فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی (Cerebral palsy) گروهی از اختلالات مختلف است که توان حرکتی، تونوس ماهیچهای و ساختار قامتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.این عارضه بر اثر آسیب وارد شده به مغز در حین رشد و تکامل معمولاً پیش از تولد ایجاد می‌شود. علائم و نشانه‌های این بیماری در طی دوران نوزادی و یا پیش از دبستان خود را نشان می‌دهد. معمولاً این بیماری با حرکات ناقص به همراه رفلکس‌های غیر طبیعی، شل و سفت شدن دست‌ها و پاها و بالا تنه، ساختار قامتی غیر طبیعی، حرکات غیر ارادی، راه رفتن بدون تعادل و یا ترکیبی از مشکلات گفته شده در بالا خود را نشان می‌دهد.
افراد مبتلا به فلج مغزی با مشکل بلع و عدم تعادل ماهیچههای چشم رو به رو هستند. چشم این افراد قادر به تمرکز و فوکوس روی یک جسم خاص نیست.
از طرفی دیگر محدوده‌ی حرکتی بسیاری از مفاصل بدن فرد مبتلا، به دلیل سفتی ماهیچه‌ها محدود می‌شود. اثر فلج مغزی روی عملکرد بدن افراد مبتلا بسیار متفاوت است.
برخی افراد مبتلا به فلج مغزی قادر به راه رفتن هستند و برخی دیگر برای این کار نیاز به کمک دارند. برخی از بیماران از نظر عقلی مشکلی ندارند و در گروهی دیگر وضعیت عقلانی و هوشی به شرایط طبیعی نزدیک است ولی گروهی دیگر از افراد کاملا از نظر عقلی و روانی دچار ناتوانی میشوند. صرع، نابینایی یا ناشنوایی هم در برخی افراد مبتلا مشاهده شده است.
.png "فلج مغزی چیست و هر آنچه باید راجع به علائم ، تشخیص و راه های درمان و کاردرمانی آن بدانیم")
علل فلج مغزی را از نظر زمان ایجاد آنها به سه دسته تقسیم می‌شود:
علل قبل از تولد: عللی هستند که در زمان جنینی موجب میشوند مغز به درستی تشکیل نشود. بسیاری از بیماری‌های ژنتیکی و یا بعضی عفونت‌های ویروسی مادر در زمان بارداری از این دسته اند.علل حین تولد: عللی هستند که در زمان زایمان موجب نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد شده و آسیب غیر قابل جبرانی به آن وارد میکنند.
علل بعد از تولد: عللی مانند عفونت‌های مغز، نرسیدن اکسیژن برای مدتی به مغز، خونریزی مغزی (به علت ضربه مانند تصادف، افتادن بچه به زمین یا دیگر ضربات به سر بچه) میتوانند بعد از تولد بچه و زمانی هنوز مغز بچه بسیار آسیب پذیر است به آن صدمات غیر قابل بازگشت وارد کنند.
علائم اولیه فلج مغزی معمولاً قبل از ۳ سالگی ظاهر میشوند. نوزاد مبتلا به فلج مغزی اغلب در مقایسه با کودکان عادی کندتر به مراحل رشدی خویش از قبیل: غلتیدن، نشستن، چهار پا رفتن، لبخند زدن و … دست پیدا میکنند.
