بیشتر شکستگیهای ستون فقرات در ستون فقرات سینهای (توراسیک) و کمری (لومبار) یا در محل اتصال مفصل پشتی-کمری (توراکولومبار) به وجود میآید. درمان این موارد به شدت شکستگی و همچنین همراهی آن با صدمات دیگر بستگی دارد.
نواحی از ستون فقرات که شامل ستون فقرات سینهای (توراسیک) و کمری (لومبار) میشود
علت شکستگی مهره کمر
شکستگیهای ستون فقرات سینهای و کمری ممکن است ناشی از برخوردهای شدید مانند موارد زیر باشند:* تصادف با ماشین یا موتورسیکلت
* افتادن از ارتفاع خیلی زیاد
* سوانح ورزشی
* موارد خشونتآمیز مانند جراحت بر اثر گلوله
بسیاری اوقات مصدومان دارای جراحات دیگری نیز هستند که نیاز به درمان فوری دارد. در این موارد بسته به شدت شکستگی، ممکن است اعصاب نخاعی یا خود نخاع آسیب ببیند. شکستگی ستون فقرات ممکن است به دلیل پوکی استخوان و سایر بیماریها نیز به وجود بیاید. به عنوان مثال، افراد مبتلا به پوکی استخوان، تومور یا سایر بیماریهای زمینهای که موجب تضعیف استخوانها میشوند، ممکن است حتی در برخوردهای جزئی مانند پیچخوردگی و دررفتگی یا زمین افتادن جزئی دچار شکستگی مهره شوند. این شکستگیها ممکن است به مرور زمان و با عدم توجه، بدون علائم و ناراحتی تا پیش از شکستن استخوان پیشرفت کنند.
انواع شکستگیهای ستون فقرات
شکستگی ستون فقرات انواع مختلفی دارد. پزشکان شکستگیهای ستون فقرات سینهای و کمری را بر اساس نوع شکستگی و آسیبدیدگی نخاع طبقهبندی میکنند. طبقهبندی نوع شکستگی به پزشک کمک میکند تا درمان مناسب را انتخاب کند.سه نوع اصلی شکستگیهای ستون فقرات عبارتند از:
* خمیدگی
* چرخشی
* دررفتگی
نوع شکستگی خمیدگی
شکستگیهای فشاری(Compression fracture): در این نوع شکستگی قسمت جلویی (قدامی) مهره میشکند و ارتفاع جسم مهره کم میشود، اما بخش پشتی (خلفی) آسیبی نمیبیند. این نوع شکستگی معمولا پایدار است (استخوانها جابجا نمیشوند) و به ندرت با آسیبدیدگی اعصاب همراه است. شکستگیهای فشاری معمولا در بیماران مبتلا به پوکی استخوان رخ میدهد.یک شکستگی فشاری در ستون فقرات کمری
شکستگیهای انفجاری محوری(Axial burst fracture): در این نوع شکستگی، مهره از عقب و جلو آسیب دیده و ارتفاع آن کم میشود. علت این نوع شکستگی معمولا نشستن روی پاها پس از افتادن از ارتفاع زیاد است. یک شکستگی انفجاری محوری گاهی میتواند به فشردگی عصب منجر شود. برخی از شکستگیها پایدار هستند، در حالی که برخی دیگر ناپایدار هستند (استخوانها در آن جابجا میشوند)
نوع شکستگی کشیدگی
نوع شکستگی کشیدگی/ منحرفکننده حواس: در این نوع شکستگی مهره شکسته کاملا جدا میشود (آسیب منحرفکننده حواس). این نوع شکستگی میتواند در هنگام تصادفات رانندگی شاخ به شاخ اتفاق بیافتد که قسمت فوقانی بدن به سمت جلو پرت شده و لگن با بسته بودن کمربند ایمنی در جای خود ثابت میماند.نوع شکستگی چرخشی
شکستگی زائده عرضی مهره: این شکستگی غیرمعمول ناشی از چرخش یا خمیدگی شدید به کنار به وجود میآید. در این موارد شکستگی، عموما مشکلی در ثبات و پایداری ستون فقرات به وجود نمیآورد.شکستگی- دررفتگی: این نوع شکستگی آسیب ناپایداری است که شامل شکستگی استخوان و آسیب به بافت نرم مجاور میشود. بسیاری از این نوع آسیبها باعث آسیب طناب نخاعی میشود.
