آدم و حوا
« و إذ قال ربك للملائكة إنّي جاعل في الارض خليفة…؛
و آنگاه كه پروردگارت به فرشتگان گفت: من قرار دهنده ی خليفه‌اي به روي زمين هستم…» (سوره بقره، آيه30)
بر اساس قرآن كريم، آدم در زمين و از خاك، آفريده شده است.1
در بعضي از آيات آمده كه خداوند آدم را از خاك و در برخي از آيات ديگر اشاره دارد كه از گل چسبناك:« طين لازبٍ »2 و در جاي ديگر مي‌گويد: از لجن: « من حمأٍ مسنون »3 و در جاي ديگر از گلِ خشكي چون سفال: « خلق الانسان من صلصالٍ كالفخّار »4 آفريد.
قدر جامع اين تعبيرها آن است كه خداوند خلقت آدم را از خاك آغاز فرمود و سپس خاك را با آب در آميخت و بصورت گِل در آورد و آنگاه لجن نمناك مانند سفال شد.5
و در وجه تسميه آدم گفته‌اند كه اين كلمه عبري به معناي زمين و خاك است كه معناي ساخته شده از خاك را تداعي مي‌كند.براي اين نام (آدم) چهار وجه ذكر شده است:
1. چون جسم آدم از خاك روي زمين گرفته شده است.(اديم)
2. چون پوست او گندمگون بوده است.(آدم)
3. چون او از درآميخته شدن عناصر گوناگون و نيروهاي مختلف آفريده شده است.(أدمة: الفت و اختلاط).
4. چون او از دميده شدن روح الهي معطّر شده است.(ادام: آنچه طعام را خوش بو مي‌سازد.)6
و به آدم گفتيم، خود و همسرت در اين بهشت سكونت گزينيد.» (سوره بقره، آيه 35)
« جنّة » در اصل به معناي پوشيده از ديد است، چنان كه « جنة اللّيل » يعني: شب تاريك شد و به كودك پنهان در رحم، جنين و به موجودات نامريي جن گفته مي‌شود، همينطور به زمين پوشيده از درخت جنّت؛ يعني بوستان و بهشت گفته مي‌شود.7 بهشتي كه آدم و همسرش در آن سكونت داشتند، از نظر بعضي از مفسران، همان بهشت خلد برين و بعضي گفته‌اند: بهشتي از بهشت‌هاي آسمان غير از بهشت خلد است؛زيرا بهشت خلد، بهشتي دائمي است كه در آن تكليف نيست. و بعضي نيز گفته‌اند: بهشت بوستاني از بوستان‌هاي روي زمين است.8 زيرا كه شيطان به بهشت خلد راه ندارد.
الف: قرآن از قول شيطان نقل مي‌كند كه به آدم گفت:« هل أدّلك علي شجرة الخلد؛ آيا مي‌خواهي تو را به درخت خلد؛ راهنمايي كنم».(سوره طه، آيه 120)
ب: بعضي از فرمان هبوط چنين استفاده كرده‌اند كه آدم در آسمان بود و فرود آمده‌است،اين برداشت درست نيست؛ زيرا كه قرآن درباره پياده شدن حضرت نوح (علیه السّلام) از كشتي مي‌فرمايد « اهبط بسلام منّا…»(سوره هود، آيه 48) و براي رفتن بني اسرائيل به شهر مي‌فرمايد: « اهبطوا مصراً…»(سوره بقره، آيه 61) از واژه هبوط استفاده كرده است.
ج: و نيز بهشت اخروي هميشگي است: « خالدين فيها لايبغون عنها حولا ؛ اهل بهشت در آن جاودانند و از آنجا گرايش به هيچ جاي ديگر را ندارند.»(سوره كهف، آيه 108) و بهشت آدم درست برخلاف آن است.9
از طرفي خداوند در آغاز داستان آدم به فرشتگان فرمود: « انّي جاعل في الأرض خَليفةً؛ من قرار دهنده ی خليفه‌اي به روي زمين هستم …»( سوره بقره، آيه 30) و هيچ دليلي نداريم كه خداوند اين آدمي را كه در زمين آفريده به آسمانها برده باشد.
