مفسرانی که در روش تفسیری خود به یافتن غرض اصلی سوره ها بها داده اند، درباره غرض اصلی سوره مبارکه «الملک» نظرات متفاوتی را ابراز نموده اند. اما از آنجا که این سوره مکی است و سیاق عمومی سوره های مکی پرداختن به مباحث عقیدتی است، اغلب آنان یکی از ابعاد توحید را به عنوان غرض اصلی سوره معرفی نموده اند.
به طور خلاصه مهم‌ترین آراء در این باب عبارت است از: 1. غرض اصلی سوره، بیان ربوبیت عامه الهی است. «المیزان» ۲. غرض اصلی سوره، بیان مالکیت و حاکمیت مطلق الهی است. «فی ظلال القرآن» ٣. غرض اصلی سوره، بیان مبانی توحیدی اعم از ربوبیت و مالکیت است. «من وحی القرآن، تفسیر الفرید، البصائر»4. غرض اصلی سوره، پرورش حالت خشیت از خدا و خضوع در برابر اوست. «من هدى القرآن، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور» 5. غرض اصلی سوره، بیان راه سعادت و نیک بختی است. «صفوة العرفان» 6. غرض سوره بیان تعالیم اسلامی و غفلت زدایی از مردم است.
نظرات فوق را مفسرانی مطرح کرده‌اند که خواسته اند کیفیت ارتباط آیات با غرض اصلی را بیان کنند. چنین مفسرانی به ارتباط منطقی آیات در یک سوره اعتقاد داشته و پس از پذیرفتن مبانی نظری این ارتباط به دنبال کشف مصادیق عملی آن به کنکاش و تأمل در مضمون آیات پرداخته اند.
از آنجا که تصدیق نحوه ارتباط آیات باغرض اصلی منوط به تشخیص غرض سوره است، قبل از پرداختن به ساختار سوره سنجش و نقد اقوال مختلف در باب غرض و موضوع اصلی سوره می پردازیم و پس از گزینش صحیح ترین نظریه ساختار درختی آن را بیان می کنیم.
غرض اصلی سوره بیان ربوبیت عامه الهی است
علامه بزرگوار محمد حسین طباطبایی در تفسیر گرانقدر المیزان و استاد سید علی اکبر قرشی در تفسیر احسن الحدیث معتقدند که محور اصلی و غرض واحد سوره مبارکه «الملک» بیان عمومیت ربوبیت الهی است. ربوبیت تامه الهی در مقابل پندار عامیانه و جاهلانه بسیاری از مشرکان است که معتقد بودند خداوند متعال خالق همه جهان است اما پس از خلقت اداره و تدبیر هستی را به سایر موجودات واگذار کرده است. اگر از آنان سؤال می‌شد چه کسی زمین و آسمان و حتی خودشان را آفریده است؟ به صراحت و با تأکید بسیار می گفتند بدون شک خداوند عزیز و علیم سکاندار خلقت هستی است. اما باز هم بت ها را می پرستیدند و آن‌ها را واسط فیض خداوند می دانستند.شرک در ربوبیت نه تنها در میان مشرکان مکه وجود داشت، بلکه جزئی از اعتقادات اکثر ملل و اقوام آن عصر بود. دو خدایی بودن زرتشتیان، سه خدایی بودن مسیحیان تنها نمونه های بارز این انحراف عقیدتی بود. این اعتقادات امروزه نیز به صورت شرک خفی یا جلی در میان اکثر انسان‌ها جاری است. علامه طباطبایی در بیان نظر خود می‌گوید: غرض این سوره بیان عمومیت ربوبیت خدای تعالی برای تمامی عالم است، عمومیت ربوبیت الهی در مقابل مسلک وثنی هاست که معتقدند برای هریک از نواحی عالم رب جداگانه است که یا از خیل فرشتگان است، و یا از مخلوقات دیگر و خدای عزوجل رب همه عالم نیست بلکه تنها رب الارباب است و بس.
تفسیر احسن الحدیث نیز با عباراتی نزدیک به آنچه علامه گفته است، این قول را شرح داده و در انتها نتیجه گرفته است که غرض سوره بیان گستردگی ربوبیت و توحید خداست که منجر به معاد می‌شود.
علامه طباطبایی دلایلی چند را برای اثبات این نظریه بیان می دارد تا نشان دهد که ساختار عمومی سوره «الملک» و گزینش آگاهانه کلمات و تعابیر سوره همگی «گستردگی ربوبیت» را نشانه رفته اند.
سوره شریفه «الملک» با خالقیت و مالکیت خداوند آغاز می‌گردد و خدای سبحان را خالق مرگ و حیات و هفت آسمان می‌داند، اما بی درنگ به تدبیر هستی و نظم بی نقص آن اشاره می‌کند و ربوبیت را مکمل خالقیت قرار می‌دهد. پس از آنکه سخنی از مخالفان و موافقان ربوبیت و عاقبت آنان بیان می‌کند به شمارش نشانه های ربوبیت الهی در عالم هستی می پردازد.
همه نعمت هایی که در این سوره به شماره می‌آیند، به گونه‌ای صریح و بی پرده به ربوبیت و تدبیر الهی مرتبط هستند و مسئله خالقیت تنها مقدمه ای برای ربوبیت یا دلیلی بر آن است. رام بودن زمین برای انسان، نگاه داشتن پرندگان در آسمان، یاری نمودن انسان‌ها، رزق و روزی رسانی خدا، مجهز کردن انسان به حواس مختلف و نعمت آب جاری و سایر نعم همگی نشانه های روشنی بر ربوبیت الهی و دخالت دست تدبیر ربوبی در جهان هستی است.
منبع: ساختار هندسی سوره‌های قرآن، محمد خامه‌گر، صص270-265، سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۵
.jpg "حجاب مقدم است یا اقتصاد مردم؟")