جهت جلوگیری از ابتلا کودک به فلج مغزی چه راهکار‌هایی وجود دارد؟
۱- تست مادران باردار از نظر عامل Rh در صورتی که این عامل منفی باشد ۷۲ ساعت قبل از زایمان مادر واکسینه می‌شود. (در صورتی که Rh عامل فلج مغزی باشد)۲- درمان سریع کودک مبتلا به زردی به کمک روش فتوتراپی
۳- انجام برنامه‌های کاهش استرس و فشار روانی مادران در دوره بارداری
۴- حفاظت کودکان در مقابل ضربه‌ها و آسیب‌های فیزیکی به مغز
.png "فلج مغزی چیست و هر آنچه باید راجع به علائم ، تشخیص و راه های درمان و کاردرمانی آن بدانیم")
نشانه‌ها و علائم فلج مغزی چیست؟
نشانه‌ها و علائم فلج مغزی بسیار زیاد است. مشکلات حرکتی و هماهنگی اعضای بدن مربوط به فلج مغزی عبارتند از:* تغییر تونوس یا کشنگ ماهیچهای (muscle tone)، مانند بیش از حد سفت شدن و یا شل شدن عضلات
* اسپاسم ماهیچهای یا سفت شدن عضلات به همراه رفلکس‌های عضلانی اغراق شده
* سخت شدن ماهیچه‌ها به همراه رفلکس‌های طبیعی
* عدم تعادل و هماهنگی ماهیچهای یا آتاکسی (ataxia)
* حرکات غیرارادی
* حرکات آرام یا پریشی
* تاخیر در رسیدن موتور حرکتی به نقطه اوج مانند بالا بردن بازوها، نشستن و یا با دست و پا راه رفتن
* تکیه کردن بر یک سمت بدن، مانند کشیدن یک پا روی زمین در حال خزیدن
* راه رفتن دشوار، مانند راه رفتن روی انگشتان پا، راه رفتن قیچی مانند با زانوهای ضربدری، راه رفتن با پاهای باز یا راه رفتن غیر قرینه
* بلع دشوار و نداشتن کنترل بر آب دهان
* مشکل در غذا خوردن و مکیدن
* تاخیر در صحبت کردن و سخت صحبت کردن
* مشکلات یادگیری
* مشکلاتی در به کارگیری موتور حرکتی بدن، مانند بستن دکمه‌ها و بلند کردن وسایل آشپزخانه به سختی
* تشنج
* فلج مغزی گاهی کل بدن را درگیر می‌کند و گاهی هم تنها یکی از دست‌ها یا پاها و یا یک طرف بدن تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
اختلال مغزی که منجر به فلج مغزی شده است با گذشت زمان تغییر نمی‌کند، بنابراین علائم بیماری هم با افزایش سن بدتر نمی‌شوند. با این همه هر چه کودک رشد می‌کند برخی از علائم ممکن است کمتر یا بیشتر خود را نشان دهند. از طرفی انقباض ماهیچه‌ها و سختی آنها هم اگر درمان انجام نشود، با گذشت زمان شدیدتر خواهد شد.
اختلالات مغزی همراه با فلج مغزی باعث مشکلات عصبی دیگری می‌شود که شامل:
- مشکلات بینایی و شنوایی
- اختلالات عقلانی و کند ذهنی
- تشنج
- احساس لامسه و درد غیر طبیعی
- بیماری‌های دهان و دندان
- مشکلات و بیماری‌های روحی و روانی
- بی اختیاری ادرار
چه زمانی برای فلج مغزی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بسیار مهم است که بلافاصله بعد از دیدن اختلالات حرکتی و یا تاخیر در رشد و تکامل کودک به پزشک مراجعه کنید.در شرایط زیر باید حتماً به پزشک متخصص کودکان مراجعه کرد:
- از دست دادن هوشیاری نسبت به محیط اطراف
- حرکات بدنی غیر طبیعی
- تونوس ماهیچهای غیر طبیعی
- ناهماهنگی قسمت‌های مختلف بدن
- مشکلات بلع
- عدم تعادل ماهیچههای چشم
- دیگر مشکلات رشدی و تکاملی
دلایل فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی بر اثر اختلالی در روند تکامل و رشد مغز پیش از تولد ،هنگام تولد یا پس از تولد رخ می‌دهد. در بسیاری از موارد علت شناخته نمی‌شود. عواملی که به فلج مغزی منجر می‌شود، عبارتند از:* جهش ژنی که به ناهنجاری‌های تکاملی و رشدی منجر می‌شود
* عفونت‌هایی در بدن مادر که رشد و تکامل جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد
* عواملی که مانع از رسیدن خون مورد نیاز برای رشد مغز می‌شود.
* خونریزی مغزی جنین در شکم مادر و یا نوزاد تازه متولد شده
* عفونت‌های نوزادی که منجر به التهاب در مغز و یا اطراف آن می‌شود.
