امروزه بر همگان روشن است که تأمین نیازهای روانی- جسمانی و عاطفی در گرو معنویت و دین نهفته است. وقوف خاشعانه و خاضعانه انسان در نماز، در برابر خداوند متعال به او نیرویى معنوى مى بخشد که حس صفاى روحى و آرامش قلبى، امنیت روانى و سلامت جسمی و روانى را در او پدید مى آورد.
خواندن نماز و یاری خواستن از خداوند متعال، عامل مهمی در کاهش دادن فشارهای روانی است. نماز، برقراری پیوند با خداست؛ خداوندی که هم مهربان است هم مقتدر و هم شکست ناپذیر.
نقش نماز در کاهش فشارهای روانی و ارتباط با چنین منبع رحمت و قدرتی، پشتوانه بسیار مهمی به شمار می‌رود که انسان را همانند فولاد، مقاوم می‌سازد. در رأس همه، نمازهای واجب است.
در میان آموزه‌هاى دینى، عبادت و ذکر خدا از جایگاه ویژه‌اى برخوردار است و در ایجاد بهداشت روانى و آرامش روانى افراد نقش اساسى دارد؛ چنان‌که بعضى از بزرگان فرموده‌اند:
تا زمانى که سلامت و بهنجارى اعتقادى حاصل نشود، سلامت روانى هم حاصل نمى‌گردد.از نظر روان‌شناسان، بیشتر بیمارى‌هاى روانى که از فشارهاى روانى و ناکامى‌هاى زندگى برمى‌خیزد،
در میان افراد غیرمذهبى دیده مى‌شود. کارل یونگ مى‌گوید: در طول سال‌ها درمان بیمارى‌هاى روانى، حتى یک بیمار را ندیدم که مشکل اساسى‌اش نیاز به گرایش دینى در زندگى نباشد. به جرئت مى‌توان گفت همه بیماران روانى به این دلیل بیمار شده‌اند که از درون‌مایه‌هاى دینى در زندگى بى‌بهره بودند
در این مقاله به طبیبان دینی و دستورات ائمه مسلمین رجوع می کنیم تا از درمان و نقش نماز در کاهش فشارهای روانی درس هایی بیاموریم. ما را در این مقاله همراهی کنید.
نقش نماز در کاهش فشارهای روانی
صبر و نماز باعث کاهش فشارهای روانی
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) تضمین کرده که اگر کسی به نماز اهتمام داشته باشد، گرفتاری و اندوه از وی جدا می‌شود.
ابو بصیر نقل می‌کند که امام صادق (علیه السلام) در این باره فرمود: «امام على (علیه السلام) این گونه بود که هر گاه چیزی ایشان را نگران می کرد، به نماز پناه می برد.» امام صادق (علیه السلام) در ادامه، فرمودند: «و از صبر و نماز کمک بگیرید.»
ذکر و نماز با عث کاهش فشارهای روانی
در باره امام زین العابدین (علیه السلام) نیز نقل شده است که هر گاه چیزی ایشان را ناراحت می کرد، بدترین و خشن ترین لباس‌های خود را می‌پوشید و در انتهای شب، دو رکعت نماز می‌خواند.
و در سجدۂ آخر آن، صد بار ذکرهای سبحان الله، الحمد لله، لا إله إلا الله و الله اکبر را تکرار می کرد. سپس به گناهان خود اعتراف می کرد و بعد به دعا کردن مشغول می شد. این، سیره و روش معصومان (علیهم السلام) بوده است.
وضو و نماز با عث کاهش فشارهای روان
راز اقتدار و ایستادگی آن بزرگواران را باید در این امور جستجو کرد. به همین جهت، امام صادق (علیه السلام) به دیگران نیز توصیه می‌کند که از این روش استفاده نمایند.
