تفکر خلاق چیست؟

تفکر خلاق یعنی نگاه کردن به چیزی به طرز متفاوت. یعنی اینکه بتوان چیزهایی را مشاهده و درک کرد که برای بسیاری از افراد قابل درک نیست. خلاقیت را در واقع می‌توان مشاهده الگوهایی معنادار دانست که واضح نیستند. حتی کارآگاه خیالی و معروف یعنی شرلوک هولمز، در برخی از داستان ‌هایش از چنین قابلیتی برای کنار هم گذاشتن سرنخ‌ها و حل کردن معمای پرونده، بهره می‌گیرد.

طبیعی است که برخی افراد به طور مادرزادی از خلاقیت بیشتری برخوردار هستند. این موضوع به معنای عدم تونایی دیگران در داشتن تفکر خلاق نیست اما واقعیت این است که برخی افراد توانایی ذهنی کافی برای خلاقیت را ندارند. البته می‌توان با انجام تمرین‌هایی این توانایی را تقویت کرد که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره خواهیم نمود. شما می‌توانید به حل کردن پازل و معماهای مختلف روی بیاورید، تا ذهنتان به تدریج قوی‌تر شود.

افراد خلاق قادر هستند راه‌های جدیدی برای به سرانجام رساندن کارها پیدا کنند و با چالش‌ها به راحتی رو به رو شوند. آن‌ها مفاهیم تازه و یا نادیده گرفته شده توسط دیگران را به کارشان وارد می‌کنند و از آن را به بهترین شکل، استفاده می‌کنند. چنین طرز تفکری می‌تواند به کمپانی‌ها و سازمان‌ها برای حرکت در مسیر پیشرفت و ترقی کمک فراوانی کند.1

انواع تفکر خلاق

تفکر خلاق در موسیقی

یکی از محصولات تفکر خلاق، نوای زیبایی به نام موسیقی است. تفکر خلاق موسیقیدان یا آهنگ‌ساز به آن کمک می‌کند که از ترکیب چندین نت صدای زیبا تولید کند. می‌دانید که در جهان بیش از چندین میلیون آهنگ ساخته‌شده است که هر یک با دیگری متفاوت است و این نشات گرفته از تفکر خلاق سازنده‌های آن است.

تفکر خلاق در تجسم

همان‌طور که از اسمش پیداست در تصویر و نما خود را نشان می‌دهد. این نوع تفکر خلاق در رشته‌هایی چون نقاشی، مجسمه‌سازی، عکاسی و … متبلور می‌شود و آثار زیبایی را تولید می‌کند.

تفکر خلاق در کلام

در این نوع تفکر خلاق تولید کلمه و شعر می‌کند. نوشت هر کلامی که پیش از آن وجود نداشته است خلاقیتی در زمینه کلامی است. نویسنده‌ها افرادی خلاق با تخیل قوی هستند. ذهن آن‌ها قابلیت تولید داستان‌های زیبا و شعرهای ماندگاری را دارد.

تفکر خلاق حرکتی

خلاقیتی که با بدن و حرکات فیزیکی صورت می‌پذیرد. که در بین مربیان ورزشی و بازیگران تئاتر قابل‌مشاهده است. پیام‌هایی که توسط بدن به افراد دیگر منتقل می‌شود و درواقع نیازمند مهارت استفاده از زبان بدن است نیز می‌تواند متأثر از تفکر خلاق باشد.

تفکر خلاق مکانیکی

همه با این نوع فعالیت بیشتر آشنا هستیم. خلاقیت مکانیکی به تولید اشیا و محصولاتی می‌پردازد که بشر برای ادامه زندگی به آن‌ها نیاز دارد. ابداع برق، تلفن، تلویزیون، اتومبیل‌های خورشیدی و … همه از نوع مکانیکی به وجود آمده‌اند.2

