سندروم تونل کارپال چیست؟
سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) یا نشانگان مجرای مچ دستی، بیماری شایعی است که موجب درد، بی‌حسی و حس سوزن سوزن و مور مور در دست و بازو می‌شود.این مشکل هنگامی بروز پیدا می‌کند که فضا برای یکی از اعصاب اصلی دست به نام «عصب میانی» یا «عصب مدین» در مچ دست یا تونل کارپال تنگ شود. در بیشتر بیماران، وضعیت سندرم تونل کارپال با گذشت زمان بدتر می‌شود، بنابراین تشخیص زود هنگام و درمان آن می‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد. در اوایل بروز بیماری، اغلب با کارهای ساده‌ای مانند پوشیدن بریس (ارتوز) یا اسپلینت (آتل) مچ دست یا پرهیز از برخی فعالیت‌های خاص درد التیام پیدا می‌کند.
با این حال، اگر فشار بر روی عصب میانی ادامه پیدا کند، منجر به آسیب عصبی و بدتر شدن علائم می‌شود. ممکن است برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی دائمی، یک عمل جراحی انجام شود تا فشار را از روی عصب میانی بردارد.
آناتومی تونل کارپال
سقف تونل کارپال نواری از بافت همبندی محکم است و سبب می شود این فضا بسیار سفت و سخت شود و ظرفیت کمی برای کشش یا افزایش حجم داشته باشد.تونل کارپال از عصب میانی و تاندون‌های فلکسور یا خم‌کننده انگشتان محافظت می‌کند.
عصب میانی یکی از اعصاب اصلی دست به شما می‌رود. منشاء عصب میانی به تعدادی از ریشه‌های عصبی گردنی بازمی‌گردد.این ریشه‌ها با هم تشکیل یک عصب واحد را در بازو می‌دهند. عصب میانی از بازو و ساعد پایین می‌آید، از تونل کارپال در مچ دست می‌گذرد و به کف دست و انگشتان می‌رسد. این عصب حس را به انگشتان شست، اشاره، میانی و انگشت حلقه می‌رساند.
این عصب همچنین عضلات اطراف انگشت شست را کنترل می‌کند. تاندون هایی که شست و سایر انگشتان دست را خم می‌کنند نیز از تونل کارپال می‌گذرند. به این تاندون‌ها اصطلاحا «تاندون‌های فلکسور» گفته می‌شود.
سندرم تونل کارپال زمانی بروز پیدا می‌کند که فضای تونل تنگ شده و به عصب میانی فشار وارد شود. این فشار غیر طبیعی بر عصب می‌تواند منجر به درد، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در دست شود.
علل سندروم تونل کارپال
بیشتر موارد سندرم تونل کارپال ناشی از ترکیبی از چند عامل هستند. تحقیقات نشان داده است که زنان و افراد مسن بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.سندرم تونل کارپ هنگامی بروز پیدا می‌کند که فضا برای عصب میانی در تونل کارپال فشرده یا تنگ شود.
برخی از عوامل شایع مرتبط با سندروم تونل کارپال عبارتند از:
* دیابت
* بدعملکردی تیروئید
* تجمع آب در بدن از دوران بارداری یا یائسگی
* فشار خون بالا
* بیماری های خود ایمنی مثل روماتیسم مفصلی (یا آرتریت روماتوئید)
* شکستگی یا ضربه به مچ دست
سایر عوامل خطر برای سندرم تونل کارپال عبارتند از:
وراثت: وراثت احتمالا از عوامل مهم است. ممکن است تونل کارپال در برخی از افراد کوچک‌تر از حد معمول باشد یا اینکه برخی مشکلات آناتومیکی موجب تغییراتی در فضای عصب شود. نهایتا این صفات می‌تواند به صورت ارثی در اعضای خانواده وجود داشته باشد.
استفاده زیاد از دست: تکرار حرکات یکسان یا فعالیت مداوم مچ دست و دست برای مدت طولانی می‌تواند وضعیت تاندون‌ها را بدتر کرده و موجب تورم شود و به عصب فشار وارد کند.
وضعیت قرارگیری دست و مچ دست: انجام فعالیت‌هایی که نیاز به خم‌شدگی شدید یا کشیدگی دست و مچ برای مدت طولانی باشند، می‌تواند فشار زیادی را روی عصب وارد کند.
بارداری: تغییرات هورمونی در دوران بارداری نیز می‌تواند موجب تورم در تونل کارپال شود.
