وظایف معلمان در گام دوم انقلاب
1-خودسازی مقدم بر جامعه سازی
مقام معظم رهبری در فرازهای ابتدایی بیانیه گام دوم انقلاب، مرحله دوم خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی را مطرح کردند.[1] البته بدیهی است که خودسازی و تمدن سازی دارای ابعاد و گستردگی فراوانی است، که شامل تلاش و کوشش در زمینه‌های مختلف زندگی مادی و معنوی می‌شود، ولی به طور قطع و یقین در تمام این مباحث خودسازی تربیتی و اخلاقی مقدم بر سایر سازندگی‌هاست؛ چراکه تا انسان خود ساخته و معنویت گرا نباشد، سایر تلاش‌های او نیز خیرات و برکاتی را برای جامعه سازی به دنبال نخواهد داشت، باری به هر جهت اولین و مهمترین مسئولیت جامعه معلمان تلاش در جهت پالایش روح و خودسازی است، تا اینکه در سایه معلمان مهذب و اخلاق‌مدار دانش آموزانی دین‌مدار و متعهد به جامعه تحویل داده شود.در منابع روای از امام علی (علیه السلام) نقل شده است: «مَن نَصَب نَفسَهُ للنّاسِ إماما فلیَبدأ بِتَعلیمِ نَفسِهِ قَبلَ تَعلیمِ غَیرِهِ، وَلیَکُن تأدیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبلَ تأدیبِهِ بِلِسانِهِ، وَمُعَلِّمُ نَفسِهِ وَمُؤدِّبُها أحَقُّ بالإجلالِ من مُعَلِّمِ النّاسِ وَمُؤدِّبِهِم؛[2] هر که خود را در مقام پیشوایى مردم قرار دهد، باید پیش از تعلیم دیگران، به تعلیم خود بپردازد و پیش از آنکه با زبانش تربیت کند، با رفتار خود، تربیت نماید و کسى که آموزگار و مربّى خود باشد، بیشتر سزاوار بزرگداشت است تا کسى که [پیش از خودسازى] آموزگار و مربّى دیگران باشد».
شب نگردد روشن از وصف چراغ ... نام فروردین نیارد گل به باغ
تا ابد صوفی اگر هی هی کند ... تا ننوشد بــــاده کی مستی کند
2-تهذیب و تعلیم دو بال پرواز
در گام دوم انقلاب جامعه فرهنگی و علمی کشور بیش از پیش می‌بایست به مقوله اخلاق‌مداری توجه داشته باشند، مقام معظم رهبری(حفظه الله) در گام دوم انقلاب به این نکته این چنین اشاره داشتند: «معنویّت و اخلاق، جهت‌دهنده‌ی همه‌ی حرکتها و فعّالیّت‌های فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه است؛ بودن آنها، محیط زندگی را حتّی با کمبودهای مادّی، بهشت می‌سازد و نبودن آن حتّی با برخورداری مادّی، جهنّم می‌آفریند».[3] در گام دوم انقلاب جامعه فرهنگی معلمان بیش از پیش می‌بایست دو مقوله مهم و راهبردی علم و اخلاق را در فعالیت حرفه‌ای خود مورد توجه قرار دهند، به همان اندازه که به موضوع آموزش و علم آموزی دانش آموزان همت می‌گمارند، مباحث تربیتی و اخلاقی آنها نیز مد نظر متولیان پیشرفت فرهنگی کشور باشد؛کما اینکه موضوع تعلیم در فرهنگ قرآن در آیات متعددی همراه با تهذیب نفس و اخلاق‌مداری مطرح شده است: «کَما أَرْسَلْنا فیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِنا وَ یُزَکِّیکُمْ وَ یُعَلِّمُکُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُعَلِّمُکُمْ ما لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ؛[3] همانگونه (که با تغییر قبله، نعمت خود را بر شما کامل کردیم،) رسولى از خودتان در میان شما فرستادیم تا آیات ما را بر شما بخواند و شما را پاک کند و به شما، کتاب و حکمت بیاموزد و آنچه را نمىدانستید، به شما یاد دهد». خدای متعال در قرآن کریم وظیفه انبیای الهی را علاوه بر تعلیم تهذیب نیز ذکر می‌فرماید این آیه و آیات مشابه به خوبی رسالت و مسئولیت معلمی را در پیشرفت علمی و اخلاقی در گام دوم انقلاب مشخص می‌نماید. در دنیایی که همه ابرقدرهای رسانه‌ای دنیا سعی دارند با تولیدات غیر اخلاقی جامعه جوان و نخبه ایرانی را از معنویت و اخلاق‌مداری باز دارند، این وظیفه سنگین معلمان است که با نشان دادن الگوی مناسب رفتاری، متربیان را با گزاره‌های دینی و اخلاقی آشنا نمایند.یکی از وظایف و رسالات معلمی، تربیت دانش آموزانی عدالت پیشه و فساد ستیز است. در مقوله کادر سازی و جامعه سازی این فساد ستیزی است که موجب تقویت عدالت در جامعه اسلامی می شود، جامعه خنثی و بی‌تفاوت در برابر فساد و بی‌عدالتی نمی‌تواند روح پیشرفت و عدالت را به خود مشاهده نماید.
