اولین سوالی که برای هرکسی ممکن است پیش آید، همین است که اختلال دوقطبی چیست؟ و سوالات بعدی اینکه، از کجا آمده و این بیماری مربوط به کدام ارگان است؟ چگونه ایجاد می‌شود؟ علائم آن چیست؟ و آیا درمانی دارد یا خیر؟ اگر هر کدام از این سوالات در ذهن شما است و می‌خواهید درباره این بیماری بیشتر بدانید و هر آنچه درباره این بیماری است را به صورت کامل بخوانید؛ پیشنهاد می‌دهیم با ما همراه باشید تا پاسخ تمامی سوالات شما درباره بیماری اختلال دوقطبی ، بگوییم.
اختلال دوقطبی یا افسردگی؟
اختلال دوقطبی یا همان افسردگی شیدایی نوعی اختلال رفتاری است که ممکن است در افرادی ایجاد شود، در ادامه اشاره خواهیم کرد چه افرادی مستعد این بیماری هستند، پس نمی‌توان افسردگی و اختلال دوقطبی را از هم جدا کرد، بلکه این اختلال دوره‌هایی از افسردگی هم در خود جای داده است، به این معنا است که اختلال دوقطبی شامل دو دوره شیدایی و افسردگی است و گاهی در این نوع اختلال افسردگی همراه با شیدایی را شاهد هستیم.
انواع اختلال دوقطبی:
دو نوع اختلال دوقطبی بر اساس نوع رفتار افراد وجود دارد، که به اختلال دو قطبی نوع اول و اختلال دو قطبی نوع دوم، دسته بندی شده است، در اختلال دوقطبی نوع یک بروز علائم شدیدتر بوده و حالت‌های شیدایی و مانیک، بیشتر در فرد رخ میدهد. اما در اختلال دوقطبی نوع دو، علائم خفیف‌تر است که به آن هپاتونیک یا نیمه شیدایی گفته می‌شود.
علائم اختلال دوقطبی:
تا کنون درباره این بیماری اشاره کردیم که نوعی اختلال رفتاری و افسردگی همراه با شیدایی است؛ اما این بیماری دارای چند دوره است که ممکن است فرد در هر دوره از این بیماری علائم خاصی را بروز دهد، در دوره شیدایی که یا سرمستی فرد این رفتارها را از خود بروز میدهد:
۱.اعتماد بنفس کاذب: در اختلال دوقطبی فرد به قدری اعتماد بنفسش بالا میرود که فکر می‌کند دنیا از آن او است و می‌تواند از پس هرکاری بر آید. البته این موضوع در این کاملا غیرعادی است، در واقع یک خودباوری دروغین به این افراد دست میدهد و شروع به انجام کارهای زیادی به صورت همزمان می‌کند و اصرار دارد که می‌تواند همه آن‌ها را به خوبی به پایان رساند؛ مثلا پروژه‌های زیادی را برای انجام قبول می‌کند۔ به افراد زیادی قول انجام کارها و یا قرارهایی را میدهد که در آخر از انجام آن‌ها باز می‌ماند.
۲.ریسک زیاد: بسیاری از افراد هستند که بسیار ریسک پذیرند و در طول زندگی خود رفتارهای پرخطری دارند که این کاملا طبیعی است، زیرا این افراد دارای هیجان بالای رفتاری هستند و ریسک کردن زیاد در مواقع ای یکی از نشانه‌های اختلال دوقطبی بشمار می‌آید که فرد در گذشته فرد ریسک پذیری نبوده و به تازگی دچار این موضوع شده است. در واقع بروز ناگهانی رفتارهای پرخطر در فردی که قبل از آن این رفتارها را نداشته، یکی از علائم اختلال دوقطبی است، به طور مثال این افراد در معاملات بزرگ شرکت می‌کنند، دست به قمار میزند، میل دارد تا از ارتفاعات بسیار بلند بپرد و یا بسیار ول‌خرج می‌شوند،در مصرف مواد مخدر و الکل دار بسیار زیاده روی می‌نمایند، میل جنسی آن‌ها افزایش می‌باید.
۳. بی‌خوابی: افرادی که دچار اختلال دوقطبی می‌شوند معمولا کم‌خواب می‌شوند و احساس می‌کنند که کار زیادی دارند که باید برای انجام آن‌ها بیدار بمانند و تمایلی به خواب ندارند و آرام قرار نداشته و دائما در حال فعالیت و دارای هیجان بالا هستند.
۴. کج خلقی: این رفتار یکی از رفتارهای شایع بین افرادی است که دچار اختلال دوقطبی شده اند، کج خلقی و بی‌حوصله شدن بیش از حد می‌تواند یکی از علائم اصلی این بیماری دانست. این افراد بسیار انتقاد ناپذیر می‌شوند و تحمل آن‌ها در برابر افرادی که خلاف میل آن‌ها کاری انجام میدهند، بسیار پایین است و رفتارهای شدیدی از خود بروز میدهند. گاهی این اختلال در رفتار ممکن است شدید شود و باعث بروز رفتارهای غلط اجتماعی شود و تاثیر زیادی روی زندگی اجتماعی فرد و ارتباط با دیگران بگذارد و در صورت بروز رفتارهای آسیب‌زا به خود یا دیگران، نیاز به بستری شدن و مراقبت‌های ویژه می‌باشد.