ایشان، مردم گرفتار را مورد خطاب قرار می‌دهد و می‌فرماید: «چه چیز مانع می‌شود که هر گاه بر یکی از شما غمی از غم‌های دنیا وارد شد، وضو بگیرد و سپس وارد مسجد شود و دو رکعت نماز بخواند و در آن نماز خدا را بخواند؟ آیا این سخن خدا را نشنیده ای که می‌گوید: و از صبر و نماز، یاری بطلبید؟»
وظیفه ما در مقابل فشارهای روان
اما ما در موقعیت های اضطراری زندگی چگونه عمل می‌کنیم؟ عبادت و ارتباط با خداوند متعال افزایش می‌یابد یا کاهش؟! بیشتر نماز می‌خوانیم و یا آن اندک واجب را هم ترک می‌نماییم و در انجام دادن آن، سستی می‌کنیم؟
برخی افراد به محض این که با مشکلی رو به رو می‌شوند، ارتباطشان با خدا ضعیف‌تر می‌گردد و آن حداقل ارتباط لازم برای تداوم حیات روحی را نیز از دست می‌دهند.
این در حالی است که در چنین شرایطی، ما به ارتباط بیشتر برای تقویت و تسکین بیشتر نیازمندیم و به همین دلیل است که نه تنها مشکل خود را برطرف نکرده‌ایم، بلکه با کاهش ارتباط، بر اندازه آن افزوده ایم.
و توان عادی خود را نیز تضعیف کرده ایم. کسی که بیمار می‌شود، باید خود را تقویت کند تا توان مبارزه با بیماری را بیابد. حال اگر کمتر از شرایط عادی، خود را تقویت کند، طبیعی است که نه تنها توان مبارزه با بیماری را نمی‌یابد، بلکه توان معمول خود را نیز از دست می‌دهد و ضعیف و ناتوان می‌شود.
امام صادق (علیه السلام) و دستور العملی جهت کاهش فشارهای روانی
به جهت نقش و اهمیت ویژه‌ای که نماز در تقویت توان روحی انسان در برابر مشکلات دارد، امام صادق (علیه السلام) در دستور العملی چنین می‌فرماید:« در خانه‌ات محلی برای نماز قرار ده.
پس هر گاه از چیزی هراسیدی، دو قطعه لباس از خشن ترین لباس هایت را بپوش و با آنها نماز بخوان. سپس بنشین و به سوی خدا ناله کن و بهشت را از او بخواه و از شر آن چیزی که از آن می ترسی، به خدا پناه ببر و بپرهیز از این که خداوند، کلمه جفایی از تو بشنود (نفرین نکن)، هر چند، آن کلمه برای تو و خانواده‌ات خوشایند باشد.»
امام رضا (علیه السلام) و دستور العملی جهت کاهش فشارهای روانی
در دستور دیگری، امام رضا (علیه السلام) می‌فرماید:« هر گاه مشکل سختی تو را ناراحت ساخت، دو رکعت نماز بگزار که در رکعت نخست، سورۂ فاتحه و آیة الکرسی و در رکعت دوم، سورۂ فاتحه و قدر را بخوانی.
سپس قرآن را بردار و بالای سر خود ببر و بگو: «خدایا! به حق کسی که به سوی آفریدگانت فرستادی، و به حق تمام آیه‌هایی که در آن است، و به حقی که هر کس که او را در آن ستایش کردی بر تو دارد و به حقی که تو بر آنان داری و ما کسی را نمی‌شناسیم که از خودت نسبت به حقت آشناتر باشد.
ای آقای من! ای خدا! - ده مرتبه - به حق محمد! - ده مرتبه - به حق على! - ده مرتبه - به حق فاطمه! - ده مرتبه - به حق .....» هر امام را ده مرتبه میشماری تا به امام زمان خودت برسد؛ پس به درستی که پیش از آن که از جای خود برخیزی، خدا حاجت تو را برآورده سازد.»
