جوان و جواني در آيينۀ احاديث (2)

حديث 5
سيادت طلبي

يکي از روحيات دوره جواني اضطراب خاطر و نگراني مخصوصا نگراني نسبت به شخصيت اجتماعي در آينده مي باشد. يک جوان حق دارد در مورد سرنوشت آينده خود و راجع به زندگي فرداي خود کاملا نگران و مشوش باشد لکن بايد عواملي منطقي و اصولي را فرا راه او قرار داد تا او هم با انتخاب و جديت اين نگراني را تقليل دهد و به صفر برساند حرفه آموزي و هنرآموزي و وجدان کاري داشتن عمدتا مي تواند نگراني هاي اقتصادي فرد را از بين ببرد.
بالا بردن ارزشهاي شخصيتي خود از طريق اخلاق و معنويت و علم آموزي و تربيت هم يکي از عمده ترين نگراني هاي جوانان را حل مي کند و آن جايگاه اجتماعي و موقعيت و سيادت گروهي مي باشد.
قال علي (عليه السلام) :
تَعَلّموا العِلمَُ صِغاراً تَسَوّدوا به کِباراً .
در خردسالي علم بياموزيد تا در بزرگسالي به برتري و سيادت نائل آئيد .
«کتاب الحديث، ج 2»

نکات:

1- هر جوان نياز به راهنمائي و ارشاد براي کسب و موقعيت و سيادت اجتماعي در آينده دارد.
2- غفلت و کوتاهي آينده فرد را به مخاطره مي اندازد.
3- يکي از بهترين و موفق ترين و اصولي ترين راههاي کسب سيادت، علم آموزي و تحصيل علم است.
4- بين دوره هاي زندگي انسان در تکامل و يا انحطاط ارتباط تنگاتنگي وجود دارد يعني کوتاهي در دوران نوجواني شکست در بزرگسالي را به همراه خواهد داشت و تلاش در دوره اوليه سيادت دوران بعدي را به دنبال مي آورد.

حديث 6

يکي از عوامل مهم تربيتي که در تکامل و احياء شخصيت اثر اساسي و مهم دارد علم آموزي و يادگيري و آشنائي با علوم و فنون گوناگون است.
در گفته هاي مختلف از معصومين عليهم السلام آورده شده که جوانان و نوجوانان را سفارش به آموختن و يا آموزگاري مي کنند و به علت اهميت آن تنبيه را نيز تجويز نمودند اما با همه اين تأکيدات توصيه به آموختن هر علمي و هر آموزه اي نمي شود بلکه خواسته شده به آموزه هاي نافع و مفيد و زندگي ساز روي آورده شود و با آينده نگري و بصيرت کامل به آموزشها و حرفه هائي بپردازند تا در زندگي ديني و دنيائي آينده ي آنان مؤثر و مفيد باشد براي تشخيص علوم و فنون نافع نيازمنديهاي آينده مطالبات گوناگون از فرد همچنين مسئوليتهاي فرد مي تواند ملاک قرار گيرد.
مثلا يک دختر جوان يکي از مسئوليتهاي آينده او سمت همسري و ديگري مادري است به همين دليل بايد دانستنيهاي مفيد براي اين دو مسئوليت را در دوران قبل از ازدواج براي خود فراهم آورد.
يک جوان پسر يکي از فوري ترين نيازهاي او اطلاعات اقتصادي براي فعاليتهاي صحيح و سودآور اقتصادي، مديريت خانواده و علم به مسئوليتهاي پدري است.
حضرت علي عليه السلام در اين مورد توصيه به جوانان دارند.
حضرت علي (عليه السلام):
اولي الاشياء ان يتعلمها الاحداث الاشياء التي اذا صاروا رجالا احتاجوا اليها.
بهترين آموزه هاي دوران جواني آموزه هائي است که در دوره بزرگسالي مورد نياز فرد باشد.
«جوان فلسفي، ص 401»

نکات:

1- جوانان براي موفقيتهاي علمي و عملي بايد براساس يک اولويت بندي صحيح زندگي خود را مرتب نمايند.
2- اولويت بندي آموزه ها و اطلاعات لازم است.
3- گاهي جوانان عمر را صرف يادگيري مسائل غير مفيد مي کنند.
4- يکي از مهمترين ملاکهاي اولويت بندي نياز آينده مي باشد.
5- در بزرگسالي يکي از احتياجات جدي زندگي اطلاعات و علوم و فنون بدست آمده در دوره جواني است.
6- آموزشهاي دوره جواني پشتوانه و ذخيره زندگي در دوره پيري است.