مشکلات سلامتی: دیابت، روماتیسم مفصلی و کم‌کاری تیروئید از بیماری‌هایی هستند که با سندرم تونل کارپال همراه هستند.
نشانه های ابتلا به سندروم تونل کارپال
علائم و نشانه‌های سندرم تونل کارپال ممکن است شامل موارد زیر باشد:* بی‌حسی، سوزن سوزن شدن، درد ابتدا در انگشت شست و اشاره، سبابه و حلقه
* حس شوک مانند گاه گاهی که به انگشت شست و اشاره، سبابه و حلقه می‌رسد
* درد یا سوزن سوزن شدن که ممکن است از ساعد به سمت شانه حرکت کند
* ضعف و سستی در دست که ممکن است انجام حرکات ظریفی مانند بستن دکمه‌های لباس را با دشواری همراه کند.
افتادن وسایل از دست به دلیل ناتوانی و ضعف، بی‌حسی یا کاهش حس عمقی (حسی که فرد به وسیله‌ی آن حرکت و موقعیت اعضای بدن خود را درک می‌کند)
در اکثر موارد، علائم سندرم تونل کارپال به تدریج و بدون آسیب خاصی شروع می‌شود. بسیاری از بیماران در ابتدا متوجه می‌شوند که علائم بیماری آنان ظاهر و گاهی از بین می‌رود. با این حال، با بدتر شدن وضعیت، علائم ممکن است به دفعات بیشتری بروز پیدا کرده یا برای مدت طولانی‌تری ادامه یابد.
علائم شبانه نیز بسیار رایج است. از آنجایی که بسیاری با مچ دست خم می‌خوابند، این علائم ممکن است فرد را در طول شب از خواب بیدار کند. در طول روز، علائم اغلب هنگام نگه داشتن وسیله‌ای مانند تلفن همراه، فرمان اتومبیل، کتاب برای مدت طولانی در حالی که مچ دست به جلو یا عقب خم شده بروز پیدا می‌کند. بسیاری از بیماران گزارش داده‌اند که حرکت دادن دست یا لرزاندن آن به تسکین علائم کمک می‌کند.
شدت
خفیف: در این حالت، علائم گاهی ظاهر می شوند و گاهی احساس نمی شوند. و حس لامسه هم کاهش پیدا کرده است.متوسط: علائم اغلب حضور دارند و عضلات شست ضعیف شده اند.
شدید: علائم همیشه حضور دارند، حس کاهش یافته است و عضلات شست به نظر لاغرتر شده اند.
تشخیص سندرم تونل کارپال چگونه است؟
برای تشخیص سندرم تونل کارپال این موارد انجام می‌پذیرد.شما می‌توانید هرگونه سوال در رابطه با تونل کارپال را در سیستم مشاوره متنی(پرسش پاسخ) دکتردکتر بنویسید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به سوالات شما پاسخ داده شود.
معاینه بدنی
در طول وقت معاینه، پزشک در مورد وضعیت سلامتی و سابقه بیماری و علائم آن از بیمار سوالاتی بپرسد. پزشک دست و مچ دست را به دقت معاینه می‌کند و برخی تست‌های جسمانی را انجام می‌دهد. در طی این تست‌ها، پزشک این اقدامات را انجام می‌دهد:عصب میانی داخل مچ دست را فشار داده یا به آن ضربه می‌زند تا ببیند که موجب بی‌حسی، سوزن سوزن شدن در انگشتان بیماری می‌شود یا خیر (نشانه تینل)
مچ دست بیمار را در حالت انعطاف یافته خم می‌کند و نگه می‌دارد تا بی‌حسی و سوزن سوزن شدن دست را آزمایش کند
بیمار با چشمان بسته وسایل خاصی را لمس می‌کند تا حساسیت نوک انگشتانش آزمایش شود
بررسی ضعف عضله در پایه انگشت شست
بررسی آتروفی یا تحلیل‌رفتگی عضلانی در عضلات پایه انگشت شست. در موارد حاد، این عضلات ممکن است به وضوح کوچک‌تر شده باشند.برای انجام تست تینل، پزشک روی عصب مدیان در ناحیه مچ دست فشار وارد کرده یا به آن ضربه می‌زند.