3-تربیت دانش آموزهای مقاوم و عزّت‌مدار
در گام دوم انقلاب اسلامی تمام سعی و تلاش معلمان فهیم و فرهیخته کشور می‌بایست، در جهت توانمند و مقاوم سازی جامعه دانش آموزی باشد، توانمندی که منجر به مهارت و حس استقلال طلبی، عزّت‌مداری و آزادی باشد، فرهنگ تربیتی و آموزشی که مبتنی بر آزادی و استقلال و آرمان‌گرایی اسلامی است، هیچ گاه چشم امید و یاری به ابرقدرت‌های استکباری نداشته باشد،[5] از این رو با سعی و تلاش و با تکیه بر آرمان‌های ناب اخلاقی و اسلامی به دنبال دست‌یابی به تمدن نوین اسلامی است، تمدن نوینی که علی‌رغم پیشرفت و رونق مادی به اصول اخلاقی پایبند بوده و زیر یوق ابرقدرت‌های استکباری سر خم نمی‌کند. متأسفانه در رژیم ستم شاهی به علت عدم روحیه خودباوری و استقلال طلبی تمام آمال و آرزوهای جامعه اسلامی، از جامعه غربی تمنا و درخواست می‌شد، ولی به برکت پیروزی انقلاب اسلامی شاه کلید پیشرفت و توسعه که مقاوم شدن معرفی شده مایه تقویت پیشرفت و حرکت به سوی پیروزی شتاب صدچندان نموده است.مقام معظم رهبری در تبیین این وظیفه سنگین در بیانیه گام دوم انقلاب این چنین بیان داشتند: «استقلال و آزادی: استقلال ملّی به معنی آزادی ملّت و حکومت از تحمیل و زورگویی قدرت‌های سلطه‌گر جهان است. و آزادی اجتماعی به‌معنای حقّ تصمیم‌گیری و عمل کردن و اندیشیدن برای همه‌ی افراد جامعه است؛ و این هر دو از جمله‌ی ارزشهای اسلامی‌اند ... همه -مخصوصاً دولت جمهوری اسلامی- موظّف به حراست از آن با همه‌ی وجودند. بدیهی است که «استقلال» نباید به معنی زندانی کردن سیاست و اقتصاد کشور در میان مرزهای خود، و «آزادی» نباید در تقابل با اخلاق و قانون و ارزشهای الهی و حقوق عمومی تعریف شود».
4-تربیت دانش آموزی عدالت پیشه و فساد ستیز
یکی از وظایف و رسالات معلمی، تربیت دانش آموزانی عدالت پیشه و فساد ستیز است. در مقوله کادر سازی و جامعه سازی این فساد ستیزی است که موجب تقویت عدالت در جامعه اسلامی می شود، جامعه خنثی و بی‌تفاوت در برابر فساد و بی‌عدالتی نمی‌تواند روح پیشرفت و عدالت را به خود مشاهده نماید، عدالت و فساد ستیزی در بیانه گام دوم این چنین در رهنمودهای مقام معظم رهبری(حفظه الله) مورد توجه و تأکید قرار گرفته است: عدالت و مبارزه با فساد، این دو لازم و ملزوم یکدیگرند. فساد اقتصادی و اخلاقی و سیاسی، همچون توده‌ی چرکین کشورها و نظام‌هاست و اگر در بدنه‌ی حکومت‌ها عارض شود، زلزله‌ای ویرانگر و ضربه‌زننده به مشروعیّت آنها است؛ و این برای نظامی چون جمهوری اسلامی ... بسیار جدّی‌تر و بنیانی‌تر از دیگر نظامها است».
5-کمک به رستاخیز علمی کشور
بسیاری از رسانه‌های غربی و آمریکایی سعی دارند با القاء یأس و ناامیدی مانع حرکت جامعه علمی به سوی قله‌های پیشرفت می‌شوند، روحیه سرخوردگی و ناامیدی موجب تضعیف جامعه دانش آموزی می‌شود، بهانه‌های سستی همچون بیکاری، بی‌ارزش بودن علم، ...موجب تضعیف انگیزه برای جهاد علمی می‌شود، در این بین جامعه معلمان می‌بایست با تقویت روحیه امیدواری توکل به خدا و اهمیت علم آموزی موجب تقویت حرکت علمی دانش آموزان شوند. مقام معظم رهبری(حفظه الله) در ضرورت علم آموزی در گام دوم انقلاب این چنین بیان داشتند:«دانش، آشکارترین وسیله‌ی عزّت و قدرت یک کشور است. روی دیگر دانایی، توانایی است. دنیای غرب به برکت دانش خود بود که توانست برای خود ثروت و نفوذ و قدرت دویست‌ساله فراهم کند ... ما از صفر شروع کرده‌ایم. عقب‌ماندگی شرم‌آور علمی در دوران پهلوی‌ها و قاجارها در هنگامی که مسابقه‌ی علمی دنیا تازه شروع شده بود، ضربه‌ی سختی بر ما وارد کرده و ما را از این کاروان شتابان، فرسنگ‌ها عقب نگه داشته بود. ما اکنون حرکت را آغاز کرده و با شتاب پیش می‌رویم ولی این شتاب باید سال‌ها با شدّت بالا ادامه یابد تا آن عقب‌افتادگی جبران شود. اینجانب همواره به دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و مراکز پژوهش و پژوهندگان، گرم و قاطع و جدّی دراین‌باره تذکّر و هشدار و فراخوان داده‌ام، ولی اینک مطالبه‌ی عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیّت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید».[6]
پی‌نوشت‌ها:
[2].بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران۱۳۹۷/۱۱/۲۲: «امّا انقلاب پُرشکوه ملّت ایران ... اینک وارد دوّمین مرحله‌ی خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدّن‌سازی شده است».
[2]. کنزالعمال: ج9، ص 40، ح24836.
[3]. بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران.
[4].سوره مبارکه بقره، آیه 151.
[5]. سوره مبارکه هود، آیه 113. «وَ لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ».
[6]. بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران۱۳۹۷/۱۱/۲۲.