5.پرحرفی: پر حرف شدن زیاد و نیازمند هم صحبت شدن با دیگران، نیز یکی از علائم این بیماری است. همانطور که گفتیم انرژی این افراد زیاد می‌شود و یکی از راه‌های خارج کردن انرژی و هیجان بیش از حد خود را صحبت کردن می‌دانند.
۶. هجوم ایده‌ها: افرادی که دچار اختلال دوقطبی اند معمولا دارای هیجانات زیاد و در نتیجه افکارات دور از واقعیتی اند و به نظر خود دارای ایده‌های بی‌نظیری هستند. البته با کمی دقت می‌توان به این نکته پی برد که این ایده‌ها نشان از یک ذهن خلاق و سالم نیست.
۷. حواس پرتی شدید: این افراد معمولا نمی‌توانند روی یک پروژه تمرکز کرده و به خوبی آن را به پایان برسانند. حواس پرتی شدید و عدم تمرکز در کارهای خود یکی از عواملی است که باعث می‌شود تا علی‌رقم اعتماد بنفس بالایی که به آن‌ها دست داده در انجام کارهای خود ناتوان شوند.
همانطور که گفتیم این بیماری دارای دوره‌های متفاوتی است که در هر دوره فرد علائم خاصی دارد و دچار حالات روحی متفاوتی می‌شود. در اختلال دو قطبی حدودا یک یا و هفته فرد حتما دچار افسردگی با این علائم می‌شود:
۱۔احساس پوچی و اضطراب: این یکی از علائمی است که فرد ممکن است چند روز در هفته دچار آن شده و احساس بی‌ارزشی نماید و انگیزه و میل به زندگی را از دست میدهد.
۲۔ تغییرات زیاد در وزن: در این دوره از اختلال دوقطبی فرد دچار تغییرات زیاد وزنی می‌شود که ممکن است این تغییرات با کاهش و یا افزایش همراه باشد و این تغییرات بی رویه و نگران کننده است.
۳.خستگی مفرط: این احساس هر روز در فرد است که احساس خستگی می‌کند و فکر می‌کند هیچ انرژی برای انجام امور را ندارد و نمی‌تواند کاری انجام دهد.
۴.عدم تمرکز و تصمیم گیری
۵. عذاب وجدان و فکر خودکشی: فرد بسیار به گذشته می‌اندیشد و در هر اتفاقی خود را مقصر می‌داند و دائما خود را سرزش می‌نماید. همچنین افکار خودکشی نیز در این افراد زیاد است که در مراحل اولیه بیماری بروز داده می‌شود، و این موضوع را برای حتما جدی بگیرید. هر فردی که در هر شرایطی فکر خودکشی داشته باشد حتما باید تحت نظر مشاوران و متخصصان روان درمان قرار گیرد.
دقت نمایید همه علائمی که گفته شد؛ به صورت یکدفعه و در زمان یکسان در فرد رخ نمی‌دهد و ممکن است فرد در هر دوره از اختلال دوقطبی یک یا چند مورد از این علائم را از خود بروز دهد، پس به دنبال بروز همه علائم نباشید.
این احساسات و علائم در فرد لحظه ای است، یعنی فرد ممکن است در دوره شیدایی، لحظه‌ای به ایده پردازی بپردازد و لحظه دیگر به کارهای پرخطر؛ در نظر داشته باشید گاهی در اختلال دوقطبی ممکن است این دوره‌ها به طور تفکیک شده در فرد ایجاد نشده و باهم ترکیب شوند، یعنی لحظه‌ای فرد آنقدر هیجانات افکار او بالا رود که حس کند که می‌تواند رئیس جمهور شود و یا لحظه‌ای آنقدر احساس پوجی می‌نماید که فکر خودکشی در سر دارد؛ همین موضوع باعث می‌شود که گاهی این بیماری با بیماری شیزوفرنی که دارای چنین علائمی است،اشتباه تشخیص داده شود.
علائم و احساسات گفته شده می‌تواند با شدت زیادی بروز نماید، که در این صورت به روانپریشی منجر می‌شود، از علائمی که ممکن است در روانپریشی بروز نماید و به دیگر علائم این بیماری اضافه شود، توهماتی مانند؛ شنیدن صداها و یا حس کردن افرادی که وجود ندارند و یا اصرار به باورهای غلط که هیچ دلیل منطقی نداشته باشند.
چه افرادی دچار اختلال دو قطبی می‌شوند؟ و علت آن چیست؟
تحقیقات نشان داده است که احتمال بروز این بیماری در مردان و زنان یکسان است و جنسیت در بروز این بیماری دخیل نمی‌باشد. این اختلال ممکن است در نوع خفیف خود در ابتدایی نوجوانی و جوانی در افراد بروز کند.
