شناخت درمانی چیست؟

شناخت درمانی (Cognitive therapy) یک نوع روان درمانی است با این فرض که افکار یا الگو‌های شناختی نادرست باعث ایجاد رفتار ناسازگارانه و واکنش‌های عاطفی می‌شوند و درمان بر تغییر این افکار به منظور رفع مشکلات روانی و شخصیتی تمرکز دارد.

درمان شناختی مبتنی بر این فرض است که اگرچه ممکن است مشکلات ما در گذشته آغاز شده باشد، اما چیز‌هایی در زمان حال هستند که باعث ماندگاری آن‌ها می‌شوند. در نتیجه، موثرترین روش برای درمان مشکلات، هدف قرار دادن حال است.

به این ترتیب، شناخت درمانی با گفتگو درمانی سنتی متفاوت است، زیرا به جای تمرکز بر گذشته فرد به بیمار یاد می‌دهد که الگو‌های فکری فعلی خود را که منجر به خلق و خوی منفی و رفتار غیرسازنده و خود تخریبی در او شده است شناسایی و اصلاح کند.

دوره درمانی آن نیز اغلب کوتاه‌تر از درمان‌های گفتگو‌محور سنتی است. خیلی از افراد برای رسیدن به اهداف درمان خود تنها به ۶ جلسه درمان نیاز دارند. برای افرادی که مشکلات طولانی مدت و قدیمی دارند ممکن است دوره درمان چندین ماه یا حتی بیشتر ادامه پیدا کند.1

نکته مهم شناخت درمانی

مهمترین اصل در شناخت درمانی این است که حس منفی یا حس مثبت ما ناشی از تفکر منفی یا تفکر مثبت است. غم و اندوه و افسردگی به خاطر تفکریست که خویش را شکست خورده میداند. حس نگرانی ناشی تفکر به خطرات آینده است. حس حقیر بودن به خاطر فکر قیاس خودمان با افراد دیگر پدید میاید.احساس درماندگی ناشی از این است که فکر میکنید این شرایط سخت دایماً ادامه میابد.

افکار منفی ما سبب حس ناخوش‌آیند ما شده و ما فکر میکنیم این وضعیت دائمی است و ادامه میابد و قطعاً این طرزی فکری منفی و ناسالم است. داشتن افکار منفی کاملاً طبیعی است ولی این که یک فکر منفی درست یا اشتباه باشد نکته مهمی است. افکار منفی اشتباه و ناسالم منجر به احساسات منفی ما می گردند.

شناخت درمانگران در آگاه سازی بیماران و اشخاص به شناختهای منفی و خطاهای خویش از تکنیکهای مختلفی استفاده می کنند. برای این کار لازم است ابتدا شخص به خطاهای شناختی خویش پی ببرد و بعد سعی کند شناخت دیگری را جایگزین آن کند. در مراحل اولیه این کار را به کمک شناخت درمانگر انجام می دهد و کم کم شناخت درمانگر سعی می کند بیمار را در این کار به خود نهایی برساند.2

شناخت درمانی چه کمکی به ما می کند؟

همه ما الگوهای ذهنی ثابتی داریم که در هسته فکری ما نقش بسته است. با هر اتفاق بیرونی این الگوهای ذهنی با پیامهایی که از قبل دریافت کرده اطلاعات را تفسیر و ناخودآگاه به ما القا می کند که چه تفکری داشته باشیم ، چه احساسی بخاطر آن تفکر تجربه نماییم و در نهایت چه رفتاری را صورت دهیم.

اگر این نظام درونی ذهن ما باورهایی سالم و متعادل داشته باشد ما فکر مناسب ، احساس درست و رفتار شایسته ایی در مقابل پدیده ها و اتفاقات خوب یا بد بیرونی صورت می دهیم اما اگر این نظام اشکال داشته باشد نسبت به مسائل بیرونی ما دچار افکار اتوماتیک ناخوشایند خواهیم شد که این افکار ناخوشایند را خطاهای شناختی می نامند.3

اشکال شناخت درمانی

1- رفتار درمانی هیجانی

آلبرت الیس Albert Ellisمعتقد بود انسان ها بر اثر باورهایشان دچار اختلال روانی می شوند و هدف روش او حذف باورهای خود مخرب است.

2- شناخت درمانی

آرون تی بک Aaron T. Beck برای درمان مشکلات روانی نوع متفاوتی از شناخت درمانی ابداع کرد. او معتقد بود که مشکلات روانی حاصل غیر منطقی فکر کردن درباره خودشان، دنیا و آینده است.

وجه مشترک رویکرد این دو: مردم باید شناخت های خود مخربشان را بشناسند.3

تکنیک های شناخت درمانی

درمانگران در دوره شناخت درمانی برای بررسی افکار و رفتار‌ها از چندین تکنیک مختلف استفاده می‌کنند که شامل موارد زیر است:

۱- اعتبارسنجی

درمانگر از بیمار می‌خواهد تا از افکار و عقاید خود دفاع کند. اگر بیمار نتواند شواهد عینی برای حمایت از فرضیات خود ارائه دهد، بی اعتبار بودن یا ماهیت ناصحیح افکار برایش آشکار خواهد شد.