چگونه خلاقیت را در خود پرورش دهیم؟

فواید تفکر خلاق در هر حرفه‌ای، باعث شده است که اکثر افراد روی به تقویت این تفکر در خودشان بیاورند. به خاطر پرورش خلاقیت نیز باید کارهایی انجام دهیم که از طرفی دانش و تجربه ما را که به عنوان ماده خام خلاقیت هستند بالا ببرد و از طرف دیگر شیوه تفکر ما را اصلاح و هدایت کند و از سویی قدرت تخیل ما را بهبود بخشیده و امکان تصورسازی به ما بدهد. می‌دانیم که خلاقیت نوعی تکاپوی فکری و ذهنی برای دست یابی به اندیشه‌های بدیع است. پس کارهایی که بتواند ذهن را در این راستا به تکاپو وادارد کند و به ما فرصت اندیشیدن و تبلور آن را در جهان خارج بدهد، موجب افزایش خلاقیت می‌شود.

ذهن را با ورزش تقویت کنید

ورزش کردن و استراحت دادن به مغز نیز فکر خوبی است. گاهی‌ اوقات هرقدر تلاش می‌کنید و به ذهن خود فشار می‌آورید، حتی یک فکر کوچک خلاقانه نیز جرقه نمی‌زند. در این مواقع بهتر است به سراغ ورزش‌هایی مانند پیاده روی، یوگا یا سایر ورزش‌ها بروید و در حین ورزش سعی کنید، به ایده‌هایی جدید دست بیابید. این کار نوعی استراحت ذهنی است که غیرمستقیم شما را در مسیر خلاقیت قرار می‌دهد.

یادداشت برداری کنید

نوشتن کمک می‌کند آزادانه خود را بروز دهیم، به وضوح و روشنی نسبت به خود و اهدافمان دست یابیم و ایده‌های جدید خلق کنیم. فقط شروع کنید به نوشتن و به این فکر نکنید که می‌خواهید چه بنویسید یا چقدر خوب می‌توانید کلمات را روی کاغذ بیاورید. خود را ویرایش نکنید، فقط بنویسید. اگر نیاز به فکر کردن بیشتر دارید، می‌توانید کلمات یا عباراتی، چون اهداف، نقاط قوت من و … بنویسید و سپس از همان جا شروع کنید.

ترکیبات جدید بسازید

برای تقویت خلاقیت افکار، ایده ها، تصاویر و اندیشه هایتان را ترکیب کنید و دوباره ترکیب کنید و آن ها را بصورت ترکیبات مختلف درآورید، هرچند که طبیعی و مناسب نباشند. قانون های توارث که علم جدید ژنتیک برپایه آن قرار داده شده توسط راهب استرالیایی گریگو مندل مطرح شده که ریاضیات و بیولوژی را برای ایجاد یک علم جدید با هم ترکیب کرد.

تجربه و تخصص خود را توسعه دهید

غنی‌ترین منبع سوخت، عاملی است که موجب می‌شود انسان بتواند ایده‌های خلاقانه ارائه بدهد. تجربه را می‌توان از انجام کارهای متنوع و مخاطره انگیز، مسافرت مخصوصاً با شرایط سخت و مصیبت بار و به مکان‌های دور افتاده، تماس‌های شخصی با دیگران بویژه کودکان، خواندن شرح حال افراد، تم اشا کردن تلویزیون، گوش کردن رادیو و … به دست آورد.3

تفکر در زمان خستگی

معمولا برای حل مسئله‌های تحلیلی باید تمرکز بالایی درباره موضوع مورد‌نظر داشته باشید؛ اما زمانی که می‌خواهید خلاقیت زیادی درباره موضوعی داشته باشید باید ذهن خود را رها کنید تا بتوانید به همه راه‌حل‌ها فکر کنید. جالب است بدانید تفکر خلاق بیشتر در ساعت‌هایی که بهره‌وری کمتری دارید رخ می‌دهد. برای مثال اگر شما فرد سحرخیزی هستید، به احتمال زیاد در ساعت‌های آخر شب که خسته‌تر هستید خلاقیت بیشتری خواهید داشت. خلاقیت در زمان خستگی به این دلیل است که مغز در این ساعت‌ها نمی‌تواند بر موضوع خاصی تمرکز کند؛ بنابراین احتمال اینکه در این ساعت‌ها به عوامل مختلف فکر کند بیشتر است. این نوع تفکر هنگام انجام کار خوب نیست، اما می‌تواند باعث ایده‌های زیاد شود.