علت‌های متفاوتی می‌تواند منجر به بروز این بیماری شود و تنها یک علت نمی‌تواند در بروز آن دخیل باشد، بلکه چند عامل کنار هم می‌تواند باعث بروز و همچنین تشدید آن شود. اما وراثت یکی از دلایل بروز اختلال دوقطبی است، در صورتی که مادر یا پدر فردی و یا یکی از بستگان درجه یک مانند برادر و خواهر آن فرد دچار اختلال دوقطبی باشد احتمال بروز این بیماری را افزایش میدهد، البته عوامل محیطی بسیار در تشدید این بیماری نقش دارند، طبق تحقیقات در خانواده‌هایی که دارای اختلال دوقطبی در ژن خود هستند، استرس و اضطراب بیشتری نیز وجود دارد، که این خود باعث بروز شدیدتر این بیماری می‌شود.عامل انتقال دهنده این بیماری روی ژن و کروموزوم خاصی قرار ندارد بلکه چندین ژن در بروز این بیماری نقش دارند.
پس نوجوانانی که در خانواده‌هایی با سابقه اختلال دوقطبی ، زندگی می‌کنند؛ بیشتر از هر فرد دیگری در خطر مبتلا شدن به این بیماری هستند.
درمان اختلال دوقطبی:
این اختلال قابل درمان است و می‌توان آن را با دارو و روان درمانی به خوبی کنترل کرد، اما باید بدانید که این بیماری در طول عمر فرد، او را درگیر می‌کند و درمان طولانی نیز دارد و با درمان مداوم فرد می‌تواند همانند افراد عادی به زندگی خود بپردازد. هر چه تشخیص و درمان این بیماری زودتر صورت گیرد، زمان درمانی آن هم کمتر شده و ساده‌تر می‌توان آن را کنترل کرد. در طول درمان از فرد مبتلا خواسته می‌شود تا برنامه روزانه خود را بنویسد، زمان خواب و بیداری و حتی زمان‌های بی‌حوصلگی و هیجانات خود را یاد داشت نماید، تا پزشک بتواند بیماری را بهتر و راحت‌تر کنترل نماید. از راه‌های درمانی اختلال دوقطبی می‌توان به سه روش دارو، روان درمانی و شوک درمانی اشاره کرد. که با توجه به میزان بروز بیماری هر کدام از این درمان‌ها تجویز خواهد شد.
دارو اختلال دوقطبی :
لیتیم: شاید شناخته‌ترین و البته موثرترین دارو برای تثبیت خلق و خو که رفتار همین دارو باشد، با این وجود داروهای زیاد دیگری نیز می‌تواند برای درمان این بیماری تجویز گردد.
داروهای ضدتشنج: این داروها نیز می‌تواند تا حد زیادی در درمان موثر باشند، از جمله این داروها عبارت‌اند از؛ لاموتریژین(لامیکتال) ، والپروئیک اسید(دپاکین) ، دیوالپروئکس سدیم( دپاکوت) و کاربامازپین(تگرتول)؛ البته دارویی به نام والپروات سدیم که از سال ۱۹۹۵ ارائه شده است که بسیار در درمان چنین بیماری‌هایی موثر است.
گاهی لازم است تا برای درمان بهتر از ترکیب این دو نوع دارو استفاده شود. توجه داشته باشید که هیچ دارویی بدون عوارض، وجود ندارد پس اگر دچار ریزش مو، خشکی دهان، افزایش وزن، حالت تهوع و یا کاهش میل جنسی شدید، نباید بدون مشورت با دکتر خود دارو را قطع و یا کمتر کنید. حتما درباره دوز و تعداد دارو باید با روانپزشک خود مشورت نمایید و بدون اجازه پزشک نباید هیچ دارویی را کم یا زیاد کنید.
روان درمانی:
در دوره های روان درمانی از چند شیوه درمان شناختی رفتاری، آموزش روانی،خانواده درمانی و ریتم اجتماعی، استفاده می‌شود. در روش ریتم اجتماعی از فرد خواسته می‌شود تا ساعت خواب و بیداری خود را کنترل نماید و فرد را به سمت زندگی عادی اجتماعی سوق میدهد.
شوک درمانی:
در موارد حاد که فرد دچار روانپریشی شده و یا افکاری مانند خودکشی دارد، پزشک توصیه می‌کند تا از این روش استفاده شود. البته در زنان باردار به علت وجود جنین نمی‌توانند از داروها استفاده نمایند نیز از روش شوک درمانی استفاده میگردد.
توجه داشته باشید که در بسیاری از مواقع از دو روش درمانی اول یعنی دارو به همراه روان درمانی برای درمان این بیماری استفاده میگردد و بسیار نتیجه بخش است.
در این مقاله سعی کردیم تا هر آنچه درباره اختلال دوقطبی باید بدانید را برای شما بازگو کنیم؛ یکی از مواردی که می‌تواند در درمان موثر این بیماری کمک کننده باشد، تشخیص به موقع آن است.