نقش نماز شب در کاهش فشارهای روانی
در این میان، نماز شب، جایگاه ویژه خود را دارد. امام صادق (علیه السلام) از نماز شب به عنوان یکی از عواملی که نگرانی و اندوه را از بین می برد، یاد کرده است. پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله وسلم) در باره نیمه شب - که زمان ویژه نیایش است - می‌فرماید:
« نیمه شب، درهای آسمان باز می‌شود و کسی ندا می‌دهد، آیا گرفتاری هست که گره از او گشوده شود؟ هیچ مسلمانی نیست که دعایی کند، مگر این که خداوند عزوجل اجابتش می‌کند.»
بین میزان پاى‌بندى به نماز و میزان اضطراب، رابطه معکوس وجود دارد.
در رابطه با نقش نماز در کاهش فشارهای روانی در یک کلام باید بگوئیم که: بین میزان پاى‌بندى به نماز و میزان اضطراب، رابطه معکوس وجود دارد؛ یعنى هرچه میزان پاى‌بندى به نماز را در افراد، بیشتر ملاحظه مى‌کنیم، میزان اضطراب حالت و صفت آنها کمتر مى‌شود؛
دین نقش مهمی در رویارویی با تنیدگی های روزمره دارد و می تواند اثرات بحران های شدید زندگی را تعدیل کند. از نظر وی افراد متدین برای مقابله با تنیدگی به خوبی از دین و فرایض دینی استفاده می کنند
امروزه بسیاری از روان شناسان نیز دریافته اند که دعا، نماز و داشتن یک ایمان محکم به دین، اضطراب، افسردگی، نگرانی، تشویق و ترس را که زمینه ساز بسیاری از بیماری هاست برطرف می کند: «الابذکر الله تطمئن القلوب».
آرامش روان و سلامت روانی در نتیجه روی گردانی کامل از مشکلات زندگی و نیندیشیدن به آن در میان نماز می باشد و همان نتیجه ای که به دنبال یک روان درمانی مؤثر و موفق به دست می آید از نماز، نیز حاصل می شود.
نماز تنها غذای روح انسان نبوده بلکه جسم انسانها را نیز تقویت می کند. به عقیده کارشناسان تاثیر حرکات موزون و قیام و قعود و رکوع و سجود منظم نماز بر تقویت و بهبود عملکرد اعضاء و جوارح مختلف غیر قابل انکار است.
و هم چنین موجب کاهش شدت فشارهای عصبی روزانه و تنیدگی ها و تنش هایی که بسیاری از مردم دچار آن هستندمی شود. و از طریق دعا و نیایش نیروی محدود خویش را با توسل به منبع نامحدودی چون قدرت خداوند افزایش می‌دهد.
نتیجه:
إسناد (نسبت دادن)، یعنی تعیین این که منشأ امور، چه کسی است و چه کسی هدایت و برنامه ریزی کارها را در دست دارد. برای انسان، خیلی مهم است که بداند آنچه می‌بیند، از چه منبعی صادر شده و به چه کسی منسوب است.
همچنین در نقش نماز در کاهش فشارهای روانی دانستن و رسیدن به این مزلب مهم است که :این که چه کسی مورد اسناد است، نقش زیادی در کاهش یا افزایش فشارهای روانی دارد. برای انسان، خیلی مهم نیست که چه اتفاقی افتاده است.
مهم تر از آن، این است که بداند چه کسی این کار را انجام داده است. اگر منشأ فعل، کسی باشد که انسان به او اعتماد و اطمینان دارد، در برابر اقدامات او واکنش مثبت نشان خواهد داد.
این، نشانگر نقش اسناد در حوادث است. از علل مشترک و مهم واکنش منفی در هر دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند، غیر منتظره دانستن و تصادفی پنداشتن خوشایند و ناخوشایند زندگی است.
منبع:
الگوی اسلامی شادکامی، دکتر عباس پسندیده، صص221-218، مؤسسه علمی فرهنگی دار‌الحدیث، قم، چاپ دوم، 1394.
https://eslam123.blog.ir/1397/08/20
http://ravanshenasi.nashriyat.ir/node/13
* این مقاله در تاریخ 1401/11/4 بروز رسانی شده است.