* ضربه و آسیب شدید به مغز بر اثر تصادفات رانندگی یا سقوط
* کمبود اکسیژن در مغز ناشی از زایمان سخت – با این همه اختناق یا آسفیکسی (asphyxia) ناشی از زایمان کمتر از آنچه در بین عوام رایج است، منجر به فلج مغزی می‌شود.
عوامل خطر در بروز فلج مغزی
گروهی از عوامل مختلف در بروز فلج مغزی نقش دارند:سلامت مادر
گروهی از عفونت‌های خاص یا قرار گرفتن در معرض مواد سمی در طی دوران بارداری خطر ابتلای جنین به فلج مغزی را به شکل زیادی بالا می‌برد. این عفونت‌ها شامل:ویروس سیتومگال انسانی (Cytomegalovirus): این ویروس باعث بروز علائمی شبه آنفولانزا شده و در صورتی که در طی دوران بارداری مادر به آن آلوده شود، منجر به نقص مادرزادی در جنین می‌شود.
سرخک آلمانی یا سرخجه: این عفونت ویروسی با واکسن قابل پیشگیری است
هرپس یا تبخال : این ویروس میتواند از مادر به کودک در طی دوران بارداری منتقل شود و جنین و جفت را تحت تاثیر قرار دهد. التهاب ایجاد شده توسط این ویروس به رشد و تکامل سیستم عصبی آسیب می‌رساند.
سیفلیس : این عفونت باکتریایی از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود
توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis): این عفونت انگلی در غذا، خاک و صورت گربه‌های ناقل وجود دارد.
عفونت ویروسی زیکا (Zika virus infection): جنین‌های متولد شده از مادر آلوده به ویروس زیکا دارای سری با اندازه‌ی کوچک‌تر از حالت طبیعی بوده و احتمال بروز فلج مغزی در آنها وجود دارد.
دیگر شرایط: دیگر شرایطی که خطر ابتلا به فلج مغزی را افزایش می‌دهد، شامل: بیماری‌های تیروئید، ناتوانی عقلانی یا تشنج و قرار گرفتن در معرض مواد سمی مانند متیل جیوه است.
بیماری‌های نوزادی
بیماری‌های جنین تازه متولد شده هم تا حدود زیادی خطر بروز فلج مغزی را افزایش می‌دهد:مننژیت باکتریایی : این عفونت باکتریایی باعث بروز التهاب در غشای پوشاننده‌ی مغز و طناب نخاعی می‌شود.
انسفالیت ویروسی : این عفونت ویروسی باعث بروز التهاب در غشای پوشاننده‌ی مغز و طناب نخاعی می‌شود.
یرقان شدید یا درمان نشده: نشانه یرقان زرد شدن پوست است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که برخی فراورده‌های حاصل از خون مصرف شده در جریان خون باقی می‌ماند
خونریزی مغزی: زمانی که جنین در شکم مادر دچار سکته شود، این حالت رخ می‌دهد.
دیگر عوامل بارداری و زایمان
در حالی که احتمال اثربخشی عوامل زیر پایین است، دیگر عوامل بارداری و زایمان که خطر بروز فلج مغزی را زیاد می‌کند، شامل:زایمان بریچ: احتمال بروز فلج مغزی در کودکانی که در هنگام تولد اول باسن یا پای شان از رحم مادر خارج می‌شود، بیشتر از کودکانی است که با سر به دنیا می آیند.
وزن هنگام تولد پایین: کودکانی با وزن کمتر از 2.5 کیلوگرم در معرض خطر بیشتری قرار دارند. هر چه قدر وزن هنگام تولد پایین‌تر باشد، احتمال بروز فلج مغزی بیشتر می‌شود.
چند قلو زایی: خطر ابتلا به فلج مغزی زمانی که چندین جنین به صورت همزمان درون رحم قرار دارند، بیشتر است. اگر یکی از جنین‌ها از بین برود، جنین باقی مانده کمتر در معرض ابتلا قرار خواهد داشت.