نمای جانبی از شکستگی دررفتگی ستون فقرات سینهای
این تصویر امآرآی یک شکستگی در رفتگی در مهرههای قفسه سینهای را نشان میدهد. به آسیب طناب نخاعی توجه کنید
علائم و نشانههای شکستگی مهره کمر
شکستگیهای ستون فقرات سینهای و کمری موجب بروز درد متوسط تا شدیدی میشوند که با حرکت بدتر میشود.اگر نخاع یا اعصاب نیز آسیب دیده باشند، بیمار ممکن است دچار اختلال در عملکرد روده و مثانه همراه با بیحسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف در دست و پا شود.
اگر شکستگی ناشی از برخوردی شدید باشد، ممکن است بیمار دچار آسیب مغزی شده، هوشیاری خود را از دست بدهد یا غش کند. همچنین ممکن است آسیبهای دیگری نیز وجود داشته باشد که به آن «صدمات منحرفکننده حواس» که باعث دردی بسیار شدید در کمر میشود. در این موارد، باید فرض را بر این گذاشت که مصدوم دچار شکستگی ستون فقرات شده است، خصوصا پس از برخوردهای شدیدی مانند تصادف با وسایل نقلیه.
تثبیت فوری
کسانی بر اثر انواع تصادفات دچار شکستگیهای ستون فقرات سینهای و کمری شدهاند، نیاز به درمان فوری دارند. تشخیص میزان آسیبدیدگی در همان بررسی اول دشوار است. در صحنه حادثه، ماموران اورژانس ابتدا علائم حیاتی بیمار از جمله هوشیاری، تنفس و ضربان قلب را بررسی میکنند. پس از اینکه علائم حیاتی مصدوم تثبیت شد، ماموران اورژانس خونریزیها و آسیبهای جسمی را ارزیابی میکنند.ماموران اورژانس قبل از حرکت دادن مصدوم، باید در بهوسیله کلار یا گردنبند و برانکارد مصدوم را بیحرکت نگه دارند تا در اورژانس، معاینات کامل بر روی مصدوم انجام گیرد.
تشخیص شکستگی ستون فقرات
برای تشخیص چگونگی و نوع شکستگی ستون مهرهها کارهای زیر انجام میشود:معاینه جسمانی
پزشک اورژانس با معاینه جسمانی کامل وضعیت مصدوم را به دقت ارزیابی میکند. این معاینات شامل بررسی سر، قفسهسینه، شکم، لگن، دست و پا و ستون فقرات میشود. پزشک وضعیت عصبی بیمار را نیز ارزیابی میکند. این موارد شامل آزمایش توانایی حرکت، حسها و حس عمقی (حس موقعیت قرارگیری اعضای بدن) میشود. رفلکسهای بیمار نیز آزمایش میشود تا مشخص شود به نخاع یا اعصاب آسیبی وارد شده یا خیر.پزشک همچنین ممکن است وضعیت عضلات مقعد را معاینه کرده تا وضعیت کنترل روده مصدوم را بررسی کند. اختلال در عملکرد روده و مثانه ممکن است نشاندهنده آسیب جدیتری به نخاع باشد.
آزمایشها
آزمایشهای تصویربرداری: پس از معاینه جسمی، بررسیهای رادیولوژی مورد نیاز است. بسته به میزان آسیبدیدگی، این تصویربرداریهای پزشکی ممکن است شامل اشعه ایکس، سیتیاسکن یا امآرآی از چندین ناحیه باشد.یک عکس سیتیاسکن از شکستگی در رفتگی در مهرههای قفسه سینهای
یک عکس سیتیاسکن از شکستگی انفجاری در ناحیه کمری
درمان شکستگی مهره کمر
درمان شکستگیهای ستون فقرات سینهای و کمری به موارد زیر بستگی دارد:* سایر آسیبها و درمانهای هر کدام
* نوع شکستگی
* وجود آسیب عصبی
پزشک پس از تثبیت آسیبهای تهدید کننده زندگی مصدوم، شکستگی ستون فقرات را ارزیابی کرده و در مورد انجام عمل جراحی تصمیمگیری میکند.
