زمانی که سلول‌های روده کوچک شروع به رشد بی‌وقفه کنند، سرطان روده‌ی کوچک (Small intestine cancer) آغاز می‌شود. روده‌ی کوچک بخش مهمی از دستگاه گوارش است که کار تبدیل غذا به انرژی و دفع مواد زاید به صورت جامد را بر عهده دارد.
در ایالات متحده‌ی آمریکا سرطان این اندام بدن نسبت به سایر اندام‌های دستگاه گوارش (مانند سرطان‌های کولون، مقعد، معده و مری) کم‌تر شایع است.
روده کوچک چگونه کار میکند؟
برای درک بهتر سرطان روده کوچک باید در ابتدا بدانیم که این اندام چگونه کار میکند.بعد از اینکه غذا جویده و سپس بلعیده می‌شود، غذا از طریق مری از دهان به سمت معده حرکت میکند. در معده کار گوارش غذا با مخلوط شدن غذا با اسیدهای معده آغاز می‌شود.
غذا به همراه اسیدهای معده تشکیل مایع غلیظی داده و وارد روده کوچک خواهند شد. در روده کوچک کار گوارش غذا ادامه پیدا کرده و بیشتر املاح و مواد مقوی موجود در غذا در این اندام جذب خون خواهند شد. این اندام در حالی روده کوچک نام گرفته که با طولی معادل ۶-۵ متر بزرگترین بخش لوله‌ی گوارش است.
روده کوچک سه بخش دارد:
دوازدهه (duodenum) – این بخش از روده کوچک تنها ۳۰ سانتی متر طول دارد. در فاصله‌ی کمی از جایی شروع دوازدهه آمپول واتر (ampulla of Vater) قرار دارد که شیره پانکراس و صفرا از طریق آن وارد دوازدهه می‌شود. .و به فرایند گوارش غذا کمک می‌کنند.
انتهای روده باریک یا ژژنوم (jejunum) و دراز روده یا ائلیوم (ileum) – این بخش‌ها قسمت زیادی از روده کوچک را تشکیل می‌دهند، در این قسمت‌ها بیشتر مواد مغذی و املاح جذب خون خواهند شد.
ائلیوم محتویات خود را درون قسمت ابتدایی روده بزرگ موسوم به کولون خالی میکند. این لوله‌ی ماهیچه‌ای یک و نیم متر طول دارد. در این بخش آب و سایر املاح باقی مانده جذب خون خواهند شد. بعد از انجام عمل گوارش و جذب مواد، مواد زاید در رکتوم یا قسمت انتهایی لوله گوارش از طریق مقعد دفع خواهند شد.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
انواع سرطان روده کوچک
روده کوچک از انواع مختلفی سلول تشکیل شده، بنابراین انواع مختلفی از سرطان این عضو بدن را درگیر خواهد کرد. چهار نوع عمده‌ی سرطان روده کوچک عبارتند از:آدنوکارسینوم
این سرطان از سلول‌های غده ای روده آغاز می‌شود، از هر سه مورد سرطان روده کوچک یک مورد آن آدنوکارسینوم است.
تومور کارسینوئید
این نوع از تومورها از انواع نورو اندوکرین بوده و به آهستگی رشد می‌کنند و از شایع‌ترین انواع سرطان روده کوچک به شمار می روند.
لنفوم
این نوع از سرطان در لنفوسیت‌ها که گروهی از سلول‌های سیستم ایمنی بدن هستند، آغاز می‌شود، بنابراین امکان آغاز این نوع از سرطان در هر نقطه از بدن از جمله روده کوچک وجود دارد.
سارکوما
این نوع از سرطان در بافت‌های پیوندی مانند ماهیچه‌ها آغاز می‌شود.
به اعتقاد کارشناسان، سرطان روده کوچک درست مانند سرطان روده بزرگ ایجاد می‌شود. ابتدا گروه کوچکی از سلول‌ها بیش از حد رشد می‌کنند و تشکیل پولیپ می‌دهند، به مرور زمان پولیپ می‌تواند به سرطان تبدیل شود.
بیشتر انواع سرطان روده کوچک به خصوص آدنوکارسینوم در قسمت دوازدهه و خصوصا قسمت آمپول واتر آن ایجاد می‌شوند. ولی از آن‌جایی که این ناحیه از دوازدهه در ارتباط نزدیک با پانکراس است، با سرطان‌های ناحیه‌ی آمپول واتر مانند سرطان پانکراس رفتار می‌شود.
تشخیص سرطان روده کوچک
آشنایی ساده با روشهای مختلف شناسایی، تشخیص و مراحل پیشرفت سرطان روده کوچکبا روشهای مختلف میتوان از روده‌ی کوچک و مناطق اطراف آن تصویر برداری کرد تااحتمال وجود سرطان در این عضو مهم بدن تشخیص داده و مشخص شود که این بیماری تا چه اندازه پیشرفت کرده است.
تعیین اینکه تا چه حد سرطان، روده‌ی کوچک و بافت‌های اطراف آن را درگیر کرده، مراحل یا Stage سرطان نام دارد، که آن با انجام آزمایش‌های مخصوص قابل بررسی است.
پیش از اقدام به درمان، باید نوع سرطان روده‌ی کوچک مشخص و امکان برداشته شدن تومور به وسیله‌ی جراحی به دقت بررسی شود. آزمایش‌های شناسایی، تشخیص و بررسی مرحله‌ی بیماری معمولاً همه در یک زمان انجام می‌شود. این آزمایش‌ها ممکن است در این مرحله انجام شوند.