زایمان پیش از موعد: نوزادانی که در کمتر از 28 هفتگی به دنیا می آیند، بیشتر در معرض ابتلا به فلج مغزی قرار دارند. هر چه قدر که کودک زودتر متولد شود، خطر ابتلا به این عارضه بیشتر خواهد شد.
مشکلات و عوارض جانبی فلج مغزی چیست؟
ضعف عضلانی، اسپاسم ماهیچهای و مشکلات ناهماهنگی در طی دوران کودکی و بزرگسالی باعث بروز مشکلاتی می‌شود که شامل:انقباض شدید ماهیچه‌ها: در اثر اسپاسم شدید عضله این حالت رخ می‌دهد و در نهایت باعث مهار رشد استخوان، خمیدگی استخوانی، تغییر شکل مفصل‌ها و تغییر مکان آنها به صورت کلی و جزئی می‌شود.
پیری زودرس: برخی از انواع پیری زودرس، افراد مبتلا به فلج مغزی در دهه‌ی چهل زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این افراد کشیدگی ماهیچهای فشار بالایی را بر بدن وارد می‌کند.
سو تغذیه: افراد مبتلا به فلج مغزی، به خصوص نوزادان مبتلا به راحتی قادر به بلع مواد غذایی نیستند و به دلیل این مشکلات تغذیه‌ای به راحتی و به مقدار کافی مواد غذایی مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کنند. تغذیه‌ی غیر مناسب در نهایت به سرعت رشد آسیب زده و منجر به ضعف استخوانی می‌شود. برخی از کودکان برای دریافت مواد مغذی مورد نیاز خود به لوله گذاری نیاز دارند.
مشکلات روانی : افسردگی یکی از مشکلاتی است که افراد مبتلا به فلج مغزی را درگیر می‌کند. دور افتادگی از جامعه و چالش‌های پیش روی فرد برای مقابله با شرایط بیماری در نهایت به افسردگی منجر خواهد شد.
بیماری‌های قلب و ریه: احتمال بروز اختلالات تنفسی و بیماری‌های قلب و ریه در افراد مبتلا به فلج مغزی وجود دارد.
آرتروز : فشار روی مفاصل در دراز مدت باعث این بیماری دردناک استخوانی می‌شود.
استئوپنی یا کاهش تراکم استخوان: به دلیل کاهش تراکم، استخوان شکننده خواهد بود. کاهش تراکم استخوان نتیجه کم تحرکی، کمبود مواد مغذی و مصرف داروهای ضد صرع است.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به فلج مغزی
فلج مغزی در بسیاری از موارد قابل پیشگیری نیست، اما از طرفی امکان کم کردن عوامل خطر وجود دارد. اگر باردار هستید و یا اینکه قصد بارداری دارید، برای سالم ماندن و کم کردن خطرات و عوارض بارداری باید کارهای زیر را انجام دهید:واکسن‌های مورد نیاز را دریافت کنید: واکسینه شدن علیه بیماری‌هایی مانند سرخجه قبل از بارداری از عفونت‌هایی که باعث آسیب‌های جبران ناپذیر روی مغز می‌شود پیشگیری می‌کند.
مراقبت کردن از خود: هرچه قدر که در دوران بارداری و پیش از آن فرد زندگی سالمی را در پیش بگیرد، خطر بروز عفونت که در نهایت منجر به فلج مغزی می‌شود، کمتر خواهد شد.
چکاپ و معاینه‌ی منظم: ملاقات منظم با پزشک در طی دوران بارداری، گامی مهم و اساسی در پیشگیری از مشکلات احتمالی برای مادر و جنین است. این کار از زایمان پیش از موعد، وزن هنگام تولد پایین و بروز عفونت تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
تمرین کردن بچه داری ایمن: در اتومبیل، کودک حتماً باید در صندلی مخصوص خود نشانده شود، در هنگام دوچرخه سواری باید از کلاه ایمنی مخصوص استفاده کند و حتماً باید نرده‌های محافظ روی تخت کودک نصب شود. انجام این کارها از آسیب به سر کودک پیشگیری می‌کند.