از نظر بعضي از مفسران، بهشت آدم احتمالاً سرزمين قدس بوده است.11و اين احتمال مناسب با تأويل آيه فوق به فرمان سكونت بني اسرائيل در سرزمين قدس در همين سوره است.«و اذ قلنا ادخلوا هذه القَريةَ فكلوا منها حيث شئتم رغداً…».(سوره بقره،آيه 58)
بهشت عدن كه به موجب اين داستان مسكن آدم بود، بنا به عقيده بعضي از محققان در شمال بين النهرين، در دشت فرات ميان شهرهاي عنه و هيت قرار داشت و بعضي از محققان آن را در ملتقاي فعلي دجله و فرات ميان شهرهاي اور و اوريدو نزديك به خليج فارس مي‌دانند.12
در بسياري از روايات، كوه سرانديب(سيلان يا سري لانكا) را در جنوب هندوستان به عنوان محل هبوط و اقامتگاه اوليه آدم (علیه السّلام) ذكر كرده‌اند.13 در اين جزيره كوهي است كه پرتغاليها آن را كوه آدم ناميده‌اند و گفته مي‌شود در آن كوه جاي پاي آدم است.14ارتفاع اين كوه 7420 پاست.مي‌گويند گياهي كه در اين جزيره مي‌رويد از برگ‌هايي است كه آدم با خود از بهشت حمل كرد.15
مسلمانان ، مسيحيان و بودائيان به زيارت جاي پاي آدم كه بر روي سنگي بر فراز كوه آدم حك شده، مي‌روند.16
منشاء اين فكر كه محل فرود آدم در جنوب هندوستان بوده،پندار بعضي از مفسران بر اساس آنچه در سِفر پيدايش تورات آمده است،مي‌باشد.كه در بهشت آدم چهار نهر جريان داشته كه نخستين آن فيشون مي‌باشد، فكر كرده‌اند رود نيشون نهر هند است و بهشت عدن در هندوستان و آدم و حوّا پس از خروج از هندوستان به جنوب جزيره سرانديب(سيلان) هبوط كرده‌اند.
اما وقتي باستان شناسان خرابه‌هاي بين النهرين را مورد كاوش قرار دادند، دريافتند كه بهشت آدم در بين النهرين بوده است.17
/س
و آنگاه كه پروردگارت به فرشتگان گفت: من قرار دهنده ی خليفه‌اي به روي زمين هستم…» (سوره بقره، آيه30)
بر اساس قرآن كريم، آدم در زمين و از خاك، آفريده شده است.1
در بعضي از آيات آمده كه خداوند آدم را از خاك و در برخي از آيات ديگر اشاره دارد كه از گل چسبناك:« طين لازبٍ »2 و در جاي ديگر مي‌گويد: از لجن: « من حمأٍ مسنون »3 و در جاي ديگر از گلِ خشكي چون سفال: « خلق الانسان من صلصالٍ كالفخّار »4 آفريد.
قدر جامع اين تعبيرها آن است كه خداوند خلقت آدم را از خاك آغاز فرمود و سپس خاك را با آب در آميخت و بصورت گِل در آورد و آنگاه لجن نمناك مانند سفال شد.5
و در وجه تسميه آدم گفته‌اند كه اين كلمه عبري به معناي زمين و خاك است كه معناي ساخته شده از خاك را تداعي مي‌كند.براي اين نام (آدم) چهار وجه ذكر شده است:
1. چون جسم آدم از خاك روي زمين گرفته شده است.(اديم)
2. چون پوست او گندمگون بوده است.(آدم)
3. چون او از درآميخته شدن عناصر گوناگون و نيروهاي مختلف آفريده شده است.(أدمة: الفت و اختلاط).
4. چون او از دميده شدن روح الهي معطّر شده است.(ادام: آنچه طعام را خوش بو مي‌سازد.)6
بهشت آدم :
و به آدم گفتيم، خود و همسرت در اين بهشت سكونت گزينيد.» (سوره بقره، آيه 35)
« جنّة » در اصل به معناي پوشيده از ديد است، چنان كه « جنة اللّيل » يعني: شب تاريك شد و به كودك پنهان در رحم، جنين و به موجودات نامريي جن گفته مي‌شود، همينطور به زمين پوشيده از درخت جنّت؛ يعني بوستان و بهشت گفته مي‌شود.7 بهشتي كه آدم و همسرش در آن سكونت داشتند، از نظر بعضي از مفسران، همان بهشت خلد برين و بعضي گفته‌اند: بهشتي از بهشت‌هاي آسمان غير از بهشت خلد است؛زيرا بهشت خلد، بهشتي دائمي است كه در آن تكليف نيست. و بعضي نيز گفته‌اند: بهشت بوستاني از بوستان‌هاي روي زمين است.8 زيرا كه شيطان به بهشت خلد راه ندارد.
الف: قرآن از قول شيطان نقل مي‌كند كه به آدم گفت:« هل أدّلك علي شجرة الخلد؛ آيا مي‌خواهي تو را به درخت خلد؛ راهنمايي كنم».(سوره طه، آيه 120)
ب: بعضي از فرمان هبوط چنين استفاده كرده‌اند كه آدم در آسمان بود و فرود آمده‌است،اين برداشت درست نيست؛ زيرا كه قرآن درباره پياده شدن حضرت نوح (علیه السّلام) از كشتي مي‌فرمايد « اهبط بسلام منّا…»(سوره هود، آيه 48) و براي رفتن بني اسرائيل به شهر مي‌فرمايد: « اهبطوا مصراً…»(سوره بقره، آيه 61) از واژه هبوط استفاده كرده است.
