دلایلی که کودکان به مهارت حل مسئله کودکانه نیاز دارند
کودکان هرروزه با مشکلات و مسائل گوناگونی مواجه می شوند. گستره مشکلات آنها از مشکلات تحصیلی گرفته تا مسائل هم سن و سالان، مشکلات در زمینه های ورزشی، انجام تکالیف و وظایف یا حتی تصمیم گیری درخصوص اینکه چه چیزی بپوشند را شامل می شود، در حل همه این موارد فرایند حل مسئله اصولی و صحیح می تواند خیلی مفید واقع شود.زمانی که بچه ها مهارت های حل مسئله را می آموزند، اعتماد به نفس زیادی در توانایی شان برای اخذ تصمیمات صحیح و خوب برای خودشان را کسب می کنند.
زمانی که بچه ها مهارت های حل مسئله را نداشته باشند ممکن است از انجام و تلاش و تجربه هرکاری یا حتی حل وفصل مسائل امتناع و اجتناب کنند. برای مثلا، اگر بچه ای را هم سن و سالانش مورد تمسخر قرار دهند و وی نداند که چطور باید عکس العمل نشان دهد، ممکن است آن را هرگز ابراز و عنوان نکند، درعوض ممکن است به مرور از مدرسه زده شود، نمراتش افت کنند، یا حتی ممکن است از دل درد و سردرد شکایت کند.
سایر بچه هایی که فاقد مهارت حل مسئله هستند ممکن است هرگز متوجه حق انتخابهایی که در حل مشکلات دارند نشوند. این بچه ها ممکن است بدون فکر کردن به انتخابات و تصمیمات شان شتابزده و نسنجیده عکس العمل نشان دهند.
برای مثال، بچه ای که دوستش اسباب بازی او را گرفته است ممکن است تنها راهی که برای پس گرفتن اسباب بازی به نظرش برسد این باشد که به او حمله کند و با زدن اسباب بازی اش را پس بگیرد.
او به هیچ وجه نمی داند که می تواند چه انتخاب های دیگری داشته باشد. کمک به بچه ها در فراگیری و آموزش نحوی تشخیص انتخاب ها و فرصت هایی که در اختیار دارند به آنها کمک می کند تا از اینکه قادرند تصمیمات سالم و درست برای خودشان بگیرند اطمینان حاصل کنند.1
مهارت های کلیدی که برای تقویت تصمیم گیری کودکان نیاز است، عبارتند از
• تشخیص زمان درست تصمیم گیری• در نظر گرفتن انتخاب های در دسترس
• ارزیابی انتخاب ها و برگزیدن استراتژی های مناسب برای تصمیم گیری و بررسی نتیجه تصمیم
اگر کودکان یاد بگیرند که موقعیت را با دقت در نظر بگیرند و قبل از هر گونه تصمیم گیری، انتخاب های در دسترس را سبک سنگین کنند، خواهند توانست تصمیمات بهتری بگیرند. هم چنین به آن ها کمک می کند که دیدگاه دیگران را نیز پس از تجربه عواقب تصمیماتشان بفهمند و به خاطر بسپرند.2
والدین برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان، چه وظایفی دارند؟
شاید در ابتدای آماده سازی کودک برای تصمیم‌گیری، مقاومت‌هایی از سوی کودک مشاهده شود که بسیار طبیعی است. مخصوصاً در مورد کودکان کم سن و سال‌تر. نقش شما و همراهی‌تان در این مرحله، حائز اهمیت است.در صورتی که کودک بتواند در مواردی که ضرری برای او ندارد، تصمیم‌گیری را تمرین کند سریع‌تر و شادمانه‌تر چگونه تصمیم گرفتن را یاد می‌گیرد. بطور مثال، اگر دو جور شیرینی یا شکلات داشته باشید، این سؤال که کدام یک را می‌خواهی اول بخوری؟ می‌تواند سؤال مناسبی باشد. زیرا با این سوال، او می‌تواند بدون نگرانی درباره از دست دادن شکلات دیگر درباره سوال فکر کند.