چرا تعداد زیادی درگیر این بیماری می‌شوند؟
عوامل محیطی و ژنتیکی زیادی در این مسئله دخیل هستند، اما دلیل واضح شناخته شده‌ای را نمی‌توانیم برای آن نام ببریم. اگر می‌دانستیم دلایل واضح و شناخته شده آن چیست، جلوی آن را می‌توانستیم بگیریم. یک سری از دلایل، بیماری‌های ژنتیکی خاصی هستند مثلا کسی که روده هایش مبتلا به بیماری‌های التهابی یا «پولیپوز» است، اگر این بیماری‌ها تشخیص داده شود، بیمار‌ها در سیر درمان قرار می‌گیرند و با پیگیری میتوان جلوی سرطان را گرفت با این حال درصد زیادی از مردم به سرطان روده مبتلا می‌شوند بدون این که ما دلیل خاصی را در آن‌ها پیدا کنیم.گفته می‌شود آلودگی‌های محیطی، برخی غذا‌ها و داروها تاثیرگذار هستند، منتهی تاثیر همه آن‌ها قطعی نیست و فقط می‌گویند «ممکن است» این عوامل اثرگذار باشند. این جور نیست که بگوییم هر کسی که فلان دارو را مصرف کرد، باید کولونش را جراحی کند.
موضوع دوم این است که ما در کشورمان سیستم شناخته شده‌ای نداریم که بخواهیم مردم عادی را برای این بیماری کنترل کنیم. حرف‌هایی هم که می‌زنیم براساس کار‌هایی است که در دیگر کشور‌ها انجام شده مثلا در آمریکا بعد از ۵۰ سالگی مردم کولونوسکپی انجام می‌دهند تا متوجه شوند سرطان دارند یا نه. ما در ایران چنین برنامه‌ای نداریم. تنها پیشنهادمان به مراجعان بالاتر از ۵۰ سال، این است که کولونوسکپی انجام دهند. برنامه ریزان هر کشوری با توجه به درآمد و امکاناتی که دارند، برنامه ریزی می‌کنند که چه اقداماتی در زمینه بهداشت آن کشور انجام شود.
ما در کشورمان هنوز برای این موضوع برنامه خاصی نداریم مثلا تا جایی که اطلاع دارم برخی نهاد‌ها مثل نیرو‌های مسلح یک زمانی تصمیم داشتند از افراد بالای ۵۰ سال عضو این ارگان بخواهند که کولونوسکپی انجام دهند. اگر روزی برسد که از مردم بخواهیم از سن خاصی کولونوسکپی را شروع کنند ممکن است بتوانیم متوجه وجود درجات پایین‌تر سرطان کولون در مردم شویم که درمان پذیر است
این کار هزینه بر است؟
قطعا. چون باید ببینیم چگونه می‌خواهیم پیگیری هایمان را انجام دهیم. باید مشخص کنیم از طریق کدام یک از روشهای آزمایش مدفوع، کولونوسکپی یا عکس قصد پیگیری سرطان را داریم. هر کی از آن‌ها هزینه‌های خودشان را دارند مثلا اگر قرار است صد نفر کولونوسکپی انجام دهند، باید ببینیم چند نفر از میان آن‌ها مشکوک به سرطان هستند تا هزینه کولونوسکپی و پیدا کردن سرطان مشخص شود. در نهایت هم میزان هزینه‌ای که از طریق پیدا کردن افراد مبتلا به سرطان کولون مشخص می‌شود با هزینه‌ای که برای شیمی درمانی صرف می‌شود، مقایسه و آن وقت میتوان نتیجه گرفت که مثلا کولونوسکپی نسبت به شیمی درمانی مقرون به صرفه‌تر است یا نه. در آمریکا پیشگیری و کولونوسکپی به صرفه‌تر بوده است و به همین دلیل کولونوسکپی برای تشخیص سرطان رواج دارد.برای تشخیص سرطان روده کوچک از روشهای زیر استفاده می‌شود:
معاینه‌ی بالینی و بررسی سابقه‌ی پزشکی و خانوادگی فرد
در هنگام معاینه، پزشک به دقت علایم عمومی سلامت فرد مانند علایم هر گونه بیماری و هرگونه نشانه و گره لنف غیر طبیعی را بررسی خواهد کرد. علاوه بر شرح حال بیمار، هر گونه سابقه‌ی بیماری و درمان‌هایی که فرد انجام داده هم در پرونده او ثبت خواهد شد.
بررسی خون از نظر بیوشیمیایی
در آزمایش خون بیمار، مقدار هورمون ها و آنزیم های مترشحه به داخل خون )، به دقت بررسی می‌شوند. اگر مقدار این مواد بالاتر و یا پایین‌تر از حد معمول باشد، احتمالاً نشانه‌ای از وجود یک بیماری است.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
بررسی عملکرد کبد
برای بررسی کارکرد کبد ، از فرد نمونه‌ی خون گرفته می‌شود. بعد از آن مقدار آنزیم های کبدی اندازه گیری می‌شود. اگر مقدار آنزیم ها بیشتر از حالت طبیعی باشد، می‌تواند نشانه‌ای از وجود بیماری در کبد بوده که خود احتمالاً به دلیل سرطان روده‌ی کوچک به وجود آمده است.
اندوسکوپی
در این روش برای تشخیص سرطان روده کوچک، میتوان به تصویر دقیقی از اندام مورد نظر و بافت‌های اطراف آن دست پیدا کرد. اگر این مناطق حالت طبیعی خود را از دست داده باشند، با آندوسکوپی قابل تشخیص خواهد بود. این روش در انواع مختلف اجرا می‌شود.
اندوسکوپی فوقانی
این روش برای بررسی دقیق‌تر مری، معده و دوازدهه (قسمت ابتدایی روده‌ی کوچک در نزدیکی معده) استفاده می‌شود. اندوسکوپ که لوله‌ای باریک به همراه نور و لنز است از طریق دهان وارد دستگاه گوارش می‌شود. با اندوسکوپ پزشک به راحتی می‌تواند درون دستگاه گوارش را مشاهده کند. گاهی به اندوسکوپ وسیله‌ی خاصی وصل می‌شود که به کمک آن میتوان نمونه برداری انجام داد. نمونه‌ها بعد از پایان اندوسکوپی به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.
