بررسی علل و عوامل ضعف تعامل اجتماعی در افراد

تعامل اجتماعی، شاید وقتی این اصطلاح را میشنوید ذهن شما سراغ روابط پیچیده اجتماعی برود، اما واقعا اینطور نیست، به هر رابطه ای بین دو یا چند نفر در اصطلاح تعامل اجتماعی گفته میشود. سازمان بهداشت جهانی روابط اجتماعی را یک عامل مهم برای سلامت زندگی افراد میداند.

پیشرفت تکنولوژی و به وجود آمدن شبکه های اجتماعی پیشرفته باعث شده تا افراد کمتر به صورت چهره به چهره با یکدیگر ارتباط داشته باشند. امروزه ارتباطات از طریق شبکه های اجتماعی به صورت صوتی و تصویری یا نوشتاری صورت میپذیرد. نمیتوان گفت تعامل اجتماعی به طورکلی از بین رفته بلکه باید گفت شکل آن تغییر کرده است.

تعامل اجتماعی

به طور کلی میتوان گفت تعامل اجتماعی فرآیندی شامل عمل و عکس العمل ما نسبت به اطرافیان میباشد. به طور خلاصه تعامل اجتماعی شامل روابط بین افراد و فعالیتهایی است که در ارتباط با هم انجام میدهند. شاید گفتگوی روزانه با یک دوست، بیاهمیت به نظر برسد اما این گفتگو یک تعامل اجتماعی شناخته میشود. این فعالیت و رفتارهای به ظاهر بی اهمیت و کوچک در جامعه شناسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و نباید از آنها غافل شد.

انسان موجودی است که به روابط اجتماعی نیاز دارد. بدون حضور در اجتماع از عهده پاسخگویی نیازهای متنوع زندگی خود برنمیآید. به همین دلیل فیلسوفان و دانشمندان انسان را موجودی اجتماعی میدانند. این موضوع از آیات قرآن کریم نیز به دست میآید که نشان میدهد اجتماعی بودن و ایجاد روابط اجتماعی با همنوع در آفرینش او پی ریزی شده است.

در سوره مبارکه حجرات آیه 13 این موضوع را مورد تاکید قرار می گیرد. «ای مردم! شما را از مرد و زنی آفریدیم و شما را و ملتها و قبیلهها قرار دادم نا یکدیگر را بازشناسید». این موضوع در روایات متعدد نیز مورد تاکید واقع شده است مثلا امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه میفرمایند «با مردم چنان معاشرت نمایید که اگر از دنیا رفتید برشما بگریند و اگر زنده ماندید آرزومند دیدار شما باشند.» [1]

چگونه تعامل اجتماعی را فرا میگیریم

با گذشت زمان ما مهارتهای مربوط به تعامل اجتماعی را یاد میگیریم . اولین مهارت مربوط به ارتباط با اعضای خانواده است. البته بعضی دانشمندان معتقد هستند، جامعه پذیری یا جامعه گریزی تا حدودی ارثی است. والدین میتوانند با قرار دادن فرزندان خود در محیط هایی که نیاز به ارتباط با دیگران دارد مهارت تعامل اجتماعی را در ایشان افزایش دهد.

از جمله این شرایط میتواند حضور در یک اردوی تابستانی، برنامه ورزشی، شرکت در برنامه های مذهبی باشد تا با همسالان خود رو در رو برخورد کرده باهم صحبت و همکاری کنند. فراگیری تعامل اجتماعی نه تنها در زندگی اجتماعی به نفع شما هستند بلکه سلامتی جسمی شما را نیز افزایش میدهد [2]. شرکت در کارگاههای افزایش مهارت تعامل اجتماعی در بزرگسالی ما را در داشتن ارتباط بهتر با اطرافیان یاری میکند.

راه‌های تقویت تعامل اجتماعی

توصیه های اخلاقی زیادی در اسلام جهت تقویت ارتباط اجتماعی صورت گرفته، از جمله میتواند به مشورت اشاره کرد. مشورت در مسائل یک امر ضروی و پسندیده است و باعث ایجاد مودت و محبت اجتماعی میشود. مشورت نه تنها ما را در تصمیم گیری بهتر یاری میکند بلکه باعث تقویت ارتباط اجتماعی نیز میگردد.

از دیگر توصیه های اخلاقی اسلام برای تقویت تعامل اجتماعی میتوان به مهربانی، مدارا و گذشت اشاره کرد. جلوگیری از ایجاد کدورت هم به تقویت تعاملات اجتماعی کمک زیادی میکند. [1] فردی که میخواهد رابطه سالمی با دیگران برقرار کند، باید بتواند هیجانات و احساساتش را نسبت به دیگران بروز بدهد و آن را متعادل نگه دارد.

