هرآنچه که باید راجع به سندرم متابولیک بدانیم

سندرم متابولیک چیست ؟

این سندرم مجموعه ای از عوامل خطرزای متابولیک می باشد که در یک فرد وجود دارند . برخی ازعلل زمینه ای این سندرم که سبب افزایش این عوامل خطرزای متابولیک می شوند عبارتند از :

• چاق بودن یا داشتن اضافه وزن.

• عدم فعالیت جسمانی .

• داشتن مقاومت به انسولین.

• عوامل ژنتیک .

سندرم متابولیک حالتی خطرناک برای سلامتی می باشد . افراد دچار این حالت میزان خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری های مرتبط با رسوب چربی در دیواره سرخرگها(آترواسکلروز) دارند . بیماری قلبی کرونری که ممکن است منجر به حمله قلبی شود ، تنها نمونه ای از این بیماریها است. سکته مغزی و بیماری عروق محیطی مثال های دیگری می باشند . همچنین احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 درافراد دچار سندرم متابولیک بیشتر می باشد.1

علل سندروم متابولیک

سندروم متابولیک بسیار با اضافه وزن یا چاقی و عدم تحرک مرتبط است. همچنین با اختلالی که مقاومت به انسولین نامیده می‌شود مرتبط است. به طور طبیعی سیستم گوارشی غذاهای خورده شده را به قند تجزیه می‌کند. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس برای کمک به ورود قند به درون سلول‌ها و استفاده به عنوان سوخت سلول ها، ساخته می‌شود.

در بیمارانی که دچار مقاومت به انسولین هستند، سلول‌ها به طور طبیعی به انسولین پاسخ نمی دهند و گلوکز نمی تواند به سادگی وارد سلول‌ها شود. در نتیجه حتی با وجودی که بدن مقادیر بیشتر و بیشتری انسولین می‌سازد و برای کاهش قند خون تلاش می‌کند، سطح قند خون افزایش می‌یابد.2

چه کسی مبتلا به سندرم متابولیک می باشد؟

شیوع این سندرم در سالهای اخیر افزایش یافته است . تخمین زده می شود که در حدود 20 تا 25 درصد بزرگسالان مبتلا به آن می باشند.

این سندرم با چاقی مرکزی و مقاومت به انسولین همراه می باشد . چاقی در پرفشاری خون ، افزایش کلسترول LDL خون(کلسترول بد )، کاهش کلسترول HDL (کلسترول خوب ) و هیپر گلیسمی (افزایش قند خون ) دخیل می باشد .

چاقی شکمی بویژه با عوامل خطرزای متابولیک در ارتباط می باشد . سندرم متابولیک مجموعه ای از عوارض متابولیک چاقی است. در بیماری مقاومت به انسولین، بدن بخوبی نمی تواند ازانسولین استفاده بنماید. بدن در زندگی روزانه برای تبدیل قند و نشاسته به انرژی نیاز به انسولین دارد . اگر بدن نتواند این کار را انجام دهد، دیابت یا بیماری قند خون رخ می دهد .

در برخی از افراد مقاومت به انسولین به ارث می رسد. در این افراد عوامل اکتسابی (مانند افزایش چربی بدن وعدم فعالیت جسمانی ) می توانند سبب ایجاد مقاومت به انسولین و سندرم متابولیک شوند . اکثر افراد مبتلا به مقاومت به انسولین،همزمان مبتلا به چاقی مرکزی (شکمی ) نیز می باشند .1

علائم سندرم متابولیک

بیشتر اختلالات مرتبط با سندرم متابولیک علائم آشکاری ندارند. یکی از نشانه های بارز و قابل مشاهده، افزایش دور کمر است. اگر قند خون شما افزایش پیدا کنند، ممکن است متوجه علائم و نشانه های دیابت مانند افزایش تشنگی و ادرار، خستگی و تاری دید شوید. اگر حداقل یک جزء از شرایط فوق را دارید، از پزشکتان بپرسید که آیا برای سایر علائم سندرم به آزمایش و درمان نیاز دارید. سندرم متابولیک در صورت داشتن حداقل سه مورد از علائم زیر تشخیص داده شود:

دور کمر 80 سانتی متر یا بیشتر در زنان

دور کمر 90 سانتی متر یا بیشتر در مردان

تمایل به ایجاد التهاب (سوزش و تورم بافت بدن)

فشار خون بالاتر از 140/90 mmHg بصورت مداوم

عدم توانایی در کنترل قند خون (مقاوم به انسولین)

سطح بالای تری گلیسیرید (چربی خون) و سطح پایین HDL

افزایش خطر ایجاد لخته های خون مانند ترومبوز ورید عمقی.3

روش‌های تشخیصی سندروم متابولیک

طبق گایدلاین موسسه ملی سلامت امریکا سندروم متابولیک با دارا بودن سه فاکتور یا بیشتر از فاکتورهای زیر، از جمله فاکتورهایی که با دارو تحت کنترل هستند تعریف می‌شود:

دورکمر بزرگ

اندازه دور کمر بیشتر از ۸۹ سانتیمتر برای خانم‌ها و ۱۰۲ سانتیمتر برای آقایان، بزرگ محسوب می‌شود.