جلوگیری از مصرف الکل، تنباکو و داروهای غیر قانونی : این داروها با خطر ابتلا به فلج مغزی رابطه مستقیم دارند.
.png "فلج مغزی چیست و هر آنچه باید راجع به علائم ، تشخیص و راه های درمان و کاردرمانی آن بدانیم")
روش و آزمایش‌های تشخیص فلج مغزی
علائم و نشانه‌های فلج مغزی به مرور زمان آشکارتر می‌شود، بنابراین تشخیص دقیق تا چند ماه بعد از تولد ممکن نیست. پزشک برای تشخیص فلج مغزی کودک کارهای زیر را انجام می‌دهد:* بررسی علائم و نشانه‌ها
* بررسی رشد و تکامل کودک
* بررسی سابقه پزشکی و بیماری‌های قبلی
معاینه فیزیکی
برای بررسی بهتر و دقیق‌تر پزشک بیمار را به پزشک متخصص کودکان با تخصص علوم اعصاب و یا یک متخصص توانبخشی و یا رشد و تکامل کودک ارجاع خواهد داد. همچنین برای تشخیص بهتر و شناسایی عوامل احتمالی بروز بیماری آزمایش‌هایی هم انجام خواهد شد:اسکن مغزی
فناوری‌های تصویربرداری از مغز، نواحی آسیب دیده‌ی مغز و تکامل غیر طبیعی آن را نشان می‌دهد. این آزمایش‌ها شامل:ام آر آی : در این روش تشخیصی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر سه بعدی از مغز کودک استفاده می‌شود. تصاویر به دست آمده با این روش هرگونه اختلال در مغز کودک را نشان می‌دهد.
این روش تشخیصی بدون درد است ولی با صدای فراوان همراه بوده و ممکن است یک ساعت طول بکشد، بنابراین احتمال دارد که از روش‌های آرام بخش و یا بیهوشی برای کودک استفاده شود.
سونوگرافی کرانیال : این روش تشخیصی در طی دوران نوزادی قابل اجراست. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر دقیقی از مغز استفاده می‌شود. تصویر به دست آمده با سونوگرافی، تصویری پر از جزئیات نیست، اما به دلیل سریع و ارزان بودن و به منظور ارزیابی اولیه وضعیت مغز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
موج نگاری مغز یا نوار مغزی
در صورتی که کودک مشکوک به بروز تشنج باشد، یک نوار مغزی برای ارزیابی وضعیت پیش رو گرفته می‌شود. تشنج در کودکان مبتلا به صرع ایجاد می‌شود. برای انجام این روش، چندین الکترود روی پوست سر کودک قرار داده می‌شود. این الکترودها فعالیت الکتریکی مغز کودک را ثبت میکنند. در صرع الگوی طبیعی نوار مغزی دچار تغییراتی می‌شود.تست های آزمایشگاهی
به منظور آزمایش خون، ادرار و پوست در آزمایشگاه فاکتورهای مختلفی بررسی می‌شود تا مشخص شود که ریشه‌ی مشکل ژنتیکی یا متابولیکی است.دیگر تست‌ها
اگر فلج مغزی در کودک تشخیص داده شود، باید به متخصص مراجعه کرد تا دیگر شرایطی که به واسطه این بیماری تحت تاثیر قرار می‌گیرند به دقت بررسی شوند.این تست‌ها برای بررسی مشکلات زیر انجام می‌شود:
* بینایی
* شنوایی
* گفتار
* هوش
* تکامل
* حرکت
درمان فلج مغزی
کودکان و افراد بزرگسال مبتلا به دوره‌های طولانی مدت درمان به همراه یک تیم درمان متخصص نیاز دارند. علاوه بر یک متخصص کودکان و یک فوق تخصص بیماری‌های مغز و اعصاب کودکان، کادر درمان باید شامل روانشناسان و متخصص اعصاب و روان هم باشد.درمان‌های دارویی فلج مغزی
داروهایی که از سختی عضلات کم میکنند، برای بهبود توانایی‌های عملکردی، درمان درد و کنترل مشکلات مرتبط با اسپاسم عضلانی و دیگر علائم فلج مغزی تجویز میشوند.داروهای تزریقی به ماهیچه‌ها یا اعصاب
برای درمان سختی یک ماهیچه خاص، پزشک تزریق داروی بوتاکس را توصیه می‌کند. کودک هر سه ماه یکبار باید این تزریق را انجام دهد.عوارض جانبی تزریق این دارو شامل درد در محل تزریق و علائم شبه آنفولانزای خفیف است. دیگر عوارض جانبی شدیدتر شامل تنگی نفس و مشکلات بلع است.
