی قائل بود. یکی از حقوقدانان در این خصوص می نویسد: استقلالی که زن در اموال خود دارد و فقه شیعه از ابتدا آن را شناخته است، در یونان، روم و ژرمن و تا چندی پیش هم در حقوق غالب کشورها وجود نداشته است. اشتغال زنان در عصر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به شکلی گسترده به چشم می خورد و در تمامی شغلهای رایج آن زمان زنان حضور داشتند. زنان در این دوره به مشاغلی از قبیل پزشکی، تجارت و صنایع دستی اشتغال داشتند.
مطلب عمده در فرهنگ اشتغال و مدیریت زنان از منظر اسلام، حفظ جایگاه و منزلت زن است و این امر باید در اشتغال و مدیریت زنان لحاظ گردد. در تفکر اسلامی، حفظ و گسترش نهاد خانواده بر پایه ویژگی‌های فطری و طبیعی زن و مرد، اولویت و اهمیت خاصی دارد و در کنار آن بر امکان اشتغال و استقلال مالی زنان تأکید شده است. اسلام اشتغال و مدیریت را برای زن هدف نمیداند بلکه آن را در خدمت خانواده و رفاه و آسایش آن می پذیرد و آنها را به عنوان یکی از راههای افزایش قابلیت و شکوفایی استعداد زنان و در جهت تعالی و کمال آنان می پذیرد.
اشتغال زنان را در جمهوری اسلامی ایران می توان در ابعاد مختلف بررسی کرد. اشتغال زنان در دو بعد بررسی می گردد: ۱. قوانین موضوعه؛ ۲. بررسی اشتغال در آیینه آمار. در قوانین مربوط به اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران، نه تنها تبعیض به مفهوم اجحاف قانونی به زن وجود ندارد، بلکه مجموعه ای از تسهیلات و امتیازات همچون کار نیمه وقت، مهد کودک، مرخصی زایمان، بازنشستگی زودرس و ... برای استحکام خانواده مقرر شده است. در قانون اساسی ایران بر اساس بند ۲ اصل 43 دولت موظف است شرایط و امکانات کار را برای همه اعم از زن و مرد به منظور رسیدن به اشتغال کامل فراهم سازد و وسایل کار را در اختیار همه کسانی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند قرار دهد.
بر اساس اصل بیست و یکم قانون اساسی دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین کند و امور زیر را انجام دهد:
1. ایجاد زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او؛ ٢. حمایت از مادران، به ویژه در دوران بارداری و حضانت فرزند و حمایت از کودکان بی سرپرست؛ ٣. ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده؛ 4. ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی سرپرست؛ 5. اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته، در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با آنکه برای خانواده و بقای آن بیشترین اولویت و اهمیت را قائل است، زن را در صحنه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی همپای مردان می داند. در مقدمه قانون اساسی آمده است: زن ضمن بازیافتن وظیفه خطیر و پرارج مادری در پرورش انسانهای مکتبی، پیشاهنگ و همرزم مردان، در میدان های فعالیت است و در نتیجه پذیرای مسئولیتی خطیرتر و در دیدگاه اسلامی برخوردار از ارزش و کرامتی والاتر خواهد بود.
در قانون کار جمهوری اسلامی ایران سعی بر این بوده است که نه تنها مقاوله نامه‌ها و توصیه‌نامه‌های بین المللی در مورد زنان مورد توجه قرار گیرد، بلکه با توجه به جایگاه وی در خانواده و منزلتی که اسلام برای زنان قائل است مقررات به نحوی تدوین گردد که زنان علاوه بر اشتغال در مشاغل گوناگون قادر باشند به وظایف خطیر خود در خانواده عمل کنند و در ضمن خصوصیات روحی و جسمی زنان نیز مدنظر قرار گرفته است.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