کپسول آندوسکوپی
برای مشاهده‌ی قسمت داخلی روده‌ی کوچک، یک کپسول به اندازه‌ی یک قرص بزرگ که حاوی نور و دوربین بدون سیم است توسط بیمار بلعیده می‌شود.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
کپسول همان‌طور که در طول دستگاه گوارش حرکت میکند، تصاویر زیادی از سیستم گوارش ، به خصوص روده‌ی کوچک می‌گیرد.
این تصاویر به کمک وسیله‌ی مخصوصی که به دور کمر یا روی شانه‌ی بیمار بسته شده، ضبط می‌شوند. بعد از آن پزشک تصاویر دریافتی را بر روی رایانه مشاهده کرده و نشانه‌های احتمالی سرطان را بررسی میکند. در نهایت کپسول با مدفوع از بدن خارج خواهد شد.
دبل بالون آندوسکوپی یا انتروسکوپی
از این روش تشخیصی برای مشاهده‌ی قسمت داخلی روده‌ی کوچک به کار می‌رود. وسیله‌ی مخصوصی که از دو لوله تشکیل شده – یکی از لوله‌ها درون لوله‌ی دیگر قرار دارد – از طریق دهان یا مقعد وارد روده‌ی کوچک می‌شوند. لوله‌ی داخلی ( اندوسکوپی دارای نور و لنز ) و خارجی در قسمت های مختلفی از روده‌ی کوچک حرکت می‌کنند و به طور مکرر تصویربرداری انجام می دهند.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
پزشک در این روش قسمت های مختلف روده را با دقت مشاهده میکند و حتی می‌تواند از بافت روده نمونه برداری کند. نمونه‌ها بعد از پایان دبل بالون اندوسکوپی به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند و در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند. در تشخیص سرطان روده کوچک، در صورتی که نتایج حاصل از روش کپسول آندوسکوپی غیر طبیعی باشند، این روش تشخیصی انجام خواهد شد.
لاپاراتومی
برای انجام آن برش کوچکی در شکم ایجاد شده و بعد از آن قسمت داخلی بدن از نظر وجود احتمالی نشانه‌های بیماری بررسی می‌شود. بر حسب اینکه علت لاپاراتومی چه باشد، اندازه‌ی برش روی بدن متفاوت خواهد بود.گاهی اوقات در نتیجه‌ی لاپاراتومی اندام، گره‌های لنفاوی یا قسمتی از بافت برداشته شده و بعد در آزمایشگاه بررسی می‌شود.
نمونه برداری
در نمونه برداری برای تشخیص سرطان روده کوچک، قسمتی از بافت یا سلول‌های بدن برای بررسی دقیق‌تر زیر میکروسکوپ از بدن فرد خارج می‌شوند. در محیط آزمایشگاه، پزشک پاتولوژیست این نمونه‌ها را برای وجود احتمالی نشانه‌های سرطان و سلول‌های سرطانی بررسی میکند. گاهی در طول آندوسکوپی یا لاپاراتومی، نمونه برداری هم انجام خواهد شد.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی
برای گرفتن مجموعه‌ای از تصاویر رادیولوژی از مری، معده و روده‌ی کوچک، به بیمار مایعی حاوی باریم (barium) داده می‌شود، این ماده پوششی در قسمت داخلی این سه اندام ایجاد میکند. تصاویر رادیولوژی در زمان‌های مختلف حرکت باریم در دستگاه گوارش، گرفته می‌شود.
سی‌تی اسکن
در این روش از چند زاویه‌ی مختلف، تصاویری دقیق و پر از جزئیات از داخل بدن گرفته می‌شود. این تصاویر به کمک رایانه‌ای که به یک دستگاه رادیولوژی وصل شده، از بدن فرد گرفته می‌شود. برای اینکه اندام و یا بافت بدن به خوبی در تصاویر نشان داده شود، گاهی یک ماده‌ی رنگی به فرد به صورت خوراکی یا تزریقی داده می‌شود.
اسکن PET-CT
برش‌نگاری با گسیل پوزیترون همراه با سی تی اسکن یک آزمایش تصویر برداری تخصصی است. این دو اسکن اطلاعات دقیق و جامع تری را درباره سرطان روده به پزشک ارائه می کنند. اسکن PET-CT معمولا بعد از عمل جراحی مورد استفاده قرار می گیرد تا پزشک ببیند سرطان دوباره قسمت های دیگر روده را درگیر نکرده باشد. قبل از اسکن، به بیمار یک محلول گلوکز حاوی مقدار کمی از رادیواکتیو تزریق می شود. سلول های سرطانی نسبت به سلول های طبیعی در اسکن به رنگ روشن تری دیده می شود، زیرا سلول های سرطانی گلوکز بیشتری استفاده می کنند. قبل از انجام اسکن، بیمار 30 دقیقه باید با آرامش بنشیند تا گلوکز در بدن پخش شود. انجام این اسکن 30 دقیقه طول می کشد، در صورتی که از فضای بسته میترسید پزشک خود را در جریان قرار دهید، چون این اسکن یک فضای محدود است.
تصویرسازی تشدید مغناطیسی یا ام آر آی
در ام آر آی از میدان مغناطیسی، امواج رادیویی و رایانه برای گرفتن تصاویری دقیق از داخل بدن به خصوص روده کوچک استفاده می‌شود.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
سونوگرافی برای تشخیص سرطان روده
سونوگرافی روشی برای تشخیص بیماری می باشد که به آن پژواک نگاری یا صوت نگاری نیز گفته می شود. در این روش با به کارگیری امواج فراصوت برای بررسی سلول های سرطانی در داخل روده استفاده می شود. امواج توسط یک کامپیوتر به تصویری روی صحه نمایش تبدیل می شوند.
