تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن در چیست؟
بیماری سلیاک، حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی و آلرژی به گندم، همه مشکلاتی هستند که بر اثر گلوتن ایجاد می‌شوند. با اینکه ممکن است علائم مشابهی در این موارد دیده شود اما تفاوت‌های اساسی بین این موارد و راه‌های درمان آن‌ها وجود دارد.در سال‌های اخیر رژیم غذایی بدون گلوتن طرفداران زیادی پیدا کرده‌است؛ اما بعضی افراد همچنان درک درستی از این رژیم ندارند.
گلوتن پروتئینی است که در غلاتی مثل گندم، جو و چاودار وجود دارد و در موادی برپایه غلات، عامل چسبندگی بین مواد اولیه است و به نان حالت اسفنجی می‌دهد. حقیقت این است که رژیم غذایی بدون گلوتن، آن‌طور که بسیاری فکر می‌کنند برای لاغری طراحی نشده است، بلکه بیشتر برای افرادی که به گندم یا گلوتن حساسیت دارند و یا از سلیاک رنج می‌برند مفید است.
سلیاک چیست؟
برای درک بهتر تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن باید تعاریف هر کدام ار آن‌ها را بدانیم. بنا به گزارش مرکز سلیاک در دانشگاه شیکاگو این بیماری یک نفر از هر ۱۳۳ نفر در امریکا را درگیر می‌کند. این مشکل خود ایمنی ارثی در عملکرد روده کوچک تاثیر می‌گذارد. وقتی فرد مبتلا به این بیماری غذاهای حاوی گلوتن مصرف می‌کنند، سیستم ایمنی او به گلوتن حمله کرده و به اشتباه منجر به آسیب دیدن سلول‌های سالم روده کوچک می‌شوند.در طول زمان، بیماری اتوایمن سلیاک، توانایی روده کوچک در جذب مواد مغذی موجود در مواد غذایی را سلب می‌کند که به مرور زمان مشکلات جدی از جمله بی‌حالی، درد مفصلی و عضلانی، گیجی، گزگز کردن دست و پا و حتی افسردگی و اضطراب را در‌بر خواهد داشت. اگر فرد مبتلا به سلیاک مصرف گلوتن را ادامه دهد این آسیب همچنان به او وارد خواهد شد، بنابراین تنها درمان شناخته شده برای این بیماران رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن به صورت مادام‌العمر است.
حساسیت به گلوتن چیست؟
حساسیت به گلوتن یا به اصطلاح حساسیت غیر سلیاکی، در دنیای پزشکی همچنان تعریف دقیق و مشخصی ندارد. این حالت، مثل سلیاک یک واکنش اتوایمن یا واکنش آلرژی که در آن سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی تولید کند؛ نیست. به همین دلیل تشخیص حساسیت به گلوتن معمولا سخت‌تر است و تست یا مارکر زیستی خاصی برای شناسایی آن وجود ندارد. اگر احتمال بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن هر دو رد شوند، اگر با تغییر رژِیم غذایی به رژیم بدون گلوتن علائم بهبود پیدا کرد می‌توانیم از حساسیت به گلوتن مطمئن شویم.1
علائم حساسیت به گلوتن
مشکلات گوارشی
البته لزوماً همه افرادی که به گلوتن حساسیت دارند دچار مشکلات گوارشی نمی شوند اما چون شیوع این مورد در بین این افراد زیاد است، به عنوان اولین نشانه احتمالی حساسیت به گلوتن در نظر گرفته می شود. از جمله این مشکلات گوارشی می توان به اسهال، یبوست، رفلاکس و دردهای شکمی اشاره کرد که به طور مکرر در دو بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن بدون ابتلا به سلیاک، دیده می شوند. گاهی نیز افرادی که علائم سندرم روده تحریک پذیر رو دارند، به نوعی از حساسیت به گلوتن مبتلا هستند و وقتی که از خوردن گلوتن پرهیز می کنند، علائم سندرم روده تحریک پذیر در اونها از بین می رود. البته هر مشکل گوارشی نشانه حساسیت به گلوتن نیست اما این امکان هم وجود دارد که پای این بیماری در میان باشد. همچنین، همیشه اینطور نیست که فرد مبتلا به حساسیت به گلوتن، علائم گوارشی از خود نشان بدهد.
شوره سر
گاهی وجود شوره سر نشانه حساسیت به گلوتن است. یکی از شایع ترین انواع شوره سر، درماتیت سبوره است که می تواند با ابتلا به بیماری سلیاک (یکی از پنج نوع حساسیت به گلوتن) در ارتباط باشد. البته باید تحقیقات بیشتری برای تأیید رابطه حساسیت به گلوتن و خشکی پوست و اکزما انجام شود. این امکان هم وجود دارد که شوره سر در اثر ابتلا به بیماری خود ایمنی پسوریازیس به وجود آمده باشد که خود این بیماری هم ارتباطاتی با سلیاک و حساسیت به گلوتن دارد. اگر فردی به پسوریازیس مبتلا باشد، در نقاط دیگر بدن هم علائم پوستی این بیماری رو خواهد دید.