درمان نوع شکستگی خمیدگی
درمان غیر جراحی: بیشتر شکستگیهای خمیدگی از جمله شکستگیهای انفجاری و شکستگی فشاری بر اثر پوکی استخوان با بستن کمربند طبی به مدت ۶ تا ۱۲ هفته قابل درمان است. اکثر بیماران با افزایش فعالیت بدنی و انجام تمرینات توانبخشی، میتوانند از مشکلات پس از آسیبدیدگی پیشگیری کنند.درمان جراحی: عموما جراحی برای شکستگیهای انفجاری ناپایداری لازم است که:
* خردشدگی استخوان یا شکستگیهای چند قطعهای
* به علت خُردشدگی مهره ارتفاع آن خیلی کم شود
* خمیدگی بیش از حد جلو یا مهرهها در محل شکستگی خیلی زاویهدار شوند
* آسیب عصبی شدید به دلیل فشار به قسمتهایی از مهره یا طنابهای نخاع
* آسیب به رباط که باعث ناپایداری ستون فقرات میشود
این شکستگیها باید با عمل جراحی برای رفع فشار کانال نخاع (در صورت آسیب عصبی) و تثبیت شکستگی درمان شوند. به جراحی که از آن برای کاهش فشار بر روی ریشههای عصبی که از ستون مهره خارج شدهاند استفاده میشود، «لامینکتومی» گفته میشود. در این نوع جراحی، پزشکی قوس استخوانی که قسمت پشتی کانال ستون فقرات (لامینا) را تشکیل میدهد، همراه با هر استخوان دیگری که به نخاع فشار میآورد را بر میدارد تا فشار کمتری به آن وارد شود. لامینکتومی با به وجود آوردن فضای اضافی برای نخاع یا اعصاب، فشار بر نخاع را کاهش میدهد.
برای انجام لامینکتومی، پزشک با یک برشِ کوچک به پهلو یا کمر به ستون فقرات بیمار دسترسی پیدا میکند. بعد از انجام لامینکتومی، پزشک استخوان آسیبدیده را به وسیله پیچ و پلاک بیحرکت نگه میدارد.
درمان نوع شکستگی دررفتگی
درمان شکستگیهای دررفتگی به موارد زیر بستگی دارد:* محل آسیبدیدگی ستون فقرات
* امکان جان انداختن دوباره استخوانها با استفاده از کمربند طبی یا گچ
درمان غیر جراحی: شکستگیهای دررفتگی که تنها در بدنه مهره رخ داده باشند، عموما بدون جراحی قابل درمان هستند. بیمار پس از این شکستگیها باید تحت نظارت بوده و به مدت ۱۲ هفته از کمربند طبی یا گچ استفاده کند.
درمان جراحی: در صورت آسیب به رباطهای خلفی (پشت) ستون فقرات، نیاز به جراحی است. علاوه بر این، چنانچه شکستگی در ناحیه دیسک ستون فقرات رخ داده باشد، باید جراحی برای تثبیت شکستگی انجام گیرد.
درمان نوع شکستگی چرخشی
درمان غیر جراحی: شکستگیهای زائده عرضی مهره با افزایش تدریجی حرکت و با یا بدون کمربند طبی، بر اساس میزان راحتی بیمار درمان میشوند.درمان جراحی: شکستگیهای دررفتگی ستون فقرات سینهای و کمری در اثر برخورد بسیار شدید به وجود میآیند. این نوع شکستگیها میتوانند بسیار ناپایدار بوده و در اغلب موارد نیز منجر به آسیب نخاعی شوند. این شکستگیها برای تثبیت نیاز به عمل جراحی دارند. عمل جراحی برخی اوقات به دلیل سایر صدمات تهدید کننده زندگی به تعویق میافتد.
جراحی شکستگی ستون فقرات
اهداف نهایی جراحی شامل موارد زیر میشود:* جا انداختن استخوان (برگرداندن استخوانها به حالت اول خود)
* تثبیت شکستگی
* کاهش فشار وارد بر نخاع و اعصاب
* بازگرداندن زودهنگام دامنه حرکتی
بسته به نوع شکستگی، پزشک ممکن است این عمل جراحی را به روش قدامی (جلویی)، جانبی (کناری) و (پشتی) و یا ترکیبی از هر سه روش انجام دهد. در عمل جراحی ستون فقرات وسایل تخصصی مختلفی به کار میرود که شامل پیچ و پلاک، میله و محفظه تثبیتکننده ستون فقرات میشود.