سونوگرافی شکمی: برای این معاینه یک تکنسین را در امتداد پوست شکم بیمار حرکت می دهد. آین آزمایش می تواند تومورهای موجود در کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده را مشخص کند، اما نمیتواند تومورهای روده بزرگ را مشخص کند.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
سونوگرافی اندو رکتال: در این روش از مبدل مخصوصی استفاده می شود و مبدل را داخل روده می کنند. از این طریق دیواره رکتوم دیده می شود و میزان گسترش سرطان در روده یا رسیدن سلول های سرطانی به اندام های دیگر قابل مشاهده است.
سونوگرافی حین عمل: این روش در حین عمل انجام می شود و مبدل مستقیما روی سطح کبد قرار می گیرد. این سونوگرافی برای تشخیص شیوع روده بزرگ به کبد بسیار تأثیر گذار است.
سرطان روده بزرگ چیست؟
سرطان روده‌ی بزرگ یا سرطان کولون (Colon cancer) نوعی بیماری است که بخش پایانی لوله‌ی گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با وجود اینکه این نوع از سرطان معمولاً در افراد مسن‌تر دیده می‌شود، هر فردی در هر سنی می‌تواند به آن مبتلا شود. این بیماری در مراحل اولیه با تشکیل توده‌های سلولی خوش خیم غیر سرطانی موسوم به پولیپ داخل کولون آغاز می‌شود. با مرور زمان برخی از این پولیپ‌ها به سرطان روده‌ی بزرگ تبدیل می‌شوند.پولیپ‌ها ممکن است کوچک بوده و تقریباً هیچ علامت مشخصی نداشته باشند. به همین دلیل پزشک برای جلوگیری از سرطان روده‌ی بزرگ با انجام آزمایش‌های تشخیصی دقیق، پولیپ‌ها را شناسایی کرده و از قبل از سرطانی شدن آن‌ها را از بدن خارج میکند.
اگر سرطان کولون پیشرفت کند، روشهای درمانی زیادی برای کنترل آن وجود دارد. این روشهای درمانی شامل جراحی، پرتودرمانی و استفاده از درمان‌های دارویی مانند شیمی درمانی، درمان هدفمند یا تارگت درمانی و ایمونوتراپی هستند.
این نوع از سرطان گاهی سرطان سرطان کولورکتال (colorectal cancer) نامیده می‌شود. این واژه ترکیبی از سرطان روده‌ی بزرگ و سرطان رکتال یا مقعد است که از بخش رکتوم روده‌ی بزرگ آغاز می‌شود.
علائم سرطان روده بزرگ
علائم و نشانه‌های این بیماری گوارشی عبارتند از:* بروز تغییری مزمن در کارکرد شکم و عادات دفع مدفوع، مانند اسهال یا یبوست با ایجاد تغییر در غلظت مدفوع
* خونریزی از مقعد یا وجود خود در مدفوع
* احساس ناراحتی در شکم مانند گرفتگی، نفخ و درد
* وجود احساس خالی نبودن کامل شکم
* ضعف یا خستگی
* کاهش وزن بدون علت
بسیاری از افراد مبتلا به سرطان روده‌ی بزرگ در مراحل اولیه‌ی بیماری علایم خاصی ندارند. زمان بروز علایم در افراد مختلف متفاوت بوده و به اندازه‌ی سرطان و محل آن در روده‌ی بزرگ بستگی دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فرد متوجه‌ی علامتی شود که برای مدت طولانی وجود دارد و باعث نگرانی او شده است، بهتر است به پزشک مراجعه کند. فرد باید در مورد زمان انجام آزمایش‌های تشخیصی سرطان با پزشک خود صحبت کند.معمولاً این آزمایش‌ها در سن 50 سالگی انجام می‌شوند. اگر فرد سایر عوامل خطر یا ریسک فاکتورها را داشته باشد، برای مثال دارای سابقه‌ی خانوادگی سرطان باشد، این آزمایش‌ها چندین بار و در سنین پایین‌تر انجام می‌شوند.
علت بروز بیماری سرطان روده بزرگ
پزشکان با اطمینان نمی‌توانند در مورد دلایل بروز این بیماری اظهار نظر کنند. در حالت کلی زمانی که DNA سلول‌های سالم روده‌ی بزرگ دچار جهش ژنتیکی شود، سرطان آغاز می‌شود. ماده‌ی ژنتیکی سلول مانند مدیر عمل میکند و اوست که دستورات لازم برای انجام کارها را به سلول‌ها ارائه میکند.سلول‌های سالم بدن با نظم خاصی رشد کرده و تکثیر می‌شوند و به این ترتیب عملکرد بدن را طبیعی نگه می‌دارند. اما زمانی که DNA سلول آسیب دیده و سرطانی شود، حتی زمانی که نیاز به رشد و تکثیر نباشد، این سلول‌ها به رشد خود ادامه می‌دهند. حالا این سلول‌ها تشکیل تومور را می‌دهند.
به مرور زمان سلول‌های سرطانی رشد کرده و به بافت‌های مجاور حمله کرده و آن‌ها را نابود می‌کنند. سلول‌های سرطانی همچنین می‌توانند به دیگر بخش‌های بدن رفته و به تخریب خود ادامه دهند. که به آن متاستاز می‌گویند.
ریسک فاکتور در ابتلا بیماری سرطان روده بزرگ
عوامل زیر خطر ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ را افزایش می‌دهند:سن بالا – همه‌ی افراد در گروه‌های سنی مختلف می‌توانند به سرطان روده بزرگ مبتلا شوند، ولی اکثر افراد مبتلا افراد بالای 50 سال هستند. امروزه درصد ابتلای افراد زیر 50 سال رو به افزایش است ولی دانشمندان هنوز علت آن را نمی‌دانند.
نژاد آفریقایی – آمریکایی – مردمان این نژاد به نسبت سایر نژادها بیشتر به سرطان کولون مبتلا می‌شوند.
