پزشکان از نوار مغز برای تشخیص بیماری صرع یا اختلال‌های خواب استفاده می‌کنند. استفاده از نوار مغز برای تشخیص بیماری‌های اعصاب و بسیاری از اختلال‌ها ضروری و مهم است و بهتر است مورد توجه قرار گیرد.

نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام (EEG) آزمایشی است که ناهنجاری های موجود در امواج مغزی یا فعالیت الکتریکی مغز را با استفاده از گیرنده های متصل به پوست سر شما تشخیص می دهد. در طی نوار مغز، گیرنده های که از دیسک های فلزی کوچک با سیم های نازک تشکیل شده اند به پوست سر شما چسبانده می شود. گیرنده ها بارهای الکتریکی ناچیزی را که ناشی از فعالیت سلول های مغزی شما هستند، تشخیص می دهند. امواج تقویت شده به عنوان نمودار روی نمایشگر رایانه یا به صورت چاپ شده روی کاغذ ظاهر می شوند. در حین نوار مغز، تکنیسین به طور معمول حدود 100 صفحه کاغذ یا نمایشگر رایانه را از فعالیت مغز شما تهیه می کند.

تکنیسین به شکل موج ها توجه ویژه ای می کند، و با ضربات مختصری از انرژی، مانند چراغ های چشمک زن، باعث می شود که اگر حتی اخنلال جزیی در نوار مغزی وجود داشته باشد آشکار کند.

نوار مغز چه زمانی لازم است؟

از نوار مغز برای ارزیابی انواع مختلفی از اختلالات مغزی استفاده می‌شود. در مواردی که فرد دچار صرع است امواج الکتریکی حاصل از تشنج به صورت امواج کوتاه و نوک تیز در نوار مغزی نشان داده می‌شوند. افرادی که دچار ضایعات مغزی ناشی از تومور یا سکته مغزی هستند امواج مغز آنها در نوار مغز بر اساس سایز و محل بروز ضایعات مغزی غیر عادی خواهد بود. می‌توان از این روش برای تشخیص سایر اختلالاتی که بر روی فعالیت مغز تاثیر می‌گذارند از قبیل بیماری آلزایمر، برخی از بیماری‌های روانی و اختلالات خواب استفاده کرد. می‌توان از نوار مغز برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز نیز استفاده کرد به عنوان مثال به ارزیابی تروما، مسمومیت با دارو یا وسعت آسیب دیدگی مغز پرداخت. همچنین از نوار مغز برای ارزیابی گردش خون در مغز در هنگام انجام عمل جراحی استفاده می‌شود. دلایل متعددی مبنی بر استفاده از نوار مغز و پیشنهاد آن توسط پزشک وجود دارد.

قبل از گرفتن نوار مغز چه نکاتی باید رعایت شود؟

اگر هر گونه دارویی اعم از داروهای با نسخه، بدون نسخه یا داروهای مکمل استفاده می‌کنید، پزشک خود را مطلع سازید. شب قبل از انجام تست موهای خود را بشویید و از هیچ یک از مواد و محصولات آرایشی استفاده نکنید.

در حین گرفتن نوار مغز چه اتفاقی روی می‌دهد؟

به حالت خوابیده روی تخت کارشناس فنی حدود 20 حسگر (سنسور) کوچک را بر روی کف سرتان (جمجمه سر) قرار می‌دهد. این سنسورها، الکترود نامیده می‌شوند و فعالیت سلول‌های درون مغز که به آن‌ها نورون گفته می‌شود را جمع‌آوری می‌کنند و برای دستگاهی ارسال می‌کنند که نتیجه این تست به شکل رشته‌هایی از خطوط بر روی کاغذ یا صفحه کامپیوتر نمایش داده می‌شود.

در ابتدا چشمانتان باز است و بعد باید چشمانتان را ببندید. مسئول فنی ممکن است از شما بخواهد که نفس عمیق بکشید یا به یک لامپ خیره شوید. در هر کدام از این حالت‌ها امواج ساطع شده از مغز متفاوت هست. نوار مغز را می‌توان به هنگام خوابیدن در شب نیز انجام داد.

اگر علاوه بر فعالیت‌های مغز، علائم دیگری مانند تنفس و نبض نیز ضبط شوند به آن آزمایش چندگانه خواب (پلی سومنوگرافی) می‌گویند.

انواع نوار مغز

EEG معمولی

ضبط معمول نوار مغز حدود 20 تا 40 دقیقه طول می کشد.

در طول تست از شما خواسته می شود بی سر و صدا استراحت کرده و هر از گاهی چشمان خود را باز یا بسته کنید. در بیشتر موارد، شما باید برای چند دقیقه عمیق نفس بکشید. در پایان EEG احتمال دارد یک چراغ چشمک زن در نزدیکی قرار داده شود تا ببیند آیا این بر فعالیت مغز شما تأثیر می گذارد یا نمی گذارد.