تیرگی ذهنی
آیا احساس کند ذهنی و کسالت می کنید؟ آیا فراموش کار هستید و نمی توانید تمرکز کنید؟ آیا احساس می کنید که مغز شما در هاله ای از مه گرفتار شده است؟ شاید به گلوتن حساسیت دارید که دچار چنین احساساتی شده اید. البته بیماری های دیگری هم هستند که چنین علائمی دارند و هیچ تضمینی نیست که داشتن این علائم نشانه صد در صد برای حسایست به گلوتن باشند. اما اگر سایر علائم حساسیت به گلوتن رو که در این مقاله به اونها اشاره شده، دارید، حتماً باید آزمایش حسایست به گلوتن بدهید.
سردردهای ضربتی
خیلی از افراد به دلایل مختلفی دچار سردرد می شوند. اما افرادی که به گلوتن حساسیت دارند، دچار سردردهای مکرر می شوند و بعضی از اونها از میگرن رنج می برند. این احتمال وجود دارد که گلوتن موجود در مواد غذایی به عنوان یک عامل تحریک کننده در بروز میگرن نقش داشته باشد. تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد.
احساس سوزن سوزن شدن دست ها و پاها
گاهی به طور طبیعی دچار حس خواب رفتگی در پاها و دست ها می شویم اما اگر این حس و حس سوزن سوزن شدن و نیز بی حسی به صورت دائمی در پاها و دست ها وجود دارد، ممکن است که به گلوتن حساسیت داشته باشید. البته کسانی هم که به دیابت مبتلا هستند و یا دچار جراحت، اختلالات کلیوی و کمبود ویتامین هستند، هم از این مسأله رنج می برند. اگر به هیچ یک از این موارد مبتلا نیستید، این احتمال وجود دارد که به گلوتن حساسیت داشته باشید. درمان ضایعات عصبی در دست ها و پاها کار مشکلی است اما با کمک رژیم غذایی بدون گلوتن می توان تخریب عصبی رو کندتر کرده و یا متوقف نمود.
اختلالات بیش فعالی و کمبود تمرکز و توجه
به نظر می رسد که بیش فعالی با حساسیت به گلوتن در ارتباط باشد و مصرف رژیم بدون گلوتن به از بین بردن علائم بیش فعالی کمک کند. البته این مسأله هنوز به اثبات نرسیده است اما تجربه بسیاری از والدین نشان می دهد که وقتی که گلوتن رو از برنامه غذایی کودکان بیش فعال خود حذف می کنند، علائم بیش فعالی نیز در این کودکان فروکش می کند. البته این امر ممکن است به علت حذف مواد غذایی پرشکر که اکثرشون حاوی مقدار زیادی گلوتن هستند، باشد. اگر کودک بیش فعال دارید، بهتر است که در زمینه حذف گلوتن از غذای او با پزشک مشورت کنید زیرا این احتمال وجود دارد که حذف گلوتن، کمک کننده باشد.
افسردگی، عصبانیت و زود رنجی
شاید بتوان گفت که بین این احساسات منفی و حساسیت به گلوتن رابطه وجود دارد. متأسفانه، تحقیقات علمی در این زمینه صورت نگرفته است اما این موارد در بسیاری از افراد مبتلا به عدم تحمل گلوتن دیده می شوند. توصیه ما این است که اگر پیگیر افسردگی، عصبانیت و زودرنجی خودتون هستید، از پزشک معالج خود درباره احتمال حساسیت به گلوتن هم پرس و جو کنید.
ناباروری و مشکلات باروری
بسیاری از زنان و مردان مبتلا به بیماری سلیاک از ناباروری هم رنج می برند. البته هنوز علت اصلی این امر مشخص نیست. در این مورد هم هنوز اطلاعات علمی دقیق در دسترس نیست اما اگر ابتلا به بیماری سلیاک در شما تشخیص داده شده است، استفاده از رژیم غذایی بدون گلوتن ممکن است که در برطرف کردن مشکلات باروری به شما کمک کند (در هر دو جنس مرد و زن). در این زمینه هم حتماً با پزشک خودتون مشورت کنید.2
پوست مرغی
کراتوز پیلاریس یا پوست مرغی (Keratosis pilaris) نوعی اختلال پوستی اتوزومال غالب است که پوست ظاهری خشن، گاه قرمز و خشک دارد و در برخی موارد با خارش همراه است. این عارضه معمولا در پشت بازو و ران دیده می شود ودر نتیجه کمبود اسید چرب ناشی از آسیبی است که گلوتن به دستگاه گوارش می رساند.
بیماری های خود ایمنی
بیماری های خود ایمنی در همه موارد مربوط به عدم تحمل گلوتن نیست اما در تحقیقات نشان داده شده است که ابتلا به بیماری هایی مانند تیروئیدیت هاشیموتو، آرتریت روماتوئید، کولیت اولسراتیو، لوپوس، اسکلرودرمی، مولتیپل اسکلروزیس، و پسوریازیس با این موضوع ارتباط دارند.3پی نوشت:
1.www.kalleh.com
2.www.hidoctor.ir
3.www.jadidtarin.com