ج: و نيز بهشت اخروي هميشگي است: « خالدين فيها لايبغون عنها حولا ؛ اهل بهشت در آن جاودانند و از آنجا گرايش به هيچ جاي ديگر را ندارند.»(سوره كهف، آيه 108) و بهشت آدم درست برخلاف آن است.9
از طرفي خداوند در آغاز داستان آدم به فرشتگان فرمود: « انّي جاعل في الأرض خَليفةً؛ من قرار دهنده ی خليفه‌اي به روي زمين هستم …»( سوره بقره، آيه 30) و هيچ دليلي نداريم كه خداوند اين آدمي را كه در زمين آفريده به آسمانها برده باشد.
بهشت آدم در كدام نقطه زمين بوده است؟
از نظر بعضي از مفسران، بهشت آدم احتمالاً سرزمين قدس بوده است.11و اين احتمال مناسب با تأويل آيه فوق به فرمان سكونت بني اسرائيل در سرزمين قدس در همين سوره است.«و اذ قلنا ادخلوا هذه القَريةَ فكلوا منها حيث شئتم رغداً…».(سوره بقره،آيه 58)
بهشت عدن كه به موجب اين داستان مسكن آدم بود، بنا به عقيده بعضي از محققان در شمال بين النهرين، در دشت فرات ميان شهرهاي عنه و هيت قرار داشت و بعضي از محققان آن را در ملتقاي فعلي دجله و فرات ميان شهرهاي اور و اوريدو نزديك به خليج فارس مي‌دانند.12
هبوط گاه آدم و حوّا در سر انديب:
در بسياري از روايات، كوه سرانديب(سيلان يا سري لانكا) را در جنوب هندوستان به عنوان محل هبوط و اقامتگاه اوليه آدم (علیه السّلام) ذكر كرده‌اند.13 در اين جزيره كوهي است كه پرتغاليها آن را كوه آدم ناميده‌اند و گفته مي‌شود در آن كوه جاي پاي آدم است.14ارتفاع اين كوه 7420 پاست.مي‌گويند گياهي كه در اين جزيره مي‌رويد از برگ‌هايي است كه آدم با خود از بهشت حمل كرد.15
مسلمانان ، مسيحيان و بودائيان به زيارت جاي پاي آدم كه بر روي سنگي بر فراز كوه آدم حك شده، مي‌روند.16
منشاء اين فكر كه محل فرود آدم در جنوب هندوستان بوده،پندار بعضي از مفسران بر اساس آنچه در سِفر پيدايش تورات آمده است،مي‌باشد.كه در بهشت آدم چهار نهر جريان داشته كه نخستين آن فيشون مي‌باشد، فكر كرده‌اند رود نيشون نهر هند است و بهشت عدن در هندوستان و آدم و حوّا پس از خروج از هندوستان به جنوب جزيره سرانديب(سيلان) هبوط كرده‌اند.
اما وقتي باستان شناسان خرابه‌هاي بين النهرين را مورد كاوش قرار دادند، دريافتند كه بهشت آدم در بين النهرين بوده است.17
پي نوشت :
1.« إنَّ مَثَلَ عيسي عندَاللهِ كَمَثَلِ آدمَ خَلَقُه من تُرابٍ…».(سوره آل‌عمران، آيه 59)
2. سوره صافات،آيه11.
3.سوره حجر،آيه26.
4. سوره الرحمن،آيه14.
5. تفسير مجمع البيان، علامه طبرسي، ج 1، ص 187.
6.در روايتي از امام صادق(علیه السّلام) نقل شده كه بهشت آدمي از بوستان‌هاي دنيا بود كه خورشيد و ماه بر آن مي‌تافت و اگر از بهشت اخروي بود، هرگز از آن رانده نمي‌شد.(تفسير نور الثقلين، ج 1، ص 92)
7.تورات، سفر پيدايش 2؛ 14.
8. تفسير انوار التنزيل، قاضي بيضاوي، ج 1، ص 49.
9.قاموس كتاب مقدس، جيمز هاكس، ص 602.
10. تفسير طبري، ج 1، ص 121.
11. فرهنگ معين، محمد معين، اعلام، ج 11، ص 744.
12. تاريخ طبري، ج 1، ص 121 ـ 125 ، 126.
13. رحله ابن بطوطه، ج 4، ص 181 ـ 182.
14. مجله الهلال، سال 1352، شماره 7، ص 964.
15. تاريخ طبري، ج 1، ص 121 ـ 125 ، 126.
16. رحله ابن بطوطه، ج 4، ص 181 ـ 182.
17. مجله الهلال، سال 1352، شماره 7، ص 964.
/س