حديث 7

در بين آيات قرآن و سخنان پيشوايان دين در مورد روند تکاملي تاريخ و تحولات و پيشرفتها و در نقطه مقابل انحطاطها و مشکلات آن اطلاعاتي در اختيار بشر نهاده شده است .
به طور مثال در سوره مائده مي فرمايد: يا ايها الذين امنوا من يرتد منکم عن دينه فسوف ياتي الله بقوم يحبهم و يحبونه و... .
اين آيه شريفه گروندگان به اسلام را به دو گروه مرتد يعني برگشت کنندگان از اصول و ارزشهاي ديني و در نقطه مقابل گروهي جانشين با خصلتهاي همچون محبوب خدا بودن، محب خدا بودن تقسيم مي کند. علامه طباطبائي در تفسير الميزان مي فرمايد اين يک پيش بيني تاريخي در قرآن کريم است که چنين اتفاقي خواهد افتاد در سخنان اهل بيت ضمن تأييد اين خبر غيبي قرآني مجموعه اي از ويژگيهاي مردم در اين دوره ( دوره بازگشت) که معروف به دوره آخرالزمان است تبيين شده است در بين اين سخنان تعدادي از آنها مربوط به جوانان و حالات و بحرانهاي مربوط به آنان مي باشد.
روي عن النبي (صلي الله عليه و آله):
انه نظر الي بعض الاطفال فقال: ويل لأولاد آخر الزمان من آبائهم. فقيل يا رسول الله من آبائهم المشرکين، فقال لا، من آبائهم المؤمنين لا يعلمونهم شيئا من الفرائض و اذا تعلموا اولادهم منعوهم و رضوا عنهم بعرض يسير من الدنيا فانا منهم بريء و هم مني برآء».
«رسول اکرم بعضي از کودکان را ديد و فرمود: واي بر فرزندان آخر زمان از پدرانشان. عرض شد يا رسول الله از پدران مشرک آنها، فرمود نه بلکه از پدران مسلمانشان که هيچ چيز از فرائض مذهبي را به آنان نمي آموزند و اگر خود فرزندان پاره اي از مسائل ديني را فراگيرند آنها را بازمي دارند و به کالاي کمي از دنيا براي آنها راضي مي شوند پس من از آنها بي زارم و آنان نيز از من دور هستند.»

پيام هاي اين روايت:

1- دوره اي سخت براي جوانان و نوجوانان پيش بيني شده است.
2- در اين دوره نه تنها اجتماع، و نهادهاي مدني آن بلکه خانواده و والدين هم براي دين داري جوانان گاهي ايجاد مانع و يا کم کاري مي کنند.
3- مشکل عمده والدين در اين دوره عدم احساس وظيفه در موضوع تربيت ديني فرزندان خود مي باشد.
4- مشکل بدتر از بي تفاوتي مانع تراشي والدين براي التزام به دين و انجام آداب ديني مي باشد.
5- در اين دوره معمولا والدين مشوق فرزندان خود به دنياگرائي و شهوات هستند.
6- در اين دوره نياز عمده ي جوانان، دعوت کنندگان به سوي دين و ارائه دين صحيح مي باشد (اذا تعلموا اولادهم منعوهم)
7- والدين اگر به فکر دين فرزندان خود نباشند مورد خشم پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله هستند (انا منهم بريء)
8- نتيجه کوتاهي والدين در دين داري فرزندان فاصله گرفتن خود آنان از دين و پيامبر اکرم مي باشد. (و هم مني براء)

حديث 8
بهترين جوانان

وجود علائم و نشانه هاي خيريت و خوبي از پديده هاي مبارک شخصيتي در فرد مي باشد در دهها علامت و خصلت براي رسيدن به مقام برتري لازم است.
در اين روايت پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله يکي از نشانه هاي فضيلت در پير و يکي از نشانه هاي فضيلت در جوان را معرفي نمودند. معمولا جواني از نظر پوشش، گفتار، سلوک و تقاضاها و خواهشهاي نفساني اقتضائاتي برخلاف دوره پيري دارد مانند: نوپوشي، پرکلامي، شوريدگي، شکاکيت ديني، آزادي از قيود، ميل گرائي و ... و دوران پيري در صورت تربيت صحيح و سير طبيعي در رشد و ارضاء صحيح و به موقع نيازمنديهاي روحي حالات خاص خود را دارد که از جمله آنها اين حالات است: تجربه اندوزي، وقار، عبادت پيشگي، توبه و جبران خطاهاي گذشته، احتياط بيشتر در اقدامات، به ياد مرگ بودن.
پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله در کلامي مبارک مي فرمايند يکي از نشانه هاي خيريت جوان اين است که از نظر خصلتهاي مثبت خود را به خصلتهاي افراد پير تزيين دهد مثلا بسان انساني باتجربه، و ساخته شده همت عالي او عبادت و پيروي خدا باشد در زندگي با دقت و احتياط بيشتر حرکت کند و از شتابزدگي پرهيز نمايد و به عبارتي طوري زندگي کند که گويا دور دوم زندگي اوست. امروزه اين پديده را شاهد هستيم که جواناني مطالعاتي صدها ساله دارند و معروف به دانشمندان جوان هستند و...
از طرفي گاهي افراد پيري هستند که متأسفانه در اين دوره زندگي به خاطر وجود بعضي از کمبودهاي دوران جواني و يا به خاطر غفلت و عدم آگاهي تلاش مي کنند صفات منفي دوره جواني را همچنان در خود نگهدارند اين ها بدترين پيرها هستند.
قال رسول الله (صلي الله عليه و آله):
خير شبابکم مَن تشبه بکهولکم و شر کهولکم مَن تشبه بشبابکم.
بهترين جوانان شما کساني هستند که شبيه به پيران (خردمند و با تجربه) باشند و بدترين پيران شما کساني هستند که شبيه جوانان باشند.

نکات:

1- شباهت طبقه اي به طبقه اي يا گروه سني به گروه سني ديگر ممکن است.
2- اين شباهت براي بعضي مثبت و خير و براي گروهي منفي و شر است.
3- يکي از نشانه هاي جوان موفق و برتر کسب صفات مثبت دوران پيري است.
4- بايد صفات مثبت و سازنده دوران پيري را شناخت و به جوانان معرفي کرد.
5- جوانان بايد طوري خود را بسازند تا اينکه در دوران پيري احساس بازگشت به دوران جواني و ارتکاب رفتارهاي جوانان را نداشته باشند و نخواهند نقش جوانان را بازي کنند. (و شر کهولکم من تشبه بشبابکم).
منبع:مجله جوان و جواني در آيينه ي احاديث ائمه معصومين عليهم السلام
/خ