داروهای خوراکی شل کننده عضلات
داروهایی همچون دیازپام (diazepam)، دانترولن (dantrolene)، باکلوفن (baclofen)، تیزانیدین هیدروکلراید (tizanidine) برای شل کردن عضلات استفاده میشوند. مصرف داروی دیازپام تا حدودی اعتیاد آور است، بنابراین بهتر است که در طولانی مدت مصرف نشود. عوارض جانبی دیگر این داروها شامل خواب آلودگی، تغییر فشار خون و خطر آسیب کبدی است که باید به دقت زیر نظر گرفته شود.هشدار: مصرف هرگونه دارو برای فلج مغزی باید با تجویز پزشک صورت بگیرد. از مصرف خودسرانه هر گونه دارو به علت داشتن عوارض گوناگون، پرهیز کنید.
در برخی از موارد باکلوفن توسط یک لوله مخصوص به داخل طناب نخاعی پمپ می‌شود. این پمپ با جراحی زیر پوست در ناحیه شکم کار گذاشته می‌شود.
همچنین برای کم کردن شدت سرازیر شدن بزاق از دهان داروهایی تجویز می‌شود و حتی احتمال تزریق بوتاکس درون غدد بزاقی هم وجود دارد.
درمان‌های غیردارویی فلج مغزی
انواع مختلفی از روش‌های درمانی نقش مهمی در بهبود بیمار مبتلا به فلج مغزی دارد:فیزیوتراپی
انجام حرکات ورزشی به قدرت بدنی، انعطاف پذیری و تکامل موتور حرکتی کودک کمک می‌کند. از طرفی دیگر فیزیوتراپ به والدین آموزش‌های لازم در خصوص چگونگی حمام کردن و تغذیه کودک خواهد داد.در سال اول و دوم پس از تولد فیزیوتراپ به همراه کاردرمان روی کنترل سر و بالا تنه، خم شدن و گرفتن اجسام کار میکنند. بعد از آن آموزش‌های لازم در مورد چگونگی استفاده از ویلچر به کودک داده خواهد شد. گاهی برای افزایش عملکرد کودک در راه رفتن و کشیدن عضلات گرفته، لازم است که از بریس استفاده شود.
کاردرمانی
کاردرمان روی افزایش استقلال کودک برای انجام وظایف روزانه در خانه و مدرسه تمرکز می‌کند. همچنین برای بهبود عملکرد کودک باید از ویلچرهای برقی، عصا‌های مخصوص و .. استفاده شود..png "فلج مغزی چیست و هر آنچه باید راجع به علائم ، تشخیص و راه های درمان و کاردرمانی آن بدانیم")
گفتار درمانی
گفتار درمان به کودک کمک می‌کند تا به شکل واضحی صحبت کرده و همچنین برای ارتباط راحت‌تر با دیگران زبان اشاره هم به کودک آموزش داده خواهد شد. اگر ارتباط برقرار کردن برای کودک سخت باشد، کار با وسایل کمکی مانند کامپیوتر و دستگاه‌های تبدیل متن به گفتار به او آموزش داده می‌شود. همچنین رسیدگی به مشکلات نحوه غذا خوردن و قورت دادن هم جز تخصص‌ها و وظایف کاردرمان است..png "فلج مغزی چیست و هر آنچه باید راجع به علائم ، تشخیص و راه های درمان و کاردرمانی آن بدانیم")
تفریح درمانی
شرکت کردن در برنامه‌های تفریحی مانند اسکی یا اسب سواری تاثیر بسیار زیادی در روند بهبود کودک مبتلا به فلج مغزی دارد. این روش درمانی به بهبود مهارت‌های موتور حرکتی، گفتار و احساسات کودک منجر می‌شود..png "فلج مغزی چیست و هر آنچه باید راجع به علائم ، تشخیص و راه های درمان و کاردرمانی آن بدانیم")
انواع مختلف جراحی برای فلج مغزی
ممکن است برای کم کردن شدت سفتی عضلات و یا اصلاح اختلالات و ناهنجاری‌های استخوانی ناشی از فلج مغزی، بیمار به جراحی نیاز داشته باشد:جراحی ارتوپدی: کودکانی که از انقباضات شدید و تغییر شکل ساختار قامتی رنج می‌برند به جراحی نیاز دارند تا به کمک آن استخوان‌ها و مفاصل در جای درست خود در بازوها، لگن و پاها قرار گیرد.
