آشنایی با برخی خواص گیاه اشنان

معرفی گیاه اشنان

طعم آن مایل به شوری است.

اشنان درختچه ای است پایا ، چند ساله ، دارای انشعابات فرعی متعدد ، ساقه های ترد ، سفید رنگ و بر روی آن برگ های استوانه ای کم و بیش کشیده و دراز گوشتی و آب دار قرار می گیرند. برگ های متقابل ضخیم که از نوعی کرک های غده ای با راسی که دارای یک سعدل بسیار بزرگ هستند ، پوشیده شده اند . این سلول ها پر از آب و شیره ی واکوئولی غنی از املاح و اسید اگزالیک می باشند.

این پوشش کرکی به هنگام خشکی هوا همانند اندام ذخیره ی آب عمل نموده و بعد از اینکه آب خود را از دست دادند ، خشک و دوباره به صورت آردی شکل و سفید خام ، تمام سطح ساقه و برگ ها را می پوشانند.

گل های اشنان منفرد ، منظم و در هنگام رسیدن میوه در قاعده خشک و کاغذین می شوند .

در کتب و منابع قدیم (طب صادق) گفته شده است که اشنان چندین نوع است. نوعی که سفید است و آن را چلغور گنجشک گویند از همه لطیف تر است. در همین منبع نیز آمده است که اشنان جلا می دهد. دود اشنیان حشرات را می گریزاند.

یکی دیگر از کاربردهای محلی خاکستر اشنان (شغار) استفاده از آن جهت طبخ سریع مواد بوده است. روستاییان منطقه با استفاده کمی از این ماده در آب جوش، زمان پخت مواد غذایی را به مقدار زیادی کاهش می دهند. استفاده از شغار علاوه بر طبخ سریع مواد غذایی، طعم مطبوعی را نیز به غذا می دهد.1

پراکنش جغرافیایی

رویشگاه های نسبتاً گسترده اشنان در اکثر شوره زارهای نواحی بیابانی جهان مشاهده می شوند. پراکنش جغرافیایی درختچه در کشورهای حوزه ی خلیج فارس مانند قطر ، بحرین ،کویت و ... و هم چنین بخش وسیعی از اراضی شور بیابان های جنوبی مانند سیستان و بلوچستان ، زاهدان تا نواحی مرکزی ، از جمله یزد ، کرمان ، فارس ، اصفهان ، تهران و سمنان تا نواحی شمال و شمال شرقی ، نظیر دامغان ، شاهرود، سبزوار ، خراسان و حتی حاشیه ی دریاچه ی ارومیه گسترش یافته است. اشنان از جمله گیاهان بارز شوره زارهای کشورمحسوب شده که حتی شوری بالای ۴۰ میلی موس را نیز به راحتی تحمل می کند. این درختچه از لحاظ حفاظت خاک ، مخصوصا در نواحی شور و قلیایی ، نقش تعیین کننده ای ایفا می کند.

در اثر ترسیب ماسه های روان در لابه لای شاخه و برگ های اشنان ، ایجاد تپه های نبکائی (nebeka) شده که شکل گیری این تپه ها عامل بسیار مهمی در ترسیب ماسه های روان و مهار طوفان های شنی می باشد. مراتع اشنان خیز عرصه های بیابانی کشور و به ویژه بیابان های مرکزی کشور ، به عنوان یکی از مراتع بارز اراضی خشک محسوب می شوند.

سر شاخه های گیاه اشنان توسط دام های بزرگ مانند شتر تعلیف شده و به همین دلیل ، مراتع اشنان خیز ، چراگاه بسیار مناسب برای پرورش شتر به شمار می آید. در ریختارهای گیاهی (formations) اشنان، سایر گونه های گیاهی شورپسند مانند : علف شور (salsolasp) ، خارشتر ، جغجغک و anabasissp و گز به عنوان گونه های همراه موجب تنوع زیستی اجتماعات گیاهی اشنان می شوند.4

موارد استفاده ی گیاه اشنان

1- تعلیف دام

این گیاه از نظر خوشخوراکی ارزش کمی داشته و بیشتر مورد علاقه ی شتر می باشد. بز و گوسفند از اندام های خشک گیاه به مقدار کم مورد استفاده قرار می دهد.

2- استحصال کلیاب

در اثر سوزاندن ساقه و برگ این گیاه املاح موجود در گیاه به صورت خاکستر یا تخته سنگ بی شکل بای می ماندکه موارد مصرف متعددی دارد.

