در وسائل الشیعه از قول امام صادق آمده است: هر که آب کم بنوشد، تندرست گردد. در این جا نیز مانند تغذیه، تعادل شرط اصلی سلامت و تداوم آن است، همانگونه که مصرف بیش از اندازه آب، باعث خروج املاح از بدن، یا دیابت می گردد، مصرف کم آن، باعث تجمیع املاح، مشکلات کلیوی و سلطه شموم بر بدن می شود. علاوه بر این‌ها نوشیدن آب وابسته به حالات و شرایط زمانی و مکانی است که فرد را برای استفاده از این مایه حیاتی راهنمایی می کند. مثل اینکه: نوشیدن آب در شرایط اضطراب و ناراحتی های روحی، بهترین مسکن است. نوشیدن آب، ساعتی پیش، یا پس از غذا، کنترل کننده و مقوم هضم و جذب غذا است.
وقت آشامیدن آب باید بعد از نزول غذا از فم معده (فم المعده) باشد، و باید که به یک نفس و به سرعت تام آب ننوشند و خوردن آب بعد از غذا و پیش از نزول غذا، موجب نقصان هضم است و آشامیدن در بین طعام مضر است که تفریق غذا در معده می نماید. نوشیدن آب سالم و گوارا، در ابتدای صبح ناشتا، پاک کننده اعضا و جوارح از سموم است. نوشیدن آب در حالت نشسته، نسبت به حالت ایستاده اولویت دارد (مستحب است نشسته آب بخوریم). نوشیدن آب، در حالت ایستاده، شب‌ها جایز نیست، اما در روز مفید است. امام صادق فرمود: شب ایستاده آب ننوشید که تولید صفرا می کند، و باز فرمود: آب خوردن در روز، ایستاده، باعث قوت بدن و صحت مزاج است.
اینکه (فرد) محرورالمزاج باشد، در این حالت از آشامیدن آب در هر وقتی از اوقات که باشد منتفع می شود. حرارت معده را معتدل می گرداند. کسی را که اشتهای او به سبب زیادتی حرارت کم باشد، از خوردن آب سرد اشتهای او قوی می گردد و اگر آب کمتر از قدر حاجت و ضرورت بیاشامد یا ترک نماید، باعث إحتراق غذاء، ضعف قلب، حرارت کبد، بی اشتهایی و لاغری بدن می گردد.
دم کردنی‌ها وجوشاندنی‌ها در طب سنتی، از این نظر که تقریبا تمام آنها از آب تشکیل شده، در این خصوص مطمح نظر قرار می گیرند. انواع چای‌های سنتی ایرانی که ائمه معصومین و اندیشمندان طب اسلامی آنها را نوعا تأیید کرده اند، معمول ترین نوشیدنی‌ها در تغذیه و سلامت هستند. چای‌ها به خصوص گل گاو زبان، سنبل الطیب ، استخودوس، آویشن، بهارنارنج، بادرنجبویه، زیرفون، به لیمو ، زعفران، نعناع، زنجبیل، هل، دارچین علاوه بر خاصیت انفرادی شان دارای دو خاصیت مشترک نیز هستند. ١. ادرار آورند، و شست وشو دهنده خون، کبد و کلیه؛ ۲. آرام بخش اند، و مفرح، و محرک سیستم عصبی.
مع الوصف از این بعد که سلسه عصبی متعادل و نرمال، و نیز سیستم گردش خون پالایش شده، دو شرط اساسی در سلامت، و پرهیز از پیری است، چای‌های مفید هستند. علاوه بر این، چای سیاه و سبز که به علت سهولت کاربری، مورد علاقه بسیاری از جوامع هستند . به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی، مانع خوبی در برابر عفونت های مرگ زودرس سلول‌ها و انواع سرطان‌ها هستند. حال از این جهت که علم طب، پیری را به معنای ضعف استقامت سلول‌ها و مرگ سلولی می داند، اهمیت چای سبز در این زمینه به مراتب بیشتر از گذشته نمایان شده است. چای سبز مقاومت بدن را در برابر ابتلا به سرماخوردگی افزایش می دهد و ایمنی بدن را در مقابله با بیماری‌های ویروسی و عفونی بالا می برد.
پیشنهاد می گردد برای تغییر و تعدیل مزه گس چای سبز، آن را با چای سیاه مخلوط کرده یا از نارنج و لیموترش برای تغییر طعم آن استفاده شود. یک مقایسه تطبیقی میگوید: اهمیت مایعات، وابسته به درجه خلوص و اضافاتشان کم یا زیاد می شود. یعنی آب خالص و گوارا، که طبیعی تر است، اهمیت و خاصیت بیشتری برای سلامت دارد، و آب میوه ها به رغم قدرت و خاصیتشان در علم طب اهمیت درجه دوم دارند، و چای ها در درجه بعدی قرار می گیرند. اما زیان نوشابه های صنعتی بیشتر از منافعشان است.
نوشابه‌های گازدار به رغم تصور عامه، که آنها را مکمل هضم غذا می دانند، مخل دستگاه گوارش هستند، علاوه بر آن، مقدار زیادی ساکارز ناخواسته را به سیستم خونی تحمیل می کنند. یک قوطی نوشابه تقریبا پانزده قاشق چای خوری شکر دارد. نوشابه های صنعتی با برچسب رژیمی، حاوی «اسپارتام» هستند که باعث آسیب مغزی، دیابت، اختلال های هیجانی و کاهش دید می شوند. این نوشابه ها در سنین پایین، فی المثل در دانش آموزان موجب عدم تمرکز، مشکلات یادگیری و بی قراری می گردد.
رعایت اصول و موازین در بایدها و نبایدهای تغذیه ای از تغذیه مهم تر است. آگاهی و دوراندیشی در خصوص غذا و مایعاتی که میل میکنیم، خاصیت آنها را فزون تر، و زیان های شان را کمتر می کند. بهداشت، کاربرد بهینه ابزارهای مادی و معنوی در سلامت جسمی و روانی، و در تعبیر محافظه کارانه، نوعی تدابیر پیشگیرانه است. مقصود ما از بهداشت در این جا، مجموعه قواعد و قراردادهای علمی در باره کاربرد بهتر غذا، آثار جانبی و کاهش زیان‌های تغذیه‌ای و تأثیر آنها بر تن و روان است. این تأثیرات معمولا راه کارهای طبی و روانشناسانه را در برگرفته، و از اصول بهداشت طب، تغذیه و روان در سلامت آدمی استفاده میکند.
معمولا تأسف همیشگی این است که انسان‌ها در سرازیری عمرشان (پس از پنجاه سالگی) به فکر مراقبه و محاسبات تغذیه ای و روانی می افتند. مدرنیسم امروزه نیز مزید بر علت گشته است. تجدد و توسعه سریع، از یک سو زمان را برای توجه به مقوله بدن کاسته، و از سوی دیگر تولید کالاهای صنعتی (اعم از تولید کشاورزی، دام و تغذیه) طبیعت و تولید طبیعی را از انسان بازستانده و بهداشت به عنصری غیربهداشتی، «غیرطبیعی» و از دیدگاهی نیز «زیان آور» بدل شده است.
منبع: رمز سلامت و طول عمر، حسین حسنی، صص61-58، مؤسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1391