به کمک جراحی همچنین امکان افزایش طول عضلات و تاندون‌هایی که به خاطر انقباضات شدید کوتاه شده‌اند، وجود دارد. این جراحی‌ها به کاهش درد و بهبود توان حرکتی هم کمک می‌کند. همچنین بعد از این جراحی‌ها فرد بیمار راحت‌تر از واکر، عصا و بریس استفاده خواهد کرد.
برش رشته‌های عصبی (selective dorsal rhizotomy): در مواردی که بیماری شدید باشد و درمان‌های معمول جوابگو نباشد، پزشک جراح رشته‌های عصبی ماهیچه‌هایی که دچار اسپاسم شدید هستند را قطع می‌کند. این جراحی باعث شل شدن ماهیچه و کاهش درد می‌شود ولی از طرفی دیگر میتواند باید بی حسی آن نقطه از بدن هم شود.
درمان‌های جایگزین برای فرد مبتلا به فلج مغزی
برای درمان برخی از کودکان و افراد بالغ مبتلا به فلج مغزی از روش‌های جایگزین استفاده می‌شود. هیچ کدام از این درمان‌ها از نظر علمی پذیرفته شده نیستند.برای مثال با وجود اینکه از نظر علمی شواهد اندکی برای اثرگذاری روش اکسیژن درمانی هایپرباریک (hyperbaric oxygen therapy) وجود دارد، از این روش برای درمان فلج مغزی استفاده می‌شود.
اما روش‌های درمانی آزمایشی که ترکیبی از اکسیژن درمانی هایپرباریک، انجام حرکات ورزشی مقاومتی با استفاده از لباس‌های مخصوص و برخی از انواع شوک‌ها و تحریک کننده‌های الکتریکی هستند در مواردی برای برخی بیماران موثر بوده است.
در حال حاضر درمان با سلول‌های بنیادی به عنوان یک روش درمانی برای فلج مغزی استفاده می‌شود، اما تحقیقات در مورد ایمن بودن این روش و یا موثر بودن آن کماکان ادامه دارد.
مقابله با بیماری و حمایت از بیمار مبتلا به فلج مغزی
زمانی که فلج مغزی در کودک تشخیص داده می‌شود، تمامی اعضای خانواده با چالش‌های جدیدی رو به رو میشوند. چند توصیه برای مراقبت بهتر از کودکبیمار و اعضای خانواده را مرور می‌کنیم:
مشوق باشید: هرگونه تلاشی که کودک در جهت استقلال از خود نشان می‌دهد، هر چند کوچک، را مورد تشویق قرار دهید.
همراه و حامی باشید: والدین نقش بسیار مهمی در تیم کادر درمانی کودک دارند و باید بتوانند به جای کودک همه سوالات خود را با پزشکان، درمانگران و معلم‌ها مطرح کنند.
در گروه‌های حمایتی عضو شوید: به عنوان پدر و مادر کودک مبتلا به فلج مغزی، ممکن است در مورد ناتوانی فرزندتان احساس گناه و غم زیادی داشته باشید. شرکت کردن در گروه‌ها و جلسات حمایتی نقش بسیار مهمی در کمک به والدین این کودکان دارد. در این گروه‌ها افراد تجربیات مشابه خود را با هم در میان گذاشته و به این طریق مقابله با چالش‌های پیش رو بسیار آسان‌تر خواهد بود.
