صنعت گردشگری

گردشگری امروزه چیزی بیشتر از تفریح و وقت گذرانی است."صنعت" کلمه ی است که عموما درکنار این پیشران اقتصادی و حتی اجتماعی به کار می‌رود . برای کشور در حال توسعه‌ای مثل ایران که در مسیر نیل به اقتصاد مستقل از نفت قرار دارد و همچنین از منابع غنی طبیعی برخوردار است، صنعت گردشگری نقش یک منجی را ایفا می‌کند.

مبرهن است که صنعت گردشگری یا توریسم (tourism) باعث رشد چشمگیر اقتصادی یک کشور می‌شود، چرا که بطور مستقیم یا غیر مستقیم بسیاری صنعت‌های دیگر را درگیر می‌کند، باعث بوجود آمدن شغل‌ها و فرصت‌های شغلی جدید می‌شود و همچنین می‌توان از آن به عنوان یکی از روش های مهم ایجاد درآمد و ارزآوری برای یک کشور یاد کرد. (1)

مواردی که در بالا ذکر شد را می‌توان بعنوان فواید کلی صنعت گردشگری در نظر گرفت؛ ولی چه چیزی باعث می‌شود این صنعت در کشور ما پتانسیل و ظرفیت بالایی برای موفقیت داشته باشد؟ همانطور که میدانید کشور ایران دارای فرهنگی بسیار غنی، تاریخی کهن و طبیعتی زیبا و چهار فصل است.

ایران طبق آمار سازمان جهانی جهانگردی دارای رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی و رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی است که نشان دهنده پتانسیل بالای کشورمان برای جذب گردشگر است.

متاسفانه تکیه بر فروش نفت و اقتصاد تک محصولی، سالیان دراز باعث عدم توجه به این صنعت پول ساز شده بود ولی امروزه با نگاه ویژه به این صنعت، گردشگران و توریست‌های زیادی ایران را به عنوان مقصد مسافرتی خود انتخاب کرده اند. در ادامه به شرح روند رو به رشد کسب درآمد ایران از این طریق و راه‌های دستیابی به آن خواهیم پرداخت. (2)

اهمیت توریسم در کشورهای مختلف

امروزه صنعت گردشگری یکی از راه‌های اصلی کشورها برای کسب درآمد است. توریسم، صنعتی پول ساز است که توجه و سرمایه زیادی را به سمت خود جذب کرده است.کشورها سعی می‌کنند تا با ایجاد بسترهای مناسب، زمینه ی جذب توریست را فراهم کنند تا علاوه بر ارز آوری و ایجاد اشتغال، تاریخ، فرهنگ و آوازه خود را به سرتاسر جهان صادر کنند و گامی محکم برای جذب گردشگرهای بیشتر بردارند. ترکیه، استرالیا، ماکائو، بریتانیا، فرانسه، تایلند، اسپانیا و ایتالیا،گردشگر پذیر‌ترین و پردرآمد ترین کشورها در زمینه ی توریسم هستند که میانگین چیزی حدود 45 میلیون دلار سالیانه از این صنعت درآمد کسب می‌کنند.

ایران نیز سال گذشته چیزی حدود 10.5 میلیارد دلار از جذب توریست، کسب در آمد کرد.که باتوجه به وسعت، پهناوری و پتانسیل بالای ایران، درآمد ناچیزی محسوب می‌شود!(3) درحالی که درآمد ایران درسال 2018 از فروش نفت چیزی حدود 60 میلیارد دلار بوده است. هرسال نیز به دلیل تحریم‌ها در حال کاهش است. نکته ی جالب این است که اگر هر بشکه نفت را 50 دلار درنظر بگیریم، درآمد ایران از ورود هر گردشگر معادل صادر کردن 30 بشکه نفت است؛ چرا که درآمد حاصل از ورود هر گردشگر به کشور چیزی حدود 1500 دلار است. (4) (5)

توریسم در ایران

همانطور که گفته شد تکیه ایران بر اقتصاد تک محصولی همیشه موجب نگرانی و عدم توجه و رشد سایر صنایع بوده است. ضمن اینکه با شدت گرفتن تحریم‌ها درآمد نفتی ایران به شدت رو به کاهش است، از این رو دولت مردان در تلاش هستند تا وابستگی به نفت را به حداقل برسانند تا بتوانند از این صنعت بهربرداری‌های داشته باشند از جمله تامین بودجه ی کشور که می توان به آن اشاره کرد.

خوشبختانه این تلاش ها بی نتیجه نمانده است و طبق آخرین گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) ، ایران توانسته است تا سال 2017 در مقام سی و پنجمین اقتصاد‌ مبتنی بر گردشگری جهان قرار بگیرد. ایران در حوزه ی گردشگری توانست با تولید ناخالصی معادل 30.47 میلیارد دلار در این سال، حائز این رتبه شود. (6)

آمارها حاکی از آن است که طی سالهای گذشته سیاست‌های درپیش گرفته شده و سرمایه گذاری‌های انجام شده برای جذب گردشگر موثر بوده است و درآمد حاصل از صنعت گردشگری با شیب قابل قبولی درحال افزایش است. نمودار زیر نشانگر این شیب مثبت است.

