سه ماهه اول: هنگام بغل کردن، مراقبت و مواظبت بدنی از کودک با او سخن بگوئید. از لحن طبیعی، گرم و محبت آمیزی استفاده کنید. احساساتتان را آهسته به زبان آورید. با تقلید صدای کودک یا بروز خوشحالی، لبخند زدن، و گوش فرا دادن به صداهای کودک به او پاسخ دهید. با تقلید صداهایش و افزودن چند صدای دیگر به آن او را تشویق به تولید صدا کنید. در نگاه‌ها و رفتار او دقیق شوید و آن‌ها را با صدای بلند بگوئید و تفسیر کنید.
از سه تا شش ماهگی: کودک به صدای خشم آلود، آرام بخش، آشنا، یا ناآشنا واکنش های متفاوتی نشان می‌دهد. لحن و بلندی صدای خود را تغییر دهید و بدین ترتیب توجه کودک را به چیزهای مختلف جلب کنید. در تمامی امور مراقبتی مانند استحمام، تعویض پوشک، از آنچه در حال انجام است با او سخن بگوئید. شادی خود را به واکنش‌هایی که کودک نشان می‌دهد مانند لبخند زدن و تولید صداهای مختلف ابراز کنید. بازی های ساده معمول را (بره کوچولو میره به بازار، یا هاپو کوچولو دور حیاط راه میره، و غیره) با لمس کردن قسمت‌های مختلف بدن کودک آغاز کنید. تصاویر ساده و کتاب های مصور را به او نشان دهید و درباره آن‌ها با او سخن بگوئید.
از شش تا نه ماهگی: توجه کودک را به صداها و آواهای معمول در خانه جلب کنید. از وی بپرسید بابا کجاست؟ پیشی کجاست؟ سپس خود به پرسش ها پاسخ دهید. بابا اینجاست. با وی دالی و دکی بازی کنید. از کتاب و اسباب بازی های مختلف استفاده کنید تا توجه کودک به نام ها جلب شود. "ماشین بزرگه اینجاست". "ببین چه سگ بزرگی اونجاست." به علائم ارتباطی او، جیغ‌هایش، اشارات، به بالا و پائین خم شدنش، توجه و آن‌ها را تفسیر کنید. "شیرت را می خواهی؟" "این کلاه را دوست نداری؟" "آره داریم میریم بیرون." ممکن است زمانی که برای کودک می خوانید او با جنبش خود واکنش نشان دهد.
از نه تا دوازده ماهگی: درباره چیزهایی صحبت کنید که هر روز روی می‌دهد. سخنان شما باید ساده و روشن باشد و برای برقراری ارتباط میان زبان و رویدادها از کلمات عادی و معمولی استفاده کنید. اولین جمله‌ای را که وی می گوید دنبال کنید. اگر او چیزی را نشان می‌دهد درباره آن صحبت کنید. در صورتی که به کتاب یا اسباب بازی علاقه ندارد وی را مجبور نکنید، و در مورد چیز دیگری با او سخن بگوئید. به تلاش های او برای سخن گفتن گوش دهید و بکوشید آن‌ها را در زمینه ای که شما و او با هم قرار دارید تفسیر کنید. او را تشویق کنید و خشنودی خود را به او نشان دهید، اما از او نخواهید گفته های شما را تقلید کند. سخنان خود را تکرار نکنید. به او وقت فراوان بدهید تا به گفتار شما پاسخ گوید. او خود برای بیان افکاری دارد.
