وقتی انسان خود را به صف مناجات کنندگان و روزه داران معتکف نزدیک می کند، تازه متوجه جای خالی بسیاری از زیبایی های زندگی خود می شود، زیبایی هایی که در هیاهو و شلوغی زندگی دنیوی و گرایش های مادی به دست فراموشی سپرده شده و جای خالی آنها همچون زخمی دردناک بر روی سینه انسان سنگینی می کند، شاید در وسط مناجات و گریه های روزه داران معتکف متوجه جای خالی امامی رئوف شویم، امامی که جامعه انسانی سالها از رنج دوری او به ستوه آمده، امامی که وجود مبارکش مایه امید بوده و حلال تمام مشکلات جامعه بشریت است.

چه بسا همین فراموشی های مرگبار باشد که جامعه بشری را با طعم تلخ بسیاری از بیماری های ناخوانده همچون کرونا ویروس مواجه کرده است. بیماری های مرگباری که حتی حلقه های عبودیت و بندگی حق تعالی همچون جمع معتکفین را نیز تحت تأثیر منفی خود قرار داده است و جامعه انسانی را از اجتماعات معنوی و عاشقانه محروم کرده است.

چالش کرونا ویروس و سلوک منتظران معتکف

هر ساله با فرا رسیدن ایام بیض و سال روز میلاد با سعادت امام علی(علیه السلام) مشتاقان کوی دوست با کوله باری از امید و آرزوهای زیبا راهی خانه های امن الهی و بهشت های زمینی می شدند تا با همنشینی با ملائکه الهی توشه ای برای حیات مادی و معنوی خود بردارند، ولی متأسفانه با پدیدار شدن ویروس منهوس کرونا بسیاری از امیدها ناامید شد و باغ های سبز و بهشتی که درهای آن از ناحیه مساجد شهر به روی روزه داران و معتکفین باز می شد، بسته شد و همه را از همنشینی با خوبان خدا محروم کرد. هر چند امسال به خاطر تدابیر بهداشتی و سلامتی، مساجد جامع شهر پذیرای معتکفین نیستند، ولی با این وجود می شود عطر و صفای معنوی جمع معتکفین را همچون سال های قبل به گونه ای دیگر در شهر طنین انداز کرد.

ویروسی خطرناک تر از کووید19

شاید کووید 19 توانست اجتماعات نورانی و با صفای عاشقان کوی دوست را پراکنده نماید، ولی با این وجود ویروسی بس خطرناک تر از این مهمان ناخوانده(کووید19) در زندگی بشری وجود دارد که باعث و بانی بسیاری از محرومیت ها و پراکندگی ها در زندگی بشری است. این ویروس منهوس در فرهنگ روایات چیزی جز «گناه» نیست. عامل مرگبار و ویرانگری که آثار و تبعات شوم آن نه فقط حیات اخروی، بلکه زیبایی های حیات مادی را نیز به کام مرگ و نابودی می کشاند و شهد شیرین ارتباط با خدا را از کام انسان دور می نماید.
گندزدایی از اعمال به واسطه اشک و انابه موضوعی است که همواره در زندگی ایشان پابرجاست. علاوه بر مطالب یاد شده منتظران عاشق تلاش می کنند با تقویت خویشتن داری و تقویت تقوای الهی محبت و دوستی خود را نسبت به خدای متعال و امام معصوم(علیه السلام) تقویت نمایند. یکی از آثار شوم و نامیمون گناه محروم شدن از وجود با برکت امام عصر(عج) است، موضوعی که در روایات دینی نیز این چنین مورد توجه و اشاره قرار گرفته است. در توقیع شریفی که از ناحیه مقدسه حضرت صاحب ‏الامر(عج الله فرجه الشریف) خطاب به شیخ مفید (ره) صادر گشته، گناه به عنوان یکی از علل طولانی شدن غیبت معرفی شده است… فَما یَحْبِسُنا عَنْهُمْ إِلاّ ما یَتَّصِلُ بِنا مِمّا نُکْرِهُهُ وَ لانُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ. [1] … پس تنها چیزی که ما را از آنان (شیعیان) پوشیده می‌دارد، همانا چیزهای ناخوشایندی است که از ایشان به ما می‌رسد و خوشایند ما نیست و از آنان انتظار نمی‌رود.»

از این رو یکی از مهمترین و راهبردی ترین وظایف و کارهای منتظران معتکف، پالایش روح و جان از گناه و آلودگی است، کما اینکه در نیایش دعای ندبه نیز این چنین دست به دعا بر می داریم و از خدای متعال طلب کمک می نماییم: «اللّهُمَّ… وَ أَعِنّا عَلی تَأْدِیَةِ حُقُوقِهِ إِلَیْهِ وَ الاْءِجْتِهادِ فِی طاعَتِهِ وَ اجْتِنابِ مَعْصِیَتِهِ وَ امْنُنْ عَلَیْنا بِرِضاهُ؛[2]خداوندا! … ما را در راه ادای حقوق او (امام مهدی (ع))، تلاش در پیروی از او و دوری از مخالفت او یاری کن و با خشنودی او بر ما منت‏ گذار.»

با توجه به آثار شوم گناه در زندگی بشری و رابطه آن با محروم شدن از بسیاری از زیبایی های حیات مادی و معنوی لازم و ضروری است که برای پیوستن به صف منتظران عاشق، به دنبال پادزهری برای ریشه کن کردن گناه در زندگی خود باشیم. تا زمانی که گناه و رذایل اخلاقی در زندگی انسان ریشه دوانده باشد آن طور که باید و شایسته است نمی توان در طریق سلوک و بندگی حق تعالی قرار گرفت و رضایت او را کسب کرد و به مدارج عالی و انسانی دست پیدا کرد. گناه همچون موش دزدی است که حاصل چند سال عبادت و بندگی انسان را به تاراج می برد.