سطح بالای تری گلیسیرید خون

مقادیر تری گلیسیرید خون مساوی یا بالاتر از ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر

سطح پایین کلسترول خوب (HDL) در خون

کمتر از ۴۰ میلی گرم در دسی لیتر در آقایان یا کمتر از ۵۰mg/dl در خانم‌ها

فشارخون بالا

فشار خون ۱۳۰/۸۵ و بالاتر

سطح بالای قندخون ناشتا

۱۰۰mg/dL و بالاتر
درصورتی که درد قفسه‌ی سینه، تنگی نفس یا لنگش (علائم نشان دهنده عوارض سندروم متابولیک) وجود داشته باشد، نیاز به بررسی‌های تشخیصی دیگر مانند الکتروکاردیوگرافی (ECG) در حالت استراحت و تحت فعالیت یا استرس، سونوگرافی (عروقی یا اکوکاردیوگرافی استراحت و تحت فعالیت یا استرس) و SPECT یا PET قلبی انجام شود.

همچنین بررسی سایر علل تشدید فاکتورهای این بیماری نیز باید درنظر گرفته شوند. برای مثال اختلالات تنفسی مرتبط با خواب مانند آپنه‌ی انسدادی خواب به شکل فزاینده‌ای در حال اضافه شدن به فاکتورهای خطر سندروم متابولیک هستند.2

عوارض سندرم متابولیک

ابتلا به سندرم متابولیک می تواند خطر ابتلا به بیماری های زیر را افزایش دهد:

دیابت نوع 2

اگر برای کنترل وزن اضافی خود شیوه زندگی خود را تغییر ندهید، ممکن است، قند خون شما افزایش یابد. سرانجام، مقاومت به انسولین می تواند منجر به دیابت نوع 2 شود.

بیماری های قلبی و عروقی

کلسترول بالا و فشار خون بالا می تواند باعث ایجاد لخته در شریان های شما شود. لخته های خونی می توانند شریان های شما را تنگ کرده و به دنبال آن خطر بروز حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش دهند.3

پیشگیری سندرم متابولیک

تعهد مادام العمر به تغییر شیوه زندگی سالم می تواند از بروز شرایطی که موجب سندرم متابولیک می شود، پیشگیری کند.

یک سبک زندگی سالم شامل موارد زیر است:

حفظ وزن مناسب

ترک سیگار و مصرف الکل

حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی بطور روزانه

محدود کردن مصرف چربی و نمک اشباع در رژیم غذایی

خوردن مقدار زیادی سبزیجات، میوه، پروتئین بدون چربی و غلات کامل.3

درمان سندرم متابولیک

افراد مبتلا به سندرم متابولیک از طریق کنترل عوامل خطرزای خود می توانند خطرابتلا به بیماری های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 را کاهش دهند .

بهترین راه برای آنها ، کاهش وزن و افزایش فعالیت جسمانی است.

در این قسمت برخی ازاقدامات مهم جهت کنترل سندرم متابولیک ذکر می شود :

• بطور مداوم وزن خود راکنترل کنید (بخصوص شاخص چاقی مرکزی). همچنین قند خون ، چربیهای خون و فشار خون خود را کنترل کنید .

• عوامل خطرزای خود رابراساس دستور العمل های ذکر شده تحت درمان قرار دهید (افزایش چربیهای خون ، پر فشاری خون و قند بالای خون) .

• داروهای ضد فشار خون خود را با نظر پزشک خودتان مصرف کنید چرا که داروهای مختلف دارای اثرات متفاوتی بر روی حساسیت به انسولین می باشند .

مانیاز به تحقیقات بیشتری جهت درک نقش داروها در درمان سندرم متابولیک داریم . مهم است که ما جهت کنترل صحیح آن بر روی هر پنج جزء این سندرم تمرکز نماییم .1

پینوشتها
1.www.thc.tums.ac.ir
2.www.doctoreto.com
3.www.pezeshket.com