آمارها و ارقام از پیشرفت ایران در حوزه ی صنعت گردشگری

نکته جالب درباره ی این روند صعودی این است که این آمار و ارقام متقارن با زمانی بدست آمده است که ایران تحت شدیدترین تحریم ها قرار گرفته بود. در واقع می‌توان به این موضوع به نوعی با دید فرصت ساختن از محدودیت ها نگاه کرد. درسال های اخیر با افزایش قیمت دلار در برابر ریال، شکاف عظیمی بین این دو به وجود آمده است ولی ارزآوری و جذب گردشگر توانسته تا حدودی این شکاف را پر کند.

همچنین این تفاوت قیمتی، ایران را به کشوری ارزان و مقرون به صرفه برای اهداف گردشگری تبدیل کرده است که موجب سرازیر شدن توریست به سمت ایران شده است. بر طبق آخرین گزارش WTTC، ایران در سال 2018 رقمی معادل با 1.9% گردشگر بیشتری جذب کرده است که این یعنی 1158 تریلیون ریال یا 8.83 میلیارد دلار. (7)

این آمار همچنین حاکی از آن است که جوسازی‌های منفی علیه ایران مثمر ثمر واقع نشده است و گردشگرانی که به ایران سفر کرده اند، همگی پیام رسان مهمان نوازی و فضای صمیمانه ی کشور ایران بوده اند؛ به طوری که در دوره ی 3ماهه بعد از ماه مارس 2.030.523 گردشگر خارجی از ایران بازدید کرده اند. این رقم در دوره ی مشابه سال قبل 1.443.551 نفر بوده است.

ایران همواره تلاش کرده است تا با توجه به پانسیل بالای گردشگری خود، موقعیت جغرافیایی ویژه اش و هم مرز و همسایه بودن با کشورهایی با فرهنگ، سنن و مذهب مشترک، راهکارهای مناسبی برای کسب درآمد و جذب گردشگر در پیش گیرد. سرمایه گذاری در شهر‌های مذهبی مثل مشهد، قم و شیراز یکی از این تمهیدات بوده است. می‌توان با بسترسازی مناسب و ایجاد امکاناتی نظیر هتل، رستوران، مراکز خرید و ... در این شهرها، گردشگرهای زیادی را از کشورهای همسایه و چه بسا دورتر مانند عراق، ترکیه، افغانستان، سوریه و لبنان که اشتراکات مذهبی زیادی با ایران دارند را برای سفر ترغیب کرد.

ایجاد مراکز تفریحی و سیاحتی در شمال و جنوب کشور نیز از دیگر تمهیداتی است که برای رونق گردشگری در نظر گرفته شده است. نعمت وجود دریای عمان، خلیج فارس و جزایر زیبایش در جنوب کشور و طبیعت بکر و آب و هوای بی نظیر و خزر زیبا در شمال ایران، موقعیتی استثنایی را برای جذب توریست چه از کشورهای حاشیه ی خلیج فارس و چه از همسایه‌های شمالی پدید آورده است.

از دیگر راه‌های کسب درآمد از صنعت گردشگری می‌توان به جذب توریست سلامت اشاره کرد. ایران از کشورهای پیشرو در منطقه در بحث سلامت و درمان است و هزینه‌های درمان در ایران به نسبت کشورهای همسایه بسیار کم‌تر و تجارب و تخصص پزشکان ایرانی بسیار بالا است که همین امر موجب جذب گردشگر چه به منظور امور درمانی و یا به منظور انجام عمل‌های زیبایی شده است.

طبق آخرین آمار، ایران سال گذشته چیزی بالغ بر 350 میلیون دلار تنها از این طریق توانست ایجاد درآمد کند. علاوه بر اینها ایران در تلاش است تا با برپایی جشنواره‌های ملی و محلی، برپایی هفته‌های فرهنگی، ایجاد مراکز بوم گردی و... هرچه بیشتر در جهت ایجاد شرایط لازم برای جذب توریست اقدام کند.(8)و(9)

جمع بندی

کشور‌های جهان روز به روز بیشتر به سمت تولید درآمد ناخالص روی می آورند که یکی از بهترین شیوه‌های آن سرمایه گذاری در صنعت گردشگری است.در همین راستا ایران هم از قافله عقب نماند و در جهت کسب درآمد از این صنعت گام‌های مثبتی برداشته است.

امید بر این است که با درک هرچه بیشتر اهمیت این موضوع و ادامه ی روند رو به رشد آن، ایران بتواند در سال های آتی جایگاهی شایسته‌تر از آن خود کند و از تمام ظرفیت‌های موجود در کشور، اعم از مکان های دیدنی تا نیروی کار جوان، بهره ی کافی را ببرد.

پی نوشتها