عکس اشعه ایکس از نمای روبرو که در آن پیچ و پلاک برای تثبیت ستون فقرات پس از شکستگی انفجاری به کار برده شده است
عوارض شکستگی مهره کمر
عوارض ناشی از شکستگی ستون مهره سینهای و کمری نیز عبارتند از:* لخته شدن خون در لگن و پا که ممکن است به علت مدت طولانی استراحت در رختخواب یا عدم تحرک به وجود بیاید
* آمبولی ریه، لخته خونی که از محل اولیه جدا شده و پس از عبور از شریانها وارد عروق ریه میشود
* ذاتالریه
* زخم فشاری (زخم بستر)
علائم شکستگیهای متعدد در ستون فقرات ممکن است شامل یک یا ترکیبی از موارد زیر باشد:
کاهش ارتفاع مهره: با فرو ریختن مهرهها، هر مهره ممکن است حداقل ۱۵-۲۰٪ از ارتفاع خود را از دست بدهد. بنابراین، با شکستگیهای پی در پی، فرد ممکن است مقدار قابل توجهی از ارتفاع ستون فقرات خود را از دست بدهند. این از دست دادن ارتفاع، عضلات کمر را تغییر داده و میتواند موجب درد ناشی از خستگی عضلانی شود. این درد میتواند حتی بعد از التیام شکستگی استخوان نیز ادامه یابد.کیفوز (قوز کمر و یا گوژ پشتی). شکستگیها معمولاً در جلوی مهره رخ میدهد و ارتفاع پشت مهره، بدون تغییر باقی میماند. در نتیجه استخوان مهره، شکل گوه مانند به خود میگیرد. با شکستگیهای متعدد مهره، قسمت جلوی مهرههای فروریخته با هم همجوشی میکنند، در نتیجه ستون فقرات به جلو خم شده و باعث دفورمیتی کیفوز و ظاهر قوزمانند میشود.
برآمدگی شکم. شکستگی مهرهها، باعث کاهش ارتفاع ستون فقرات شده و در نتیجه امعاء و احشاء داخلی شکم در فضای عمودی کاهش یافته ستون فقرات، فشرده میشود. بنابراین شکم بیمار برآمده شده و به نظر میرسد که بیمار دارای اضافه وزن است.
درد باسن. بیماران مبتلا به شکستگیهای فشاری متعدد در مهرههای خود، معمولاً از ناراحتی یا درد در باسن، به ویژه در بالای استخوان لگن شکایت دارند. علت درد این است که با کوتاه شدن ستون فقرات، قسمت انتهای قفسه سینه بیمار بر روی قسمت بالای استخوان لگن (ستیغ ایلیاک) اصطحکاک مییابد.
ناراحتیهای دستگاه گوارش. کوتاه شدن ستون فقرات همچنین ممکن است با تحت فشار قرار دادن معده، باعث کاهش وزن (به دلیل احساس سیری پس از خوردن مقدار کمی غذا)، یبوست و یا مشکلات دیگر شود.
درد گردن. بیماران مبتلا به کیفوز شدید در ناحیه سینه ممکن است خمیدگی قفسه سینه آنها به قدری زیاد باشد که برای نگاه کردن، مجبور به کشیدن گردن خود به جلو باشند، که این میتواند موجب درد گردن آنها شود.