کودک شما باید یاد بگیرد، در مورد کارهایی که باید انجام دهد فکر کند. همین انتخاب‌های ساده نظیر اینکه “با چه کسی در حیاط خانه بازی کنم ؟ ” پایه تصمیم‌های مهم‌تری که قرار است در آینده بگیرد را طرح ریزی می‌کند.
به او یادآوری کنید، سؤال کردن و کمک خواستن در مواقع تصمیم‌گیری، اشکالی ندارد. اما در عین حال این خود اوست که باید بر اساس علایق و عقایدش تصمیم بگیرد. ما باید به فرزندان خود آموزش دهیم که چگونه نیاز‌های خود و تصمیم مورد نظرشان را تشخیص دهند. آنها باید قادر باشند تا از میان چند گزینه، معقول‌ترین را انتخاب کنند.
برای مثال، بچّه ای که دوستش اسباب بازی او را گرفته، شاید تنها راهی که برای پس گرفتن اسباب بازی به نظرش برسد، این باشد که به او حمله کند و با زدن، اسباب بازی‌اش را پس بگیرد. او به هیچ وجه نمی‌داند که می‌تواند چه انتخاب‌های دیگری داشته باشد.
کمک به بچه‌ها در فراگیری و آموزش تصمیم‌گیری و تشخیص انتخاب‌ها به آنها کمک می‌کند تا از اینکه قادرند تصمیمات سالم و درست برای خودشان بگیرند، اطمینان حاصل کنند.3
آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان
بطور کلی آموزش مهارت های زندگی به کودکان موضوع مهمی است که با مطالعه کتب مرتبط و مشاوره با متخصصان میتوان آنرا فرا گرفت. تصمیم‌گیری درست مهارتی است که نیازمند آموزش دیدن و تمرین در موقعیت‌های مختلف زندگی است. در ادامه به چند تکنیک مؤثر اشاره خواهیم کرد که به شما کمک می‌کنند این مهارت را به فرزندانتان آموزش دهید.1- گزینه‌های مختلف را پیش روی کودک قرار دهید
برای آنکه تصمیم گیری در ابتدا برای فرزندتان راحت‌تر اتفاق بیفتد و او با این فرایند زودتر آشنا شود، در تصمیم‌گیری برای فرزندتان چند گزینه ایجاد کنید و از او بخواهید تا بین آنها انتخاب کند.برای مثال از 2 سالگی که میل به استقلال در کودک خود را نشان می‌دهد، ممکن است که او بخواهد همه کارها را خودش انجام دهد، مثلا تصمیم‌گیری برای انتخاب لباس‌هایی که بیرون می پوشد را خودش به عهده بگیرد.
در این زمان تلاش کنید تا مانع او نشوید. به جای آن چند لباس مناسب را پیش روی او بگذارید و از وی بخواهید تا خودش میان آنها یکی را انتخاب کند.
2- الزامات را مشخص کنید
بسیار اهمیت دارد که در جریان آموزش تصمیم‌گیری درست با فرزندتان گفتگوهای مفیدی داشته باشید و الزامات هر تصمیم را برای او مشخص کنید. برای مثال اگر در یک روز سرد می‌خواهید بیرون بروید و فرزندتان اصرار دارد که خود لباسش را انتخاب کند، بدون اینکه مستقیماً با او مخالفت کنید به او بگویید که می‌تواند خودش انتخاب کند فقط از بین گزینه‌ها تلاش کند تا گرم‌ترین لباس را پیدا کرده و به شما نشان دهد.در واقع مشخص کردن الزام گرم بودن لباس در فرایند یک گفت و گوی صمیمانه یا یک بازی در شکل‌گیری بهترین روش تصمیم‌گیری کمک بسیاری به کودک خواهد کرد.