EEG خواب یا نوار مغز محروم از خواب

نوار مغز خواب در حالی که شما خواب هستید انجام می شود.

اگر یک نوار مغز معمولی اطلاعات کافی را ارائه ندهد احتمال دارد پزشکتان نوار مغز خواب را توصیه کند.

در بعضی موارد، ممکن است از شما خواسته شود شب قبل از انجام نوار مغز خواب بیدار بمانید تا شما بتوانید در حین انجام نوار مغز بخوابید. به این نوار مغز، محروم از خواب هم گفته می شود.

EEG سرپایی

EEG سرپایی روشی است که فعالیت مغز در طول 24 ساعت شبانه روز، در طی یک دوره یا بیشتر از یک روز ثبت می شود. گیرنده ها به یک ضبط کننده قابل حمل EEG متصل می شوند که می تواند بر روی لباس شما قرار بگیرد.

می توانید بیشتر فعالیت های روزمره خود را هنگام ضبط انجام دهید و لازم نیست نگران خیس شدن تجهیزات باشید.

تله متری فیلم

تله متری ویدئویی هم نامیده می شود، نوع خاصی از نوار مغز است که در هنگام ضبط نوار مغز از آن فیلم برداری می شود و می تواند به ارائه اطلاعات بیشتر در مورد فعالیت مغز کمک کند. تله متری فیلم معمولاً طی چند روز و در حالی که در یک بیمارستانی بستری هستید، انجام می شود. سیگنال های نوار مغز به صورت بی سیم به رایانه منتقل می شوند. ویدیو همچنین توسط کامپیوتر ضبط شده و توسط پرسنل آموزش دیده تحت کنترل دائمی نگهداری می شود.

کاربرد EEG

نوار مغز برای ارزیابی چندین نوع از اختلالات مغزی استفاده می شود.

نوار مغز همچنین ممکن است برای کنترل و نظارت بر جریان خون در مغز در طی اقدامات جراحی استفاده شود.

EEG یکی از اصلی ترین آزمایشات تشخیصی صرع است. در صورت ابتلای شما به صرع، فعالیت تشنج به عنوان امواج سریع بر روی نوار مغز ظاهر می شود.

EEG برای تعیین فعالیت الکتریکی کلی مغز (به عنوان مثال، ارزیابی تروما، مسمومیت با مواد مخدر یا میزان آسیب مغزی در بیماران) مورد استفاده قرار گیرد.

در مبتلایان به ضایعات مغزی که ممکن است ضایعه در اثر تومور یا سکته مغزی ایجاد شده باشد، بسته به اندازه و محل ضایعه، می تواند امواج نوار مغز خیلی کندی داشته باشند.

EEG همچنین می تواند برای تشخیص سایر اختلالات تأثیرگذار بر فعالیت های مغزی از جمله بیماری آلزایمر، اختلالات روانپزشکی خاص و اختلال خواب به نام نارکولپسی انجام شود.

نوار مغز همچنین برای تشخیص یا درمان اختلالات زیر مفید می باشد:

تومور مغزی
فراموشی
سکته مغزی
اختلالات خواب
التهاب مغز (آنسفالیت)
آسیب مغزی از ضربه به سر
اسکیزوفرنی کودکی (جنون جوانی)
اختلال عملکرد مغز که می تواند علل مختلفی داشته باشد (انسفالوپاتی)
از EEG برای تأیید مرگ مغزی در فردی که در حالت اغما مداوم است استفاده می شود.
EEG مداوم برای کمک به پیدا کردن سطح مناسب بیهوشی برای کسی که در حالت اغما از نظر پزشکی قرار گرفته، کاربرد دارد.

بعد از انجام نوار مغز چه باید کرد؟

مسئول فنی الکترودهای قرار داده شده در کف سر را بر می‌دارد و محل‌هایی که با چسب آغشته شده است را می‌شوید.

اگر بعد از انجام تست حمله عصبی به شما دست نداد می‌توانید خودتان رانندگی کنید. ولی اگر تست را به هنگام شب انجام داده‌اید بهتر است خودتان رانندگی نکنید.

پس از اتمام تست می‌توانید مصرف داروهای خود را آغاز کنید. نتیجه نوار مغز را به پزشک نشان دهید؛ پزشک از طریق الگوهای موجی مشکلات موجود در سیستم عصبی را تشخیص می‌دهد.

تمام نکات گفته شده تنها برای این بود که بدانید نوار مغز چیزی نیست که از آن بترسید. بهتر است اگر پزشک به شما برای انجام نوار مغز توصیه کرده، همین امروز اقدام کنید. عدم انجام نوار مغز ممکن است تشخیص پزشک را دچار اختلال کند و در نتیجه بیماری شما نهفته بماند.