سابقه‌ی قبلی داشتن پولیپ یا سرطان کولورکتال – اگر در گذشته به سرطان کولورکتال مبتلا بودید یا پولیپ غیر سرطانی روده بزرگ داشتید، در آینده احتمال بیشتری وجود دارد که به این نوع سرطان مبتلا شوید.
بیماری التهابی روده – بیماری‌های مزمن التهابی روده‌ی بزرگ مانند کولیت زخمی و بیماری کرون خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش می‌دهند.
سندروم‌های ارثی که خطر ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ را افزایش می‌دهند – برخی از جهش‌های ژنتیکی از نسلی به نسلی دیگر منتقل شده و در نهایت شانس ابتلای فرد به این نوع سرطان را افزایش خواهد داد. تنها درصد کمی از سرطان‌های کولون به ژن‌‌های موروثی ارتباط دارند. برخی سندروم‌های ارثی که خطر ابتلا به سرطان را بالاتر خواهند برد، عبارتند از پولیپوز آدنوماتوز فامیلیال (familial adenomatous polyposis (FAP)) و سندروم لینچ (Lynch syndrome) هستند.
سابقه‌ی خانوادگی سرطان کولون – اگر عضو درجه یک خانواده به این بیماری مبتلا باشد، فرد بیشتر در معرض ابتلای احتمالی قرار خواهد داشت. اگر بیش از یک نفر به این بیماری مبتلا باشد، خطر ابتلای فرد چند برابر خواهد بود.
رژیم غذایی با چربی بالا و فیبر کم – سرطان روده‌ی بزرگ ارتباط تنگاتنگی با سبک غذایی غربی یعنی غذاهایی با چربی بالا و فیبر کم دارد. تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است. برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که خطر ابتلا به این نوع از سرطان در افرادی که گوشت قرمز و گوشت‌های فراوری شده‌ی زیادی مصرف می‌کنند، بیشتر است.
سبک زندگی غیر فعال – افرادی که تحرک زیادی ندارند بیشتر در معرض ابتلا به این نوع سرطان دستگاه گوارش هستند. انجام فعالیت‌های ورزشی به صورت مرتب و روزانه خطر ابتلا به این بیماری را کاهش خواهد داد.
دیابت – شانس ابتلا در افراد مبتلا به دیابت یا مقاوم به انسولین بیشتر است.
چاقی – خطر ابتلا به بیماری و احتمال مرگ در اثر سرطان در افراد چاق در مقایسه با افرادی با وزن طبیعی بیشتر است.
سیگار کشیدن – افراد سیگاری بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این نوع سرطان هستند.
الکل – مصرف بی رویه‌ی الکل یکی از عوامل خطر برای این بیماری است.
پرتودرمانی برای درمان سرطان – اگر فرد پیش از این به سرطان مبتلا بوده و برای درمان روی شکم فرد پرتودرمانی صورت گرفته باشد، خطر ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ در فرد زیاد خواهد شد.
پیشگیری از ابتلا به سرطان روده بزرگ
بررسی دقیق بیمار برای ابتلای احتمالی به سرطان روده‌ی بزرگپزشکان به افرادی که در معرض ابتلا به سرطان هستند، توصیه می‌کنند که حول و حوش 50 سالگی مورد آزمایش‌های دقیق قرار بگیرند. افرادی که دارای سابقه‌ی خانوادگی سرطان هستند هم باید زودتر از سایرین این آزمایش‌ها را انجام دهند.
چندین روش و آزمایش برای معاینه‌ی بیمار وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خود را دارد. پزشک با توجه به وضعیت بیمار آزمایش مناسب را انجام خواهد داد.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
تغییر شیوه‌ی زندگی
با انجام تغییراتی در سبک زندگی شانس ابتلای افراد به این نوع سرطان کاهش خواهد یافت:خوردن مقدار زیادی میوه و سبزی و دانه‌های کامل: این مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی اکسیدان‌ها هستند، هر کدام از این مواد نقش تعیین کننده‌ای در پیشگیری از سرطان ایفا می‌کنند. خوردن روزانه‌ی مقدار کافی میوه و سبزی نیاز بدن به ویتامین و مواد مغذی را تامین خواهد کرد.
ترک مصرف بی رویه‌ی الکل: مردان در روز نباید بیش از دو بار و زنان نباید بیش از یک بار الکل مصرف کنند.
ترک سیگار: در مورد روشهای موثر ترک سیگار با پزشک خود مشورت کنید
ورزش کردن در بیشتر روزهای هفته: روزانه 30 دقیقه ورزش کنید. اگر از نظر فیزیکی فعال نیستید مدت زمان ورزش را به تدریج به سی دقیقه برسانید. برای گرفتن یک برنامه‌ی ورزشی مناسب با پزشک خود مشورت کنید.
رسیدن به وزن مطلوب: با ورزش کردن و داشتن یک برنامه‌ی غذایی مناسب میتوان به وزن مطلوب رسید. اگر فرد دچار اضافه وزن باشد باید قبل از هرکاری با پزشک خود مشورت کند. برای کاهش وزن میزان ورزش روزانه باید افزایش یافته و میزان کالری دریافتی کاهش یابد.
پیشگیری از سرطان کولون در افراد در معرض خطر
برخی از داروها خطر تشکیل پولیپ‌های پیش سرطانی یا سرطان روده‌ی بزرگ را کاهش می‌دهند. برای مثال شواهد حاکی از این است مصرف روزانه‌ی مقدار مشخصی آسپرین (aspirin) یا داروهای شبه آسپرین خطر ابتلا به بیماری را کاهش خواهد داد. ولی مشخص نیست که چه مقداری از این دارو و در چه مدت زمانی موثر خواهد بود.مصرف روزانه‌ی آسپرین خود می‌توانند مشکلاتی همچون خونریزی روده و زخم معده را به دنبال داشته باشد. اگر فرد در معرض خطر ابتلا به سرطان باشد، برای دریافت داروهای موثر باید با پزشک خود مشورت کند.