مراقبت های لازم
در این خصوص تاکنون مداخله پزشکی قابل قبول که ترمیم ضایعه مغزی را انجام دهد وجود نداشته ولی با پیگیری توانبخشی مناسب میتوان به اینگونه کودکان کمک کرد تا زندگی مستقلی را دنبال نمایند و به عبارت دیگر وجود ضایعه بدان معنی نیست که اینگونه افراد از یک زندگی متکی به خود محروم باشند. این چنین بچه ها علاوه بر نیازهای عمومی برای شکوفا شدن استعدادهای بالقوه ای که از آن برخوردارند به آموزش و خدمات خاص هم نیازمندند.متأسفانه در برخی موارد حتی نیازهای عمومی این کودکان به دست فراموشی سپرده می شود و نهایتا ارتباط و تعامل اجتماعی که زمینه رشد، تکامل و آموزش کودکان میباشد محروم می گردند. در خصوص این که چه باید کرد خانواده ها می بایست توجه نمایند که: پیامد ضایعه فلج مغزی برای کودکان با انواع ضایعه متفاوت میباشد و انتظار این است کودک را همانگونه که هست پذیرا باشیم.
ضایعه فلج مغزی یک بیماری پیشرونده نبوده، مداخلات و حمایت های به موقع میتواند کمک موثری برای استقلال کودک باشد. کودک توجه بیشتری را طلب می نماید و ضرورت دارد فرصت ها و امکانات و شرایط مناسب برای رشد و شکوفایی استعدادهایش فراهم شود. بهتر است والدین هرچه بیشتر درباره فرزند و معلولیتش اطلاعات مناسب کسب نماید تا در آموزش و حمایت از او نقش موثری را ایفا کند.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
زمانی که کودک شما به فلج مغزی مبتلا شود، مقدار شناخت شما از شرایط بیماری به شدت ناتوانی کودک، زمانی که علائم و نشانه‌ها آغاز شده و اینکه آیا در طی دوران بارداری و زایمان عامل خطری وجود داشته است یا خیر، بستگی دارد.اطلاعاتی که به شما در طی ملاقات با پزشک کمک می‌کند را با هم مرور می‌کنیم.
چه کاری باید انجام دهید؟
- یک لیست درست کنید- علائمی که شما را نگران کرده و زمان آغاز آنها را یادداشت کنید
- تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی و مقدار مصرف آنها را یادداشت کنید.
لیستی از سوالات خود تهیه کنید
از یکی از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید که شما را همراهی کند، این کار در به خاطر سپردن اطلاعاتی که رد و بدل می‌شود بسیار کمک کننده خواهد بود.سوالاتی که باید از پزشک پرسید
- فرزند من باید چه آزمایش‌هایی انجام دهد؟
- نتیجه این آزمایش‌ها چه زمانی مشخص می‌شود؟
- با چه پزشکان متخصصی باید ملاقات کرد؟
- وضعیت سلامت و رشد کودک چگونه بررسی می‌شود؟
- برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد فلج مغزی باید از چه منابعی استفاده کرد؟
- آیا نیازی به مراجعه به کلینیک مخصوص فلج مغزی و قرار دادن کودک در یک برنامه درمانی چند رشته‌ای برای پوشش همه نیازهای کودک وجود دارد؟
اگر سوال دیگری دارید، حتماً با پزشک در میان بگذارید
از پزشک چه انتظاری باید داشت؟
پزشک احتمالاً این سوالات را با شما در میان خواهد گذاشت:- در مورد رشد و تکامل کودک چه چیزی شما را نگران می‌کند؟
- آیا کودک خوب غذا می‌خورد؟
- واکنش کودک به لمس شدن چیست؟
- آیا پیشرفتی در روند رشد و تکامل کودک، مانند خزیدن، چهار دست و پا رفتن، نشستن، راه رفتن و حرف زدن، مشاهده کرده‌اید؟
منبع: سایت دکتردکتر
سایت بیتوته
سایت خبرنگاران جوان