از جمله دیگر راه‌های افزایش روابط اجتماعی خوب می توان به این موارد اشاره کرد: صریح و صادق باشیم، نقطه نظرات مشترک با افراد را بشناسیم، در مشکلات با دوستان همدردی کنیم، شنونده خوبی باشیم، شخصیت افراد را در نظر بگیریم، مخالفت خود را با شیوه‌ای مناسب اعلام کنیم، از تخریب دیگران بپرهیزیم و خوش قول باشیم تمامی این موارد به ما در داشتن تعامل سازنده با سایرین کمک میکند.[3]

تعامل اجتماعی ضعیف و اثر آن بر زندگی فردی

مهارتهای ارتباط اجتماعی به مهارتهایی اشاره داردکه به افراد امکان میدهد تا به طور موثر و مناسب با دیگران تعامل داشته باشند.

مهارتهای ارتباط اجتماعی توانایی ارائه پشتیبانی عاطفی به دیگران، خودافشایی، یا توانایی اشتراک اطلاعات شخصی با دیگران، مهارت تحمل درخواستهای غیر منطقی از طرف سایرین و مهارت شروع رابطه یا توانایی معرفی خود به دیگران را شامل میشود، ضعف در هریک از این موارد میتواند به تعامل اجتماعی ضعیف تعبیر شود.

به عنوان مثال یک نفر ساعتها با شما در مورد موضوعی صحبت میکند اما شما متوجه منظور او نمیشوید، این اتفاق از دو بعد قابل بررسی است اول اینکه او توانایی انتقال اطلاعات به شما را ندارد و دوم اینکه شما درک ضعیفی از حرفها، زبان بدن و علائم چهره او دارید. به هر حال برای اینکه بتوان تعامل سازنده‌ای با اعضای جامعه برقرار کرد نیاز است تا مهارتهای اجتماعی خود را تقویت کنیم.

اینکه در محل کار قادر نباشید با مدیر یا زیردست خود صحبت کرده و مسائل را به خوبی و به صورت شفاف و دقیق انتقال دهید ممکن است باعث شود تا کار شما نادیده گرفته شود یا با همکاران خود دچار اصطکاک شوید. یکی از مهمترین عوامل ضعف در برقراری ارتباط اجتماعی، داشتن اضطراب اجتماعی است .

این اضطراب باعث ترس در رویارویی با موقعیتهای اجتماعی است. این بیماری باعث میشود که افراد کنترلی روی زندگی اجتماعی خود نداشته باشند. به عنوان مثال این اضطراب می تواند آنها را از انتخاب شغل مناسب باز دارد. ممکن است بعضی اشخاص نیازی به حضور در جمع احساس نکنند و ترجیح دهند تا بیشتر در خانه بمانند، مطالعه کرده یا روی یک پروژه کار کنند. از نداشتن تعامل اجتماعی احساس ناراحتی نکنند. این یک سبک زندگی است که آنها دنبال میکنند اما باید توجه داشت که ایشان فرصت کسب مهارتهای اجتماعی را از دست میدهند و از دیگران عقب می مانند [4].

علت عدم مهارت در تعامل اجتماعی و درمان آن

دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است فرد دچار نقص در مهارت ارتباط اجتماعی شود. این امر میتواند به دلیل نداشتن دانش کافی مانند عدم توانایی در کسب مهارتهای جدید رخ دهد. در بعضی موارد فرد آگاهی کافی نسبت به مهارتهای اجتماعی دارد، اما به دلیل تمرین محدود قادر به استفاده از آن نیست.

همچنین عواملی مانند اضطراب یا محیط پرهرج و مرج می تواند باعث عدم ارتباط اجتماعی صحیح گردد. افرادی که مهارتهای اجتماعی ضعیفی دارند، استرس و تنهایی بیشتری را تجربه میکنند که هر دو میتوانند برسلامتی تاثیر منفی بگذارند. شما در ارتباطات خود اطلاعات، افکار، احساسات و هرچیز دیگری را به وسیله صحبت کردن به فرد مقابل منتقل میکنید.

از جمله دلایل عدم مهارت در تعامل اجتماعی می توان به نداشتن علاقه به موضوعاتی که دیگران به آن علاقمند هستند، کمبود یا نداشتن الگوهای مناسب در تعامل اجتماعی یا مهاجرت به محیط جدید اشاره کرد. از جمله دیگر علل نداشتن تعامل اجتماعی میتوان به موضوعات مربوط به سلامت روان و فاکتورهای اجتماعی اشاره کرد [3].

یک راه مهم برای داشتن تعامل اجتماعی تقویت عزت نفس خودمان است، اگر دنیای پیچیده درون خود را بشناسیم و نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنیم و به فکر اصلاح نقاط ضعف یا تقویت نقاط قوت باشیم با احترامی که برای خود قائل هستیم ارتباطمان با دیگران به نحو چشمگیری بهبود مییابد [3].

پی نوشتها