تشخیص سرطان روده بزرگ
معاینه‌ی دقیق جهت بررسی وجود احتمالی سرطانافراد سالمی که هیچ گونه علایم خاصی ندارند مورد معاینه قرار می‌گیرند تا پولیپ‌های غیر سرطانی و علایم احتمالی آن‌ها شناسایی شود. اگر سرطان روده‌ی بزرگ در مراحل اولیه شناسایی شود، شانس درمان بالاتر خواهد رفت. معاینه و بررسی دقیق در مراحل اولیه‌ی بیماری احتمال مرگ در اثر این گونه از سرطان را هم کاهش خواهد داد.
افراد حول و حوش 50 سال و بالاتر، یا افراد دارای سابقه‌ی خانوادگی سرطان و افرادی با نژاد آفریقایی – آمریکایی باید زودتر از سایر افراد معاینات لازم را انجام دهند.
چندین روش برای بررسی دقیق بیمار وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خود را دارد. اگر از روش کولونوسکوپی استفاده شود، در حین آن پولیپ‌ها هم خارج می‌شوند. خارج کردن آن‌ها پیش از سرطانی شدن بسیار اهمیت دارد.
اگر علایم و نشانه‌ها حاکی از ابتلای فرد به سرطان روده‌ی بزرگ باشد یا با توجه به سن و سابقه خانوادگی احتمال ابتلا وجود داشته باشد، پزشک از یک یا دو روش زیر استفاده خواهد کرد:
کولونوسکوپی
در این روش از لوله‌ای باریک و بلند که به سر آن دوربین وصل شده برای مشاهده‌ی دقیق روده‌ی بزرگ و رکتوم (بخش انتهایی روده‌ی بزرگ) استفاده می‌شود. اگر در طی کولونوسکوپی نقطه‌ی مشکوکی مشاهده شود، پزشک با کمک ابزارهای خاصی عمل نمونه برداری و یا برداشتن پولیپ را انجام خواهد داد.
آزمایش خون
هیچ آزمایش خونی وجود ندارد که بتواند بگوید فرد به سرطان روده‌ی بزرگ مبتلا است. ولی پزشک برای پی بردن به سرنخ‌هایی در مورد وضعیت کلی سلامت فرد، آزمایش‌هایی برای بررسی عملکرد کبد و کلیه انجام خواهد داد.
برخی از مواد شیمیایی خاص مانند کارسینوآمبریونیک آنتی ژن (carcinoembryonic antigenیا CEA) توسط سلول‌های سرطانی روده‌ی بزرگ تولید می‌شوند و با کمک آزمایش خون میتوان به وجود آن‌ها در خون پی برد. میزان این پروتئین خاص در خون در فواصل زمانی متعدد اندازه گیری شده و به پزشک کمک خواهد کرد تا به فهم درستی درمورد پیشرفت بیماری برسد. از طرفی دیگر نتایج این آزمایش خون مشخص خواهد کرد که آیا بیماری فرد به درمان پاسخ می‌دهد یا خیر؟
نحوه تشخیص شدت سرطان روده بزرگ
بعد از تشخیص سرطان، پزشک آزمایش‌های لازم برای بررسی شدت بیماری را انجام خواهد داد، این کار برای این انجام خواهد شد که پزشک متوجه شود سرطان در چه سطحی قرار دارد و چه درمانی برای فرد مناسب است.برای تشخیص سطح سرطان سی تی اسکن سینه، لگن و شکم انجام خواهد شد. در بسیاری از موارد تا بعد از جراحی سرطان روده‌ی بزرگ تشخیص دقیق سطح سرطان غیر ممکن است.
سطح سرطان روده‌ی بزرگ با اعداد رومی و از 0 تا IV نشان داده می‌شود. پایین‌ترین سطح سرطان فقط به لایه‌ی داخلی پوشاننده‌ی روده‌ی بزرگ محدود می‌شود. ولی سطح پیشرفته یا IV منجر به متاستاز به دیگر اندام‌های بدن هم می‌شود.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
درمان سرطان روده بزرگ
درمان موثر بیماری به وضعیت بیمار، محل قرارگیری سرطان، مرحله‌ای که بیماری در آن قرار دارد و دیگر نگرانی‌های موجود پیرامون سلامتی فرد بستگی دارد. درمان سرطان معمولاً شامل جراحی برای برداشتن بافت سرطانی است. دیگر روشهای درمانی مانند شیمی درمانی و پرتو درمانی هم انجام می‌شوند.جراحی برای سرطان روده‌ی بزرگ در مراحل ابتدایی
اگر سرطان روده‌ی بزرگ خیلی کوچک باشد پزشک برخی از روشهای جراحی کم‌تر تهاجمی را پیشنهاد خواهد داد:برداشتن پولیپ‌ها در طول کولونوسکوپی (پولیپکتومی )
اگر سرطان روده بزرگ در مراحل ابتدایی بسیار کوچک بوده، در یک منطقه وجود داشته و به صورت کامل از پولیپ تشکیل شده باشد، پزشک در طی انجام کولونوسکوپی می‌تواند به صورت کامل آن را خارج کند.روش برداشتن مخاط آندوسکوپی
پولیپ‌های بزرگ‌تر در طی روش کولونوسکوپی به همراه بخشی از لایه‌ی داخلی پوشاننده‌ی روده برداشته خواهند شد.جراحی لاپاراسکوپی
برای برداشتن پولیپ‌هایی که به کمک کولونوسکوپی امکان خارج کردن آن‌ها از بدن وجود ندارد از لاپاراسکوپی استفاده خواهد شد. در این روش جراحی پزشک برش کوچکی را در شکم بیمار ایجاد کرده و بعد با کمک دستگاهی که به سر آن دوربین وصل شده، فضای داخلی روده‌ی بزرگ را بررسی خواهد کرد. همچنین در طی انجام این روش، نمونه برداری از گره‌های لنفی در محلی که سرطان وجود دارد هم انجام خواهد شد.جراحی برای سرطان‌های روده بزرگ پیشرفته‌‌تر
کولکتومی:در این روش جراح بخشی از روده بزرگ که سرطانی شده به همراه بافت‌های سالم حاشیه‌ای را خارج خواهد کرد. بعد از خارج کردن قسمت سرطانی جراح دوباره قسمت‌های سالم را به هم وصل خواهد کرد. این عملیات در طی لاپاراسکوپی هم قابل انجام است.