انجام آزمایشات
آزمایش‌های الکتروفیزیولوژی: این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا عملکرد عصب میانی برای بررسی کرده و میزان فشار وارد شده بر عصب را مشخص کند. این آزمایشات همچنین به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا نوروپاتی (بیماری اعصاب محیطی) یا سایر بیماری‌های مربوط به فشرده شدن اعصاب حسی در علائم شما نقشی دارند یا خیر.آزمایش‌های الکتروفیزیولوژی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
آزمایش هدایت عصب (NCV): در این آزمایش انتقال سیگنال‌های اعصاب دست و بازو اندازه‌گیری می‌شود و اختلال عملکردی اعصاب برای هدایت سیگنال‌ها تشخیص داده می‌شود. آزمایش هدایت عصب به پزشک کمک می‌کند تا شدت عارضه و درمان مناسب برای آن را تشخیص دهد.
الکترومیوگرام (EMG): در آزمایش الکترومیوگرام فعالیت الکتریکی عضلات اندازه‌گیری می‌شود. نتایج آزمایش الکترومیوگرام می‌تواند نشان دهد که مشکل فرد عصبی یا عضلانی است.
نمای نزدیکی از الکترومیوگرام با آزمایش هدایت عصب
سونوگرافی: دستگاه سونوگرافی از امواج فراصوت برای تصویربرداری از استخوان و بافت‌های بدن استفاده می‌کند. پزشک ممکن است از تصویربرداری سونوگرافی مچ دست برای ارزیابی وضعیت عصب میانی و علائم فشرده شدن اعصاب استفاده کند.تصویربرداری اشعه ایکس: اشعه ایکس برای تصویربرداری از بافت‌های استخوانی به کار می‌رود. چنانچه بیمار حرکات مچ دست محدود یا اینکه درد داشته باشد، پزشک ممکن است برای تشخیص آسیب رباط یا شکستگی و آرتروز از تصویربرداری اشعه ایکس استفاده کند.
ام‌آرآی (MRI): ام‌آرآی برای تصویربرداری از بافت‌های نرم بدن به کار می‌رود. تصویربرداری ام‌آرآی به پزشک کمک می‌کند علت بروز علائم یا بافت‌های غیر طبیعی که بر عصب میانی تاثیر گذاشته‌اند را پیدا کند. تصویربرداری ام‌آرآی همچنین به پزشک کمک می‌کند تا مشکلاتی که ممکن است در خود عصب وجود داشته باشند مانند زخم، آسیب‌دیدگی یا تومور را پیدا کند.
راه های درمان سندرم تونل کارپال
اگرچه روند پیشرفت سندرم تونل کارپال برای بسیاری تدریجی است، اما چنانچه هیچ درمانی به کار نرود، به مرور وضعیت فرد بدتر می‌شود. به همین جهت، مهم است که پزشک در مراحل اولیه‌ی پیشرفت بیماری وضعیت را ارزیابی کرده و علائم را تشخیص دهد. پزشک در مراحل اولیه‌ی پیشرفت بیماری می‌تواند با درمان‌های صحیح روند پیشرفت بیماری را آهسته یا کاملا متوقف کند.درمان‌های غیرجراحی
در صورت تشخیص و درمان زودهنگام، علائم سندرم تونل کارپال اغلب بدون جراحی برطرف می‌شوند. با این حال، اگر پزشک موفق بت تشخیص قطعی نشود یا علائم فرد خفیف باشند، پزشک ممکن است درمان‌های غیر جراحی را توصیه کند.شما می‌توانید هرگونه سوال در رابطه با تونل کارپال را در سیستم مشاوره متنی(پرسش پاسخ) دکتردکتر بنویسید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به سوالات شما پاسخ داده شود.
درمان‌های غیر جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
بریس یا اسپلینت: پوشیدن بریس یا اسپلینت در طول شب از خم شدن مچ دست در خواب جلوگیری می‌کند. نگه داشتن مچ دست در حالت مستقیم یا بدون حرکت باعث کاهش فشار بر عصب تونل کارپال می‌شود. همچنین بهتر است در انجام فعالیت‌هایی که باعث تشدید علائم می‌شود از اسپلینت استفاده شود.
صاف نگه داشتن مچ دست به وسیله بریس یا اسپلینت باعث کاهش فشار بر عصب میانی می‌شود.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی: داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند به تسکین درد و التهاب کمک کنند.
تغییر فعالیت‌ها: علائم عموما زمانی بروز پیدا می‌کند که دست و مچ دست برای مدت طولانی در یک وضعیت قرار گیرد، خصوصا هنگامی که مچ دست خم یا کشیده شود. اگر شغل یا فعالیت‌های تفریحی فرد به شکلی باشد که موجب تشدید علائم شود، تغییر یا اصلاح این فعالیت‌ها می‌تواند به توقف یا کاهش این علائم کمک کند.