موضوع کلی تعامل و ایجاد رابطه است. در خلال سال اول مادر راه هایی را به کودک نشان می‌دهد تا او بتواند در فعالیت های محیطی شرکت و آن‌ها را اداره کند. او این کار را بر مبنای تربیتی هماهنگ و یکنواخت و همراه با محبت انجام می‌دهد. پیشگیری از اختلال تاخیر زبان در این مرحله به افزایش تعامل بستگی دارد نه به تقویت ویژه آموزش هر گونه مهارت واحد پیش گفتاری. تا پایان سال اول کودک باید قادر باشد کلمات و عبارت هایی را که به فراوانی در زندگی روزانه وی کاربرد دارد تخشیص دهد. پاره گفتارهای خود کودک ممکن است چند نوع باشد. این تنوع گفتار بر نحوۀ تلاش والدین در ترغیب کودک به تولید گفتار تاثیر می گذارد. نخست، آنان زبان خود را تا بدان اندازه که فکر میکنند کودک توان درک آن را دارد تعدیل میکنند. دوم آنان به نوع پاره گفتارهایی که کودک استفاده می‌کند پاسخ می‌دهند. فرایند کشف زبان بوسیله کودک که با کمک والدین صورت میگیرد بسیار لذتبخش است و در عین حال جنبه غیر آموزشی دارد. این فرایند با توجه به فراگیری قواعد زبانی دنبال نمی‌شود بلکه روند پیشرفت آن از طریق لذتی است که از رفتارهای دیگران به زبان آموز دست می‌دهد. آن‌هایی که بواقع از کشف زبان خوشنود می شوند می توانند با استفاده از آن، مهارت‌ها و علائمی را در کودک بپرورانند که بصورت دائمی برای وی سودمند خواهد بود. گسترش این فرایند از این طریق، به شکلی زیبا در رساله بسیار جالب دوروتی باتلر Dorothy Butler به نام "کودکان به کتاب نیاز دارند " نشان داده شده است.
باتلر کار خود را با تلاش برای علاقمند کردن کودکان در چند ماه اولیه عمر آغاز می کند. کتابی براق با طرحی ساده روی کاغذ سفید، اگر در زمان مناسب، هنگام هوشیاری، زمانی که کودک خسته، نق نقی، گرسنه یا خیس نباشد، به وی نشان داده شود، توجه وی را جلب خواهد کرد. باتلر اشاره می‌کند جلب و نگهداشتن توجه کودک به تصویر برای خود او و کسی که این کار را انجام می‌دهد، هر دو با لذت همراه است و حتی اگر کودک واکنش اندکی نشان دهد باز هم بی فایده نخواهد بود. وی نظریه خود را با ارائه پیشنهادات بسیار عملی و مشخص در مورد استفاده از بهترین کتاب‌های موجود در سن‌های مختلف گسترش می‌دهد. کارهایی چون خواندن منظم کتاب برای کودک از جمله مواردی است که بطور کامل می‌توان به والدین توصیه کرد. اما لازم است این کار تداوم داشته باشد. اگر والدینی هستند که عادت به داشتن کتاب در خانه ندارند، لازم است به آنان گفته شود چگونه کتاب تهیه کنند. باید آن‌ها را نخست به سوی کتابخانه های کودک که کتاب و اسباب بازی کودکان در آنجا یافت می‌شود هدایت کرده و سپس آن‌ها را به کتابخانه‌های عمومی فرستاد. باید برای والدینی که خود اهل خواندن کتاب نیستند توضیح داد که کتاب در مقایسه با تلویزیون تجربه های پربارتری به کودکان عرضه می کند. ممکن است تلویزیون در مراحل بعدی جایگاهی برای کودک و زبان آموزی وی داشته باشد، اما نه در مورد کودک بسیار خردسالی که نیاز دارد اندک چیزهایی را در شرایطی آرام و بی سرو صدا بشناسد. پس از آن که والدین استفاده از کتاب های ساده را آغاز کردند، کودکان در پی یافتن کتاب های دیگری از این قبیل خواهند بود. صفحه تلویزیون امکان چنین انتخاب یا شرکت فعالی را به کودک نخواهد داد.
منبع: اختلال‌های رشد زبان (ویرایش دوّم)، کاترین آدمز، بتی بایرز براون و مارگات ادواردز، ترجمه: دکتر محمدتقی منشی طوسی، دانشگاه امام رضا (علیه السلام)، صص94-92، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد، 1385