چه عواملی نتیجه نوار مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهند؟

برخی عوامل خاص یا بیماری‌ها می‌توانند بر روی نوار مغزی بگذارند که تعدادی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

* افت قند خون به علت غذا نخوردن
* حرکت کردن چشم یا بدن در هنگام انجام نوار مغز که به ندرت باعث تداخل در نتیجه تست خواهد شد.
* نور به ویژه نور روشن یا چشمک زن
* برخی داروهای خاص از قبیل آرام بخش
* مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین از قبیل قهوه، نوشابه و چای (اگر چه نوشیدنی‌ها می‌توانند نتایج حاصل از نوار مغز را تغییر دهند اغلب در تفسیر آن تاثیری ندارند)
* چرب بودن موها یا استفاده از اسپری مو

عوارض نوار مغز

EEG سال هاست که مورد استفاده قرار می گیرد و روشی بی خطر محسوب می شود و باعث ناراحتی نمی شود. نوار مغز فعالیت گیرنده های را ضبط می کند و هیچ حسی ناخوشایندی را در بیمار بوجود نمی آورند. علاوه بر این ،در حین نوار مغز هیچ گونه خطر ابتلا به شوک الکتریکی وجود ندارد. در موارد نادر، EEG می تواند در فرد مبتلا به بیماری صرع، تشنج ایجاد کند. تشنج به دلیل چراغ چشمک زن یا تنفس عمیق و تند می باشد که ممکن است در طول آزمایش ایجاد شود. در صورت بروز تشنج، تکنیسین فورا آن را درمان می کند.

بسته به وضعیت پزشکی خاص شما، خطرات دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد. قبل از نوار مغزی حتما در مورد هرگونه نگرانی با پزشکتان مشورت کنید. ممکن است از شما خواسته شود که 1 تا 2 روز قبل از EEG داروهای تشنج یا ضد افسردگی خاصی مصرف نکنید که این می تواند شما را مستعد ابتلا به تشنج کند، یعنی دقیقاً همان چیزی است که پزشکتان می خواهد اندازه گیری کند. در طی EEG، پزشک احتمال دارد مواردی را که باعث تحریک تشنج می شود، مانند تنفس عمیق یا چراغ چشمک زن، اعمال کرده تا بررسی کند چه اتفاقی در مغز هنگام تشنج رخ می دهد.

برخی عوامل یا شرایط خاص ممکن است در خواندن آزمون EEG اختلال ایجاد کند. که عبارتند از:

* موهای روغنی یا وجود اسپری مو
* حرکت بدن یا چشم در طول آزمایشات
* برخی از داروهای خاص مانند آرام بخش
* چراغ ها، مخصوصاً نورهای روشن یا چشمک زن
* قند خون پایین (هیپوگلیسمی) ناشی از ناشتا بودن
* نوشیدنی های حاوی کافئین، مانند قهوه، کولا و چای

نتایج نوار مغز

یک متخصص مغز و اعصاب نتایج نوار مغز را تفسیر می کند و سپس نتایج را به پزشکتان ارسال می کند.

نوار مغز، امواج مغزی را از مکان های مختلف مغز ثبت می کند. هر منطقه نوار، موج مغزی متفاوتی را برای تفسیر متخصص مغز و اعصاب ایجاد می کند.

متخصص مغز و اعصاب هنگام بررسی ضبط ها، به دنبال الگوهای خاصی می باشد که بیانگر مشکلاتی در ناحیه خاصی از مغز است. به عنوان مثال، برخی از انواع تشنج ها، الگوهای خاص موج مغزی دارند.

نتایج عادی نوار مغز

فعالیت الکتریکی مغز در نوار مغز به عنوان الگویی از امواج ظاهر می شود.

سطوح مختلف هوشیاری، دامنه مشخصی از فرکانس امواج در ثانیه دارند که طبیعی تلقی می شوند.

به عنوان مثال، الگوهای موج وقتی بیدار می شوید از زمانی که خواب هستید، سریع تر خواهند بود.

EEG نشان می دهد که آیا فرکانس امواج یا الگوهای طبیعی یا غیرطبیعی هستند.

فعالیت عادی به طور معمول بدان معنی است که شما اختلال مغزی ندارید.

نتایج غیر طبیعی

نتایج EEG غیر طبیعی نوار مغز ممکن است به دلیل برخی اختلالات یا بیماری ها زیر باشد:

* تومور
* میگرن
* آسیب سر
* اختلال خواب
* آنسفالیت (تورم مغز)
* مصرف الکل یا مواد مخدر
* صرع یا اختلال تشنج دیگر
* خون ریزی غیر طبیعی در مغز
* بافت مرده به دلیل انسداد جریان خون

مشورت در مورد نتایج آزمایش با پزشک بسیار مهم است. قبل از بررسی نتایج، ممکن است یادداشت کردن هر سؤالی که می خواهید بپرسید مفید باشد.