اول ای جان دفع شر موش کن وانگهان در جمع گندم جوش کن
گر نه موشی دزد در انبار ماست گندم اعمال چل ساله کجاست[3]

آشتی و پیوند با خدا

یکی از مهمترین و برجسته ترین ویژگی های منتظران معتکف، تجدید پیمان با خدای متعال و تقویت ریسمان محکمی است که انسان خاکی را به مبدأ فیض متصل می نماید و او را از حیات دنیوی کوچ داده و آماده حیات و زیست ابدی می نماید. سلوک منتظران معتکف همراه با تقویت عبودیت و بندگی حق تعالی است. ارتباط معنوی و ناگسستنی که تنها معطوف به مکانهای معنوی و مقدسی همچون مساجد محدود نشده و در تمام لحظات و ثانیه های زندگی خود را نشان می دهد. آشتی و ارتباط با خدا در سلوک معنوی منتظران به گونه ای است که می توان این چنین بیان داشت که ارتباط آنها با خدای متعال نه فقط در سه روز ایام اعتکاف بلکه انس دائمی با خدا؛ در تمام ثانیه های زندگی آنها جریان دارد.

آشتی و پیوند با امام معصوم(ع)

اعتکاف فرصت و موقعیتی طلایی است که شخص معتکف در روز میلاد با سعادت امام علی(علیه السلام) توفیق وارد شدن در حرم الهی را پیدا می نماید. روزی که عبودیت و بندگی او رنگ و بوی ولایت و امامت را به همراه دارد. از اینرو سلوک و بندگی منتظران معتکف همراه با پیوند معنوی با ولایت است. این دسته افراد به خوبی از جایگاه و اهمیت ولایت با خبر هستند؛ چرا که به خوبی می داند از طریق ولایت است که می توان مقامات توحیدی و بندگی خدای متعال را شناخت و در مسیر آن گام برداشت. در واقع امامت و ولایت در وارد شدن به معرفت و شناخت توحیدی و الهی است.

اگر انسان معتکف از باب امامت وارد در مسجد خدا نشود به طور قطع و یقین مسیر عبودیت و بندگی حق تعالی را به درستی نخواهد شناخت. از این رو در منابع روایی نقل شده است: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَوْ شَاءَ لَعَرَّفَ الْعِبَادَ نَفْسَهُ‏ وَ لَکِنْ جَعَلَنَا أَبْوَابَهُ‏ وَ صِرَاطَهُ‏ وَ سَبِیلَهُ‏ وَ الْوَجْهَ الَّذِی یُؤْتَى مِنْهُ‏ فَمَنْ عَدَلَ عَنْ وَلَایَتِنَا أَوْ فَضَّلَ عَلَیْنَا غَیْرَنَا فَإِنَّهُمْ‏ عَنِ الصِّراطِ لَناکِبُون؛[4]‏ به راستى خدا تبارک و تعالى اگر مى‏خواست بى‏واسطه خود را به بندگان مى‏شناسانید ولى ما را باب و صراط و راه خود مقرر کرده و آن سوئى که از آن باید روى به وى داشت، هر که از ولایت ما رو برتابد یا دیگرى را بر ما برترى دهد محققاً آنها از صراط به سر در افتند.»

گندزدایی از اعمال و تقویت تقوا و پارسایی

سلوک و بندگی منتظران معتکف علاوه بر ظاهری کاملاً زیبا و آراسته به آداب و سنن شرعی، دارای روح و باطنی زیباست. روح و باطنی که موجب شده است اعمال و رفتارهای خود را در مغناطیس اوامر و نواهی الهی تصفیه نمایند و هر گونه آلودگی و زنگار و گناه و ناپاکی را از آن دور نمایند. این رویه برخلاف رویکرد افرادی است که تنها متصف به اعمال ظاهری و عبادی شده اند و از هر گونه مهارت و خویشتن داری در مواجهه با گناه تهی هستند. منتظران معتکف برای درامان ماندن از تبعات شوم و ویرانگر گناه همواره تلاش می کنند از مهارت و ابزار توبه و بازگشت به سوی خدای متعال مدد بگیرند و گریه و انابه آنها به آستان دوست تنها منحصر در فرصت سه روز اعتکاف نباشد.

گندزدایی از اعمال به واسطه اشک و انابه موضوعی است که همواره در زندگی ایشان پابرجاست. علاوه بر مطالب یاد شده منتظران عاشق تلاش می کنند با تقویت خویشتن داری و تقویت تقوای الهی محبت و دوستی خود را نسبت به خدای متعال و امام معصوم(علیه السلام) تقویت نمایند. باری به هر جهت این سخن امام معصوم است که در منابع روایی نقل شده است. در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحابِ الْقائِمِ، فَلْیَنْتَظِرْ، وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحاسِنِ الْأَخْلاقِ، وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ.... [۵] هر کس دوست دارد از یاران حضرت قائم (ع) باشد، باید منتظر باشد و در این حال، به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار کند، در حالی که منتظر است.»

پی نوشت ها:
[1]. طبرسى، احمد بن على‏، الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی)، ج‏2، ص499.
[2]. المزار الکبیر (لابن المشهدی)، ص584.
[3]. مولوی » مثنوی معنوی » دفتر اول
[4]. الکافی، ج‏1، ص184، ح9.
[5]. الغیبة( للنعمانی)، ص200، ح16.