روش های اصلی درمان شکستگی مهره های کمر به شرح زیر هستند:
بریس ستون فقرات
با توجه به نوع شکستگی ایجاد شده در ستون فقرات، پزشک ممکن است به بیمار پیشنهاد دهد از یک بریس برای بهبود مناسب شکستگی ایجاد شده استفاده نماید. در صورتی که شکستگی حالت با ثبات داشته و باعث ایجاد آسیب دیدگی عصب نشده باشد یا احتمال ایجاد این آسیب دیدگی در آینده بعید باشد، ممکن است از بیمار خواسته شود از بریس استفاده نماید. به هر حال اگر شکستگی بی ثبات باشد، این شرایط به معنی اینست که مهره های ستون فقرات به قدری دچار شکستگی شده اند که دیگر نمی توانند به مقدار کافی از ستون فقرات حمایت کنند و در این حالت احتمال ایجاد آسیب برای عصب زیاد است. در این شرایط استفاده از بریس احتمالاً یک انتخاب درمانی مناسب برای بیمار نخواهد بود و شاید نیاز به عمل جراحی برای بیمار وجود داشته باشد.کمربند طبی برای کمک به پایداری مهره
استفاده از بریس فقط برای یک دوره زمانی کوتاه مدت انجام می شود. بریس می تواند از وضعیت ستون فقرات تا زمان بهبود مهره ها حمایت لازم را به عمل آورد. در مواردی که شکستگی با ثبات باشد، مهره ها هنوز می توانند فشار باری عادی را بدون ایجاد ریسک آسیب دیدگی جدید تحمل نمایند. این شرایط به معنی اینست که در اکثر بخش ها، مهره ها هنوز می توانند فعالیت خود در ارتباط با کمک به حرکت فرد را انجام دهند. به هر حال، توجه داشته باشید مهره آسیب دیده در این شرایط نمی تواند مشابه یک مهره عادی فعالیت داشته باشد و به همین خاطر ممکن است ستون فقرات به مقداری کمک برای تحمل وزن نیاز داشته باشد. در حقیقت استفاده از بریس می تواند حمایت اضافی از مهره های ستون فقرات را در طول دوره بهبود تامین کند.یکی دیگر از مزایای بریس ایجاد محدودیت در حرکت های بیمار است. شکستگی ستون فقرات می تواند با توجه به شدت آسیب دیدگی و محل ایجاد شکستگی برای بیمار بسیار دردناک باشد. به این ترتیب حتی ساده ترین حرکت ها نیز می تواند باعث ایجاد درد شود. در نتیجه بریس می تواند این شرایط را تسهیل کرده و فرصت بهبود را در اختیار ستون فقرات قرار دهد.
استفاده از بریس نباید برای دوره طولانی انجام شود، زیرا نباید بیمار به استفاده از آن وابسته شود. بریس می تواند از استخوان ها و عضلات در طول فرآیند بهبود ستون فقرات حمایت کند، اما به منظور قوی و سالم شدن این استخوان ها و عضلات، نباید همیشه از بریس برای حمایت از آنها استفاده شود. در اکثر موارد، به این منظور می بایست در کنار استفاده از بریس، برنامه های فیزیوتراپی بخشی از فرآیند درمان باشند. در عمل فیزیوتراپی می تواند به تقویت عضلات پس از استفاده بریس کمک کرده و به شما نحوه بازگشت به شرایط اولیه قبل از آسیب دیدگی را آموزش دهد.
فیزیوتراپی
با بهبود تدریجی شکستگی ستون فقرات، لازم است از برنامه های فیزیوتراپی استفاده شود. این برنامه ها می توانند بخشی از برنامه درمانی کلی طراحی شده توسط پزشک برای کمک به بازگشت فرد به زندگی عادی پس از ایجاد شکستگی در مهره های کمر باشد.متخصص فیزیوتراپی می تواند به بیمار فعالیت های لازم برای تقویت عضلات ستون فقرات را به صورتی آموزش دهد که این عضلات بتوانند حمایت بیشتر از ستون فقرات و عملکرد بهتر داشته باشند.
شکستگی های ستون فقرات می توانند باعث ایجاد تغییر در نحوه انجام وظایف این بخش از بدن شود. در حقیقت، ستون فقرات به نحوی تنظیم شده که مهره ها در کنار یکدیگر بتوانند وزن بدن را تحمل کرده و کنترل حرکت های بدن را بر عهده داشته باشند. به این ترتیب حتی یک شکستگی مینور (ناچیز) ایجاد شده در این ناحیه نیز می تواند باعث تغییر نحوه تحمل وزن در سایر بخش های ستون فقرات شود. این شرایط می تواند باعث افزایش فشار به ستون فقرات و کشیدگی در عضلات حمایت کننده از ستون فقرات شود.
متخصص فیزیوتراپی می تواند به شما تمرین های حرکتی و کششی مناسب به منظور تمرکز بر عضلات کمر را آموزش دهد و وضعیت شما را به منظور اطمینان از انجام صحیح این حرکت ها تحت کنترل داشته باشد. در این حالت همچنین ممکن است برای شما تمرین های خانگی تجویز شود. به این ترتیب لازم است برنامه درمانی تجویز شده بطور دقیق به عنوان یک بخش اصلی از فرآیند ریکاوری شکستگی ایجاد شده در ستون فقرات دنبال شود.