3- سناریوی بدترین وضعیت را بچینید
هر تصمیمی که می‌گیریم ما را از طرفی با برخی مزایا و از طرف دیگر با برخی معایب رو به رو می‌کند. اما آنچه که به ما در انتخاب درست کمک می‌کند این است که بدانیم در بدترین حالت چه اتفاقی رخ خواهد داد. برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودک نیز باید این مسئله مورد توجه قرار بگیرد.از کودک بپرسید که فکر می‌کند بدترین انتخاب و تصمیم چه خواهد بود و در صورت انجام آن چه اتفاقاتی رخ خواهد داد. پرورش توانایی آینده‌نگری و در نظر گرفتن شرایط به تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان منجر می‌شود.
4-بررسی همه جوانب
برای تصمیم درست لازم است که بدانیم کفه ترازو به سمت کدام یک از گزینه‌ها سنگین‌تر است. در واقع باید با شناخت جوانب مثبت و منفی بتوانیم گزینه‌ای را انتخاب کنیم که بیشترین مزایا را دارد. این مسئله ساده به نظر می‌رسد اما بسیاری از بزرگ‌سالان نیز در سنجیدن جوانب موضوع اغلب با مشکل مواجه می‌شوند.برای کودکانی که به مدرسه می‌روند و خواندن و نوشتن می‌دانند می‌توانید لیستی تهیه کنید و به کمک هم مزایا و معایب انتخاب هرکدام از گزینه ها را روی کاغذ بنویسید. در جریان این کار از کودک بخواهید که مشارکت بیشتری داشته باشد و جوانب موضوع را حدس بزند و در نهایت خود بهترین گزینه را انتخاب کند.4
مهارت تصمیم گیری در کودک، با نقد تقویت می‌شود یا تشویق؟
تا می‌توانید در این فرایند کودکتان را تشویق کنید و از توانایی او برای تصمیم‌گیری تمجید نمایید. وقتی کودک تصمیمش را بیان می‌کند، از جایگاه یک منتقد خارج شوید، و به نقاط مثبت انتخاب او نگاه کنید. حتی اگر این تصمیم از دیدگاه شما اشتباه است، با رعایت موارد ایمنی و سلامت کودک، اجازه دهید با عواقب آن مواجه شود.به او کمک کنید تا در پی سؤال کردن و جمع آوری اطلاعات باشد. بگذارید تصمیماتی گرفته شود و اشتباهاتی رخ دهد، امّا در کنار کودکتان حضور داشته باشید تا در فهم نتایج تصمیمش او را حمایت نمایید. نقاط ضعف و قدرت هر انتخاب را بررسی کند. نباید تصمیم‌گیری‌های کودک را محدود کنید. مثلاً فقط در مورد غذا، یا اسباب بازی، یا لباس. بلکه تا جایی که می‌توانید گزینه‌ها را افزایش دهید.
با این کار در واقع اعتماد به نفس و حس کنجکاوی را در کودک ارتقا می‌دهید. همچنین به آنها فرصت دهید تا پیامدها و عواقب طبیعی تصمیم‌شان را تجربه کنند. این امر می‌تواند یک استراتژی تربیتی مؤثر باشد، که مهارت تصمیم گیری و حل مسئله را به آنها می‌آموزد. به هر جهت مهم است که هیچ جای نگرانی به لحاظ امنیت و سلامتی برای فرزندتان وجود نداشته باشد.
همواره با دقت نظر به تصمیم کودک گوش دهید. روی انتخاب‌هایش تأمل داشته باشید. بگذارید او نیز حس کند که نظرات و تصمیماتش برای شما اهمیت دارد.
به این ترتیب شما قدرت تصمیم‌گیری کودک را در اعتماد به نفس او ادغام می‌کنید و نهالی از توانایی اتخاذ تصمیم درست، در وجود او می‌نشانید که در بزرگسالی درختی تناور شده و از آن میوه‌های تصمیمات درست، هوشمندانه و دقیق به بار می‌آید.3
پینوشتها
1.www.beytoote.com
2.www.virgool.io
3.www.farshidpakzat.com
4.www.honarehzendegi.com