۲- تمرین شناختی

از بیمار خواسته می‌شود یک موقعیت دشوار که قبلا با آن روبرو شده است را تصور کند. سپس با کمک درمانگر نحوه برخورد موفقیت آمیز با مشکل را تمرین می‌کنند. هنگامی که بیمار دوباره با موقعیت مشابه روبرو شود، رفتاری که از قبل یاد گرفته است اکنون برای مقابله به کارش می‌آید.

۳- کشف هدایت شده

درمانگر یک سری سؤالاتی را طراحی می‌کند که مراجع با پاسخ به آن‌ها تحریفات شناختی خود را کشف می‌کند.

۴- یادداشت برداری

بیمار باید یک دفترچه خاطرات روزانه داشته باشد که در آن به طور مفصل و با ذکر جزئیات درباره موقعیت‌هایی که در زندگی روزمره رخ می‌دهد، افکار و احساسات پیرامون آن‌ها و رفتاری که با آن‌ها همراه است، بنویسد. سپس درمانگر و بیمار این یادداشت‌ها را با هم مرور می‌کنند تا الگو‌های تفکر ناسازگار و چگونگی تأثیر این افکار بر رفتار فرد را کشف کنند.

۵- تکالیف خانه

به منظور تشویق برای کشف خود و تقویت نگرش‌های ایجاد شده در جلسات درمان، ممکن است درمانگر از بیمار بخواهد یک سری تکالیف را انجام دهد؛ تکالیفی همچون یادداشت برداری در طول جلسه و بعد مطالعه آنها، یاداشت‌های روزانه (در بالا اشاره شد) یا خواندن کتاب یا مقاله‌های متناسب با درمان.

۶- الگوبرداری

تمرینات بازی نقش به درمانگر اجازه می‌دهد تا در موقعیت‌های مختلف واکنش‌های مناسب را به مراجع نشان دهد. سپس بیمار می‌تواند از این رفتار الگو بگیرد.1

کار درمانگری که برمنبای شناخت درمانی عمل می کند چیست ؟

درمانگران شناختی به مراجع خود کمک می کنند افکار اتوماتیک ناخوش‌آیند خویش را تشخیص داده و با شناخت این افکار، کنترل بیشتری بر طرز فکرشان و درنهایت احساسات خویش داشته باشند. شاید احتیاج باشد یک مراجع چند جلسه زیر نظر درمانگر شناختی قرار گیرد تا به قابلیت تسلط و مهار افکار ناخوش‌آیند خویش دست یابد.2

اهداف شناخت درمانی

هدف اصلی در شناخت‌درمانی، حذف سوگیری‌ها یا تحریف‌های فکری است تا انسان‌ها بهتر کار کنند. در شناخت‌درمانی به شیوه پردازش اطلاعات مراجعان که احساسات و رفتارهای ناسازگارانه آنان را حفظ می‌کند، توجه می‌شود. شناخت‌درمان‌گرها تحریف‌های شناختی مراجعان را زیر سوال می‌برند، می‌آزمایند و مورد بحث قرار می‌دهند؛ تا احساسات، رفتارها و تفکر مثبت‌تری در بیماران خود ایجاد کنند.

آن‌ها هدف‌هایی را برمی‌گزینند که مشخص و ارجح باشند و با مراجعان خود همکاری می‌کنند. این هدف‌ها مولفه‌های عاطفی، رفتاری و شناختی دارند. هر چه هدف‌ها مشخص‌تر و دقیق‌تر باشند، انتخاب روش‌های تغییر نظام‌های اعتقادی و احساسات و رفتار‌های مراجعان آسان‌تر می‌شود.

شناخت‌درمانی در واقع عبارتست از؛ حل منظم و ساختمند مساله که محدودیت زمانی دارد و به ندرت بیش از ۳۰ جلسه طول می‌کشد.

برای هر جلسه‌ای دستور کاری تهیه می‌شود، برخلاف شکل آزاد روان‌کاوی یا درمان مراجع‌محور. آرون بک نیز مانند کارل راجرز، معتقد است درمان‌گر باید انسان گرم و خالصی باشد و با مراجع همدلی کند. اما برخلاف راجرز این موارد را شرط کافی درمان نمی‌داند.

البته برای رابطه درمانی اهمیت خاصی قایل است، چون آن را منبع یادگیری می‌داند. همچنین درمان‌گر شناختی، باید الگوی اموری باشد که می‌خواهد آموزش دهد. اگر اهل قضاوت و پند و موعظه باشد، فقط به تقویت افکار ابتدایی و قضاوتی مراجع کمک کرده است.

هدف نهایی شناخت‌درمانی، تشخیص شناخت‌های مخرب، نحوه ایجاد افسردگی توسط آن‌ها و آموزش راه و رسم اصلاح آن است. بک، بیشتر به نحوه تفکر مراجع علاقه‌مند است تا افکار وی.3

پینوشتها
1.www.setare.com
2.www.beytoote.com
3.www.newslaw.net