تمرینات لغزشی عصبی: برخی بیماران ممکن است از تمریناتی بهره ببرند که به آزادتر کردن محدوده حرکات تونل کارپال کمک کند. ممکن است تمرینات یا ورزش‌های خاص توسط پزشک معالج به بیمار توصیه شود.
تزریق استروئید: کورتیکواستروئید یا کورتیزون یک ماده ضد التهاب قوی است که داخل تونل کارپال تزریق می‌شود. اگرچه تزریق استروئید در اغلب موارد به کاهش درد کمک کرده و از عود ناگهانی علائم جلوگیری می‌کند، اما تاثیر آن گاهی موقتی است. تزریق کورتیزون ممکن است برای تشخیص سندرم تونل کارپال نیز به کار رود.
تزریق استروئید درون تونل کارپال ممکن است که برای مدتی از علائم بکاهد
جراحی سندروم تونل کارپال
چنانچه درمان‌های غیر جراحی نتوانند موجب التیام علائم بیمار شوند، پزشک ممکن است به عمل جراحی روی بیاورد. تصمیم مبنی بر عمل جراحی به شدت علائم، میزان درد و بی‌حسی در دست بیمار بستگی دارد.در مواردی که بیمار برای مدت طولانی دارای بی‌حسی یا ضعف مفرط عضلات شست است، پزشک جهت جلوگیری از آسیب‌های جبران‌ناپذیر عمل جراحی را به بیمار پیشنهاد می‌دهد.
روش های عمل جراحی برای درمان سندروم تونل کارپال
به عمل جراحی که برای درمان سندرم تونل کارپال انجام می‌گیرد، «آزادسازی تونل کارپ» گفته می‌شود. برای انجام این عمل جراحی دو روش به کار می‌رود. اما هدف هر دو عمل برداشتن فشار از روی عصب میانی با برش رباطی است که سقف تونل را تشکیل می‌دهد.در طی عمل جراحی آزادسازی تونل کارپال، لیگامنت عرضی کارپال (سقف تونل) برش داده می‌شود تا فضای بیشتری برای عصب و تاندون‌ها به وجود بیاید
آزادسازی تونل کارپال: در طی عمل جراحی، برش کوچکی در کف دست داده می‌شود و پزشک بخش داخلی دست و مچ دست را از طریق این برش مشاهده می‌کند. طی این عمل جراحی دو بخش لیگامان عرضی کارپال (سقف تونل) از هم جدا می‌شوند. این کار باعث افزایش حجم تونل و کاهش فشار بر عصب میانی می‌شود.
جراحی آزادسازی تونل کارپال به روش آندوسکوپی: در جراحی به روش آندوسکوپی، پزشک یک یا دو برش پوستی کوچک ایجاد کرده و از میان آن دوربین مینیاتوری (آندوسکوپ) را عبور می‌دهد و درون دست و مچ را مشاهده می‌کند. پزشک با استفاده از یک تیغ مخصوص به روشی مشابه آزادسازی تونل کارپ، لیگامان عرضی کارپ را آزاد می‌کند.
نتایج هر دو روش جراحی یکسان است. با این حال، هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. پزشک پس از صحبت با بیمار روش جراحی مناسب را انتخاب می‌کند.
در این عکس، آندوسکوپی را مشاهده می‌کنید که به درون دست بیمار فرستاده شده است. برای این کار برش کوچکی در کف دست داده می‌شود
دوران نقاهت پس از عمل جراحی تونل کارپال
بلافاصله پس از عمل جراحی، به بیمار توصیه می‌شود که دستان خود را بالاتر از قلب نگه دارد و انگشتان دست را نیز به منظور جلوگیری از سفتی حرکت دهد.بعد از عمل جراحی، بیمار باید انتظار درد، ورم و سفتی را داشته باشد. درد جزئی در ناحیه‌ی کف دست ممکن است که برای چند هفته تا چند ماه ادامه داشته باشد. قدرت دست برای برداشتن یا گرفتن وسایل با انگشتان معمولا حدود ۲ تا ۳ ماه بعد از عمل جراحی بازمی‌گردد. با این حال، امکان دارد که قدرت برداشتن و گرفتن دست در حدود ۶ تا ۱۲ ماه پس از عمل جراحی هم بهبود پیدا نکند.