انجام جراحی برای درست کردن راهی فرعی برای دفع مواد زاید:
اگر امکان اتصال بخش سالم روده‌ی بزرگ به رکتوم نباشد، بیمار مجبور به استفاده از استومی (ostomy) خواهد بود. شکافی در دیواره‌ی شکم ایجاد شده و کیسه‌ای پلاستیکی به آن وصل می‌شود، بعد از آن مدفوع به درون این کیسه تخلیه می‌شود.
در برخی از مواقع استومی به صورت موقتی به کار می‌رود و به روده بزرگ و رکتوم زمان می‌دهد که بعد از جراحی بهبود پیدا کنند. در برخی مواقع اما بیمار به صورت دائمی مجبور به استفاده از استومی است.
برداشتن توده‌ی لنفی
گره‌ها و توده‌های لنفی مجاور سلول‌های سرطانی هم معمولاً در طی عمل جراحی برداشته شده و بعد در آزمایشگاه از نظر سرطانی بودن آزمایش می‌شوند.جراحی سرطان روده بزرگ پیشرفته
اگر سرطان روده بزرگ فرد بسیار پیشرفته بوده و فرد از نظر وضعیت عمومی سلامت در وضعیت خوبی نباشد پزشک ممکن است روش جراحی را پیشنهاد کند. در طی عمل جراحی انسداد روده و دیگر مشکلاتی که باعث بدتر شدن شرایط بیماری شده‌اند رفع می‌شوند.عمل جراحی به منظور درمان نهایی و قطعی بیماری انجام نمی‌شود، بلکه تا حدودی از شدت علایم و نشانه‌های بیماری همچون انسداد روده، خونریزی و درد خواهد کاست.
در موارد خاص اگر سرطان فقط به کبد یا ریه رسیده باشد ولی وضعیت کلی سلامت فرد در شرایط مطلوبی باشد، پزشک روش جراحی را پیشنهاد خواهد داد.شیمی درمانی پیش و یا پس از این روش درمانی به کار می‌رود.
شیمی درمانی برای درمان سرطان روده بزرگ
در شیمی درمانی از داروهایی خاص برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. شیمی درمانی برای سرطان روده‌ی بزرگ معمولا بعد از عمل جراحی و در صورت بزرگ بودن سرطان یا گسترش آن به سمت گره‌های لنفی انجام می‌شود.در این حالت شیمی درمانی کمک میکند تا سلول‌های سرطانی باقی مانده هم از بین رفته و دیگر امکان بازگشت دوباره‌ی سرطان هم وجود نداشته باشد.
این روش ممکن است قبل از انجام عمل جراحی و به منظور کوچک کردن سرطان‌های بزرگ انجام شود، حالا برداشت سلول‌های سرطانی در هنگام عمل آسان‌تر خواهد بود.
همچنین به منظور رهایی از علایم بیماری که با عمل جراحی امکان رفع آن‌ها وجود ندارد و جلوگیری از گسسترش بیماری به سایر نقاط بدن هم از شیمی درمانی استفاده می‌شود. برخی از اوقات از این روش درمانی به همراه پرتودرمانی استفاده می‌شود.
پرتو درمانی برای درمان سرطان روده بزرگ
در پرتو درمانی از پرتوهای پر انرزی مانند اشعه ایکس و پروتون برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش درمانی معمولاً برای کوچک کردن توده‌ی سرطانی پیش از انجام عمل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از کوچک شدن تومور جراحی بسیار آسان‌تر خواهد بود.اگر جراجی گزینه‌ی درمانی نباشد میتوان از پرتودرمانی برای کاستن شدت علایم بیماری همچون درد استفاده کرد. در برخی از اوقات پرتودرمانی به همراه شیمی درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درمان‌های دارویی هدفمند یا تارگت تراپی
در این روش روی برخی ناهنجاری‌های ایجاد شده توسط سلول‌های سرطانی تمرکز می‌شود. با مسدود کردن این ناهنجاری‌ها، تارگت تراپی منجر به مرگ سلول‌های سرطانی خواهد شد. این روش درمانی معمولاً به همراه شیمی درمانی و در مراحل پیشرفته‌ی بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.ایمونوتراپی
این روش درمانی یک درمان دارویی است که از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده میکند. دستگاه ایمنی بدن که وظیفه‌ی مبارزه با بیماری‌ها را برعهده دارد، ممکن است به سلول‌های سرطانی حمله نکند، چرا که این سلول‌ها پروتئینی خاص تولید می‌کنند که اجازه‌ی تشخیص سلول‌های سرطانی را به این دستگاه بدن نخواهند داد. ایمونوتراپی(Immunotherapy) اما این فرایند را مختل خواهد کرد.این روش درمانی در موارد پیشرفته‌ی سرطان روده‌ی بزرگ استفاده می‌شود. پزشک در ابتدا ممکن است سلول‌های سرطانی را آزمایش کند تا بفهمد آیا به این درمان پاسخ می‌دهند یا خیر؟
مراقبت تسکینی برای سرطان روده بزرگ
مراقبت تسکینی (palliative care) یک رشته‌ی تخصصی درمانی است که روی رهایی از درد و دیگر علایم بیماری‌های وخیم تمرکز دارد. این روش درمانی توسط تیمی متشکل از پزشکان متخصص، پرستاران، اعضای خانواده به فرد ارائه می‌شود. اعضای این تیم درمانی در طول فرایند درمان حمایت‌های لازم و کافی را به فرد بیمار ارائه خواهند کرد.در این روش درمانی تلاش می‌شود تا کیفیت زندگی فرد مبتلا به سرطان و خانواده‌ی او تا حدود زیادی افزایش پیدا کند. این روش در کنار سایر روشهای درمانی برای فرد بیمار موثر خواهد بود. در این صورت فرد بیمار احساس بهتری خواهد داشت و حتی مدت زمان طولانی‌تری به زندگی خود ادامه خواهد داد.