گوش دادن به موسیقی

تمرکز کردن برای رسیدن به راه‌حل مسئله‌های پیچیده و انجام وظیفه با جزئیات زیاد، به سکوت زیادی نیاز دارد؛ به همین علت بیشتر افراد تصور می‌کنند که برای تقویت تفکر خلاقانه نیز باید در سکوت باشند. اما واقعیت این است که گوش دادن به موسیقی‌هایی مانند موسیقی امبینت که در آن به آهنگ‌سازی بیشتر از ترانه‌سرایی اهمیت داده شده است باعث بهبود تفکر خلاق می‌شود و افراد با گوش دادن به آن‌ها به ایده‌های خلاقه می‌رسند.

سفر کردن

طبق پژوهشی که روی برخی از دانشجویان آمریکایی انجام شده است، دانشجویانی که در طول تحصیل برای برنامه مطالعاتی به انگلستان رفته بودند در مقایسه با کسانی که فقط در دانشگاه درس خواندند، در آزمون‌های تفکر خلاق نمره‌های بالاتری کسب کردند.

قرار گرفتن در مکان‌هایی با نور کم

پژوهشی نشان داده‌ است نورپردازی سبک و قرار گرفتن در نور کم می‌تواند باعث ایجاد خلاقیت در افراد شود؛ زیرا ناخودآگاه آن‌ها احساس رهایی می‌کند و ایده‌های جدید را جست‌وجو می‌کند. حتی اگر نمی‌توانید در مکان تاریکی قرار بگیرید، تصور کنید که در مکان تاریکی هستید تا خلاقیت بیشتری داشته باشید.

استفاده از رنگ‌های آبی و سبز

استفاده از رنگ‌های سبز و آبی به افزایش خلاقیت شما در انجام دادن کارها کمک می‌کند و استفاده از رنگ قرمز باعث افزایش تمرکز می‌شود.

رویاهای خواب و بیداری

بیشتر افراد زمانی که رویا می‌بینند در حالت خواب و بیداری هستند و در این زمان تفکر خلاقانه در آن‌ها زیاد می‌شود. یکی از افراد مشهوری که با این راه از خلاقیت خود استفاده می‌کرد سالوادور دالی نقاش سبک سورئالیسم بود. او روی مبل چرت می‌زد، قاشقی در دست می‌گرفت و بشقاب حلبی را کنار مبل روی زمین قرار می‌داد. زمانی که قاشق از دست او رها می‌شد و به بشقاب برخورد می‌کرد از خواب بیدار می‌شد و رویاهایی که در خواب می‌دید و به یاد داشت را نقاشی می‌کرد.

خودباوری

برخی افراد به اشتباه فکر می‌کنند هیچ‌گاه نمی‌توانند خلاق باشند؛ زیرا آن‌ها خلاقیت را فقط به معنای ایجاد یک اثر هنری یا نواختن یک موسیقی می‌دانند. در حقیقت همه افراد می‌توانند خلاق باشند. برای مثال زمانی که مادر برای تربیت فرزندان خود از روش خلاقانه استفاده می‌کند، به همان اندازه تفکر خلاق دارد. همه فعالیت‌های روزانه نیز به همین صورت است. شما می‌توانید در کوچک‌ترین چیزها مانند چیدمان اتاق یا دفتر کار خود خلاقیت داشته باشید؛ بنابراین بهتر است خود را دست کم نگیرید و خودباوری داشته باشید. اگر احساس می‌کنید در هیچ‌کدام از فعالیت‌های روزانه خود خلاقیت ندارید به این معنا نیست که نمی‌توانید فرد خلاقی باشید؛ ممکن است دلایلی مانند بی‌انگیزگی، باعث عدم وجود خلاقیت در شما شده باشد.4

پی نوشت:
1.www.daneshgahezendegi.com
2.www.eseminar.tv
3.www.mostafaee.com
4.www.motalesharif.com