ممکن است بیمار مجبور باشد برای چندین هفته از یک بریس یا اسپلینت برای مچ دست استفاده کند. با این وجود، بیمار می‌تواند فعالیت‌های سبک را انجام دهد. همچنین مدت کمی پس از عمل جراحی، فرد مجاز است که رانندگی، فعالیت‌های شخصی، بلند کردن، گرفتن و برداشتن وسایل را انجام دهد. پزشک در مورد زمان بازگشت به سرکار و همین‌طور برخی محدودیت‌ها در زمان کار دستورالعمل‌ها و توضیحاتی به بیمار می‌دهد.
عوارض عمل جراحی سندروم تونل کارپال
اگرچه هر عمل جراحی عوارض خاص خود را دارد، اما پزشک سعی می‌کند تا جای ممکن از عوارض بکاهد. رایج‌ترین عوارض عمل جراحی آزادسازی تونل کارپال عبارتند از:* خون‌ریزی
* عفونت
* جراحت یا آسیب‌دیدگی عصب
ورزش و حرکات اصلاحی
معمولاً، تمرینات زیر برای مبتلایان به این عارضه تجویز می‌شوند. البته، می‌بایست پیش از انجام آن‌ها در مورد مناسب بودنشان برای شما، با فیزیوتراپ خود مشورت کنید. همچنین برای پیشگیری هم می توان این حرکات اصلاحی را انجام داد. عموماً، باید آن‌ها را روزی ۳ بار انجام داد، البته به این شرط که باعث بروز یا تشدید نشانه ها نشوند.کشش فلکسور مچ دست
آرنجتان را مستقیم نگه‌دارید، و در همان حال با دست دیگرتان مچ دست و انگشتانتان را آن‌قدر به عقب هل بدهید تا اینکه کشش بدون درد و ملایم تا متوسطی را احساس کنید. ۱۵ ثانیه در این حالت بمانید و ۴ مرتبه این حرکت را تکرار کنید، البته به این شرط که علائمتان را بدتر نکند.
کشش اکستانسورهای مچ دست و انگشتان
آرنجتان را مستقیم نگه‌دارید و در همان حال با استفاده از دست دیگرتان آن‌قدر مچ دست و انگشتانتان را رو به پایین به طرف خودتان خم کنید تا اینکه کشش بدون درد و ملایم تا متوسطی را احساس کنید. ۱۵ ثانیه در این حالت بمانید و ۴ مرتبه این حرکت را تکرار کنید، البته به این شرط که علائمتان را بدتر نکند.
برای شروع دست درگیر را رو به بالا نگه دارید.
۱- طوری مشت کنید که انگشت شستتان روی بقیه انگشتانتان قرار بگیرد.
۲- انگشتانتان را در حالت کشیده نگه‌دارید، طوری که انگشت شستتان هم در کنار بقیه انگشتان قرار بگیرد.
۳- در همان حال که انگشتانتان را کشیده نگه داشته‌اید، دستتان را از ناحیه مچ صاف کنید و آن را به طرف عقب و جلوی ساعد خم کنید.
۴- در حالی که انگشتان و مچ دستتان را مستقیم نگه‌داشته‌اید، مانند شکل، انگشت شستتان را به حالت کشیده از بقیه انگشتان دور کنید.
۵- در همان حال که انگشت شستتان را کشیده و دور از بقیه انگشتان نگه داشته‌اید، دستتان را نیز از ناحیه مچ صاف و کشیده کنید.
۶- ساعد و کف دست درگیر را رو به بالا نگه‌دارید و با انگشتان شست و اشاره دست دیگرتان، از پشتِ دست درگیر، انگشت شست آن را بگیرید. انگشت شست را به طرف پایین کشیده و از کف دستتان دور کنید.
سخن آخر
برای اغلب بیماران عمل جراحی موجب برطرف شدن علائم سندرم تونل کارپال می‌شود. با این حال، بهبودی تدریجی است و ممکن است بهبودی کامل حتی تا ۱ سال نیز طول بکشد.چنانچه بیمار برای مدتی بیش از ۲ ماه درد و ضعف مفرطی داشت، پزشک ممکن است او را به فیزیوتراپیست دست ارجاع دهد تا بهبودی را به حداکثر برساند. چنانچه فرد دچار بیماری دیگری باشد که موجب درد یا سفتی دست یا مچ مانند ورم مفاصل یا التهاب تاندون می‌شود، ممکن است سرعت بهبودی کلی به آهسته شود.
منبع: سایت دکتردکتر
سایت توان درمان
سایت کلینیک شمیم