چگونه برای ویزیت پزشک آماده شویم؟
اگر پزشک شما را مشکوک به ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ تشخیص دهد باید به متخصص‌هایی که مشخصاً در مورد این نوع سرطان کار میکند، مراجعه کنید. فرد بیمار ممکن است این پزشکان را ملاقات کند:* پزشکی که بیماری‌های گوارشی را درمان میکند (فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد)
* پزشکی که از دارو برای درمان سرطان استفاده میکند (فوق تخصص خون و انکولوژی)
* پزشکی که سرطان روده‌ی بزرگ را با جراحی خارج میکند (متخصص جراحی یا فوق تخصص جراحی گوارش)
* پزشکی که از پرتودرمانی برای درمان سرطان استفاده میکند.(متخصص رادیو انکولوژی)
از آن‌جایی که وقت ملاقات محدود است، توصیه می‌شود که بیمار از قبل خود را برای سوالات احتمالی آماده کند.
.png "سرطان روده چه علائمی دارد و مراحل تشخیص و درمان آن چگونه است")
کاری که میتوان انجام داد:
محدودیت‌های پیش از ویزیت را بشناسید: پیش از فرارسیدن زمان ویزیت، موارد احتمالی مهم را بررسی کنید. برای مثال گاهی پیش از وقت ملاقات با پزشک لازم است رژیم غذایی خود را محدود کنید.
علایم خود را یادداشت کنید: فرد بیمار باید هرگونه علایم و نشانه‌ای که در بدن خود مشاهده کرده را یادداشت کند. گاهی این علایم به مشکلی که بیمار به خاطرش به پزشک مراجعه میکند مرتبط نیست ولی باید حتماً یادداشت شده و با پزشک در میان گذاشته شود.
اطلاعات شخصی مهم خود را یادداشت کنید: اگر اخیراً در زندگی فرد تغییر مهمی رخ داده و یا با یک واقعه‌ی استرس‌زا رو به رو بوده، باید پزشک را مطلع کند.
داروهای مصرفی خود را لیست کنید: داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی فرد باید به پزشک گفته شود.
یکی از اعضای خانواده و یا یکی از دوستان خود را به همراه داشته باشید: گاهی اوقات به خاطر سپردن همه‌ی آنچه پزشک با بیمار به اشتراک می‌گذارد، دشوار است و اینجاست که حضور یک همراه کمک کننده خواهد بود.
سوالاتی که باید از پزشک پرسیده شود را یادداشت کنید.
برخی از سوالاتی که میتوان با پزشک مطرح کرد:- سرطان من در کدام قسمت روده‌ی بزرگ قرار دارد؟
- سرطان در چه سطحی است؟
- نتایج آزمایش پاتولوژی را برای من توضیح می‌دهید؟
- آیا امکان دارد نسخه‌ای از نتیجه‌ی آزمایش را داشته باشم؟
- آیا سرطان به بخش‌های دیگر بدن رسیده است؟
- آیا نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتر هست؟
- راه‌های درمان بیماری من چیست؟
- آیا هیچ کدام از این درمان‌ها سرطان من را به صورت کامل برطرف خواهد کرد؟
- چند درصد شانس وجود دارد که سرطان روده‌ی بزرگ درمان شود؟
- هر روش درمانی چند درصد شانس بهبود سرطان را زیاد خواهد کرد؟
- عوارض جانبی احتمالی هر روش درمانی چیست؟
- هر کدام از این درمان‌ها چگونه زندگی من را تحت تاثیر قرار خواهند داد؟
- آیا درمانی وجود دارد که به نظر شما برای من بهترین باشد؟
- در مورد وضعیت من چه توصیه‌ای برای اعضای خانواده و دوستان من دارید؟
- برای گرفتن تصمیم نهایی در مورد روش درمان بیماری چه‌قدر زمان دارد؟
- آیا راه دومی هم وجود دارد؟
- آیا باید یک متخصص را هم ملاقات کنم؟ چه‌قدر هزینه خواهد داشت و آیا تحت پوشش بیمه خواهد بود؟
- آیا بروشور، کتابچه و یا وبسایتی برای دریافت اطلاعات معتبر در مورد بیماری وجود دارد؟
- آیا خطر ابتلای خواهر و برادر و یا فرزندام به سرطان روده‌ی بزرگ افزایش خواهد یافت؟
چیزی که از پزشک انتظار دارید:
برای پاسخ به سوالات پزشک آماده باشید:- از چه زمانی شما متوجه‌ی علایم و نشانه‌ها شدید؟
- آیا این علایم را به صورت مداوم تجربه می‌کنید یا مقطعی؟
- علایم شما تا چه حد شدید هستند؟
- چه عواملی باعث شدت بخشیدن به علایم شما می‌شود؟
- چه عواملی باعث بهبود علایم شما می‌شود؟
- آیا در خانواده‌ی شما کسی به سرطان روده‌ی بزرگ و یا سایر سرطان‌ها مبتلا بوده است؟
منبع: سایت دکتردکتر
سایت پردیس
سایت تابناک