3- شستشوی لباس

تهیه ی پودر از شاخه و برگ جهت شستشوی لباس (که در ایام گذشته مرسوم بوده است)

4- جهت سوخت و تهیه ی زغال

که حدودا در سه دهه گذشته مصرف بالای داشته است.

5- مصارف دارویی

برطرف کردن آبله مرغان ، ضد عفونی کننده ، جهت بیماری های پوستی مانند سوریازیس ، برص و … .3

خواص گیاه اشنان (طبیعت و خواص درمانی)

طبع گیاه اشنان گرم و خشک درجه سوم است. بخش دارویی اشنان شاخه‌های گیاه و مهمترین ترکیبات شیمیایی آن کربنات‌های سدیم و پتاسیم هستند که دارای عناصر پتاس، فسفر، سدیم، کربن، ازت و مواد الی می‌شود. مهمترین خواص گیاه اشنان برای درمان بیماری‌ها و طریقه مصرف آن عبارتند از:

کمک به برطرف کردن و درمان آبله مرغان

بهبود بیماری برص

ضد عفونی کننده بیماری های پوستی و درمان پسوریازیس

کمک به درمان بیماری سوزاک (برای بهبود سوزاک، یک گرم از گیاه را در یک فنجان آب جوشانده و مصرف شود.)

باز کردن قاعدگی (مصرف ۱۶ گرم از این گیاه به باز شدن قاعدگی کمک می‌کند.)

دارای خاصیت مسهل (خوردن ۳ گرم از گیاه سبز اشنان خاصیت مسهل برای زرداب دارد.)

کمک به درمان یرقان (بهبود یرقان از دیگر خواص گیاه اشنان است. به این منظورمقدار ۵ گرم گیاه اشنان را در یک لیتر آب دم کرده و روزی سه فنجان به مدت یک هفته بنوشید.)

خرد کردن سنگ مثانه و کلیه

کمک به درمان نقرس (به این منظور جوشانده گیاه مصرف شود.)

درمان درد مفاصل و تسکین درد سیاتیک (به این منظور ریشه چوبک را بسوزانید و خاکسترش را با سرکه مخلوط کرده و به صورت ضماد در محل درد بمالید.)

درمان طاسی (برای برطرف کردن طاسی گیاه اشنان را در آب جوش حل کنید و سر را با آن شستشو دهید.)

تقویت نیروی جنسی (در منابع آمده است در دست گرفتن ریشه گیاه اشنان باعث تقویت قوای جنسی زنان و مردان میشود.)

کمک به درمان آنژین (بیماری آنژین زمانی رخ می‌دهد که قلب شما اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کند و همراه با درد قفسه سینه است.)

تسکین سرفه (به این منظور یک گرم چوبک را در یک فنجان آب جوش ۲۰ دقیقه دم و نیم ساعت قبل از غذا میل کنید.)

رفع گلو درد و ورم لوزه‌ها (۳ گرم چوبک در یک لیوان آب جوش (۲۰۰ سی سی) به مدت ۲۰ دقیقه دم کرده و صاف کنید و ۳ بار در روز آن را غرغره کنید.)

کمک به کاهش وزن و لاغری (برای کسانی که میخواهند لاغر شوند توصیه میشود یک گرم از گیاه اشنان را در یک فنجان آب جوش ۲۰ دقیقه دم و نیم ساعت قبل از غذا میل کنند.)

خارج کردن زهر ناشی از نیش حشرات و زنبور (مالیدن اشنان در محل نیش زنبور و حشرات باعث تسکین درد می‌شود و همچنین نوعی پادزهر هم است.)

موثر در درمان سرطان (پژوهش‌های جدید بر روی خواص گیاه اشنان نشان داده است عصاره این گیاه بر روی رده‌های سلول‌های سرطانی تاثیرگذار است.)2

عوارض جانبی، موارد احتیاطی و منع مصرف گیاه اشنان

اشنان دارای ماده سمی ساپونین است و لذا زیاده‌روی در مصرف آن و مصرف بدون نظر پزشک متخصص توصیه نمی‌شود و به هیچ وجه نباید مقادیر بالای ۲۰ گرم آن را مصرف کرد.

در برخی افراد خوردن اشنان می‌تواند موجب خارش مثانه شود.

مداومت در مصرف گیاه اشنان، دندان‌ها را فاسد می‌کند.

با توجه به قاعده آور بودن گیاه اشنان، مصرف آن در دوران بادراری ممنوع است و خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد. از این رو مصرف این گیاه و حتی بو کردن و استنشاق آن به خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود.2

پینوشتها
1.www.tabaye.ir
2.www.setare.com
3.www.irandeserts.com
4.www.vista.ir