با بهبود یافتن ستون فقرات، متخصص فیزیوتراپی می تواند به شما اجازه انجام فعالیت هایی مثل راه رفتن، بازی تنیس و یا بلند کردن وزنه را بدهد. این فعالیت ها مستلزم وارد کردن فشار به بدن هستند و می توانند استخوان های شما را تقویت نماید.شکستگی ایجاد شده در مهره های کمر می تواند باعث تغییر در وضعیت ستون فقرات و موقعیت قرارگیری نامناسب آن شود. این شرایط بطور خاص در زمانی مشاهده می شود که شکستگی های متعدد در ستون فقرات ایجاد شود (مشکلی که بیشتر در موارد ابتلا به پوکی استخوان مشاهده می گردد).
در این شرایط به تدریج بیمار دچار قوز در ناحیه کمر می شود و احتمال بهبود یافتن استخوان ها با شرایط صحیح کاهش پیدا می کند. علاوه بر این، خم شدن کمر می تواند فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کرده و ریسک ایجاد یک شکستگی دیگر را افزایش دهد. به هر حال، متخصص فیزیوتراپی می تواند به شما آموزش های لازم را درباره نحوه نگه داشتن بدن در وضعیت مناسب به منظور جلوگیری از ایجاد این شرایط را آموزش دهد.
با توجه به نیازهای بیمار، متخصص فیزیوتراپی با بیمار بطور نزدیک برای انجام فعالیت های روزانه همکاری می کند. این فعالیت ها بطور عادی هر روز انجام می شوند، اما انجام آنها ممکن است پس از ایجاد شکستگی در ستون فقرات دشوار شود. برای مثال، پس از شکستگی ستون فقرات، حتی لازم است به بیمار بهترین روش (با کمترین مقدار درد) برای انجام فعالیت های روزانه مثل خارج شدن از رخت خواب آموزش داده شود.
عمل جراحی
شکستگی های ناشی از فشار در مهره های کمر را می توان با عمل جراحی درمان کرد. پروتز مهره ها، کیفوپلاستی، و ورتبروپلاستی یا تزریق سیمان به مهره شکسته سه روش درمانی با حداقل سطح تهاجم هستند که امکان استفاده از آنها برای شکستگی های ناشی از فشار در ستون فقرات، ناحیه قفسه سینه و کمر وجود دارد. این عمل های جراحی با استفاده از سیمان استخوانی انجام می شوند.جراحی ستون فقرات عوارض خاص دیگری نیز دارد که عبارتند از:
* خونریزی* عفونت
* نشت مایع مغزی نخاعی
* عوارض وسیله (مانند شکستن یا در رفتن پیچ و پلاک)
* عدمِ جوشخوردگی استخوانها
* سوءزخم
پزشک عموما در مورد این عوارض با بیمار صحبت میکند و اقدامات ضروری را برای پیشگیری از این عوارض احتمالی انجام میدهد. این اقدامات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
* درمان زودهنگام
* روشهای مکانیکی (مانند استفاده از جورابهای فشردهساز) و تجویز داروهایی برای جلوگیری از لخته شدن خون
* استفاده از عمل جراحی مناسب
* برنامههای بعد از عمل جراحی
سخن پایانی
صرفنظر از اینکه پزشک از درمان جراحی یا غیر جراحی استفاده کند، بیمار پس از شکستگی به یک دوره توانبخشی نیاز دارد.اهداف توانبخشی نیز عبارتند از:
* کاهش درد
* بازگرداندن دامنه حرکتی
*حتیالامکان بازگرداندن بیمار به وضعیت پیش از صدمهدیدگی
پزشک همچنین ممکن است برای دستیابی به این اهداف فیزیوتراپی را به بیمار توصیه کند.
چنانچه شکستگی ستون فقرات بر اثر پوکی استخوان به وجود آمده باشد، فرد بهصورت فزایندهای در معرض خطر شکستگیهای بیشتر است. پزشک در طول درمان و دوره توانبخشی ممکن است درمانهای دارویی و غیر دارویی را برای پوکی استخوان به بیمار توصیه کند.
در برخی موارد، ممکن است مواردی موجب تعویق یا دشواری در توانبخشی و بهبودی بیمار شود که عبارتند از عدم جا افتادگی مناسب، آسیب عصبی و تغییر شکل تدریجی ستون فقرات.
منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکتر یزدانی
سایت پروفسور فروغ