سرطان خون

سرطان خون نوعی اختلال در مغز استخوان است و مغز استخوان موادی در مرکز استخوان‌های ماست که سه نوع سلول‌ خونی را می‌سازد. گلبول‌های قرمز که اکسیژن را به بدن می‌رسانند، گلبول‌های سفید که با عفونت مبارزه می‌کنند و پلاکت‌ها که به انعقاد خون کمک می‌کنند.

بخشی از انواع گلبول سفید لنفوئید نامیده می‌شود و برخی از انواع سرطان خون از این بخش شروع می‌شود. به همین دلیل است که شایع‌ترین نوع سرطان خون دوران کودکی، سرطان خون حاد لنفوئیدی یا ALL نامیده می‌شود و به نام سرطان خون حاد لنفوبلاستی نیز شناخته می‌شود.

چگونگی ایجاد این نوع سرطان به این شکل است که یکی از این لنفوئیدها غیرطبیعی شده و این لنفوئید پس از آن، شروع به تکثیر دیوانه‌واری می‌کند و در نهایت کنترل مغز استخوان و جمعیت غالب آن را در دست می‌گیرد.

از آنجا که سرطان خون به مغز استخوان یعنی پایگاه اصلی تمام تولید خون حمله می‌کند، می‌تواند روی همه‌ یا هر کدام از انواع سلول‌های خونی کودکتان تأثیر بگذارد.

به همین دلیل است که بسیاری از علائم سرطان خون مربوط به خون هستند، یعنی کودک ممکن است دچار کم‌خونی شود، زیرا گلبول‌های قرمز کافی تولید نمی‌کند یا تب داشته باشد، زیرا نمی‌تواند به طور مؤثری از گلبول‌های سفید خود برای مبارزه با عفونت استفاده کند و یا دچار کبودی شود، زیرا خون او مقدار کافی از پلاکت‌هایی را که برای انعقاد نیاز دارد تولید نمی‌کند.1

علائم سرطان خون در کودکان

علائم سرطان خون احتمال دارد شبیه به سایر بیماری های شایع دوران کودکی غیر اختصاصی باشد.

یک پزشک از شما سوال می کند که چه مدت کودک علائمی زیررا تجربه کرده است:

تشنج

سردرد

بثورات

استفراغ

سرفه کردن

اختلال در تنفس

التهاب غدد لنفاوی

کاهش وزن و اشتها

خستگی و ضعف شدید

درد استخوان و مفصل

التهاب، درد و خونریزی لثه

التهاب در صورت و بازوها

کودکان احتمال دارد بسته به نوع سلول خونی که سرطان خون در آن تأثیر دارد، علائم خاصی را تجربه کنند.

از طرفی هم کاهش تعداد گلبول قرمز می تواند باعث موارد زیر شود:

ضعف

تنگی نفس

رنگ پریدگی

سرد شدن اندام ها

سرگیجه یا سبکی سر

تعداد اندکی از گلبول های سفید خون می توانند باعث ایجاد عفونت یا تب شوند و هیچ نشانه دیگری از عفونت وجود ندارد.

تعداد کم پلاکت می تواند باعث علائم زیر شود:

کبودی آسان

خونریزی لثه

خونریزی آسان

خونریزی مکرر یا شدید بینی.2

علت سرطان خون در کودکان

با وجود این‌که محققان هنوز نتوانستند دلیل دقیق این بیماری را تشخیص بدهند اما به‌نظر می‌رسد که برخی از انواع سرطان خون در کودکان به ژنتیک و عوامل محیطی مربوط می باشد.در دوقلو های همسان، اگر یکی از قل‌ها در سنین کم به بیماری سرطان خون مبتلا باشد احتمال ابتلای قل دیگر به سرطان خون حاد لنفوئیدی و میلوئیدی بسیار زیاد خواهد بود.

از طرفی، کودکانی که مشکلات ژنتیکی خاص همچون سندروم دان، سندروم کلاین فلتر، نوروفیبروماتوز یا آتاکسی تلانژکتازی را به ارث برده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به لوسمی می باشند.کودکانی که برای درمان سرطان در گذشته درمعرض تشعشات پزشکی و یا شیمی‌درمانی بوده اند و یا حتی اطفالی که بعد از پیوند عضو مجبور به مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدنشان بودند بیشتر در خطر ابتلا به سرطان خون هستند.

در بیشتر موارد، کنترل عواملی که باعث سرطان خون می‌شوند برای والدین و یا حتی کودکان غیرممکن است. بیشتر سرطان‌های خون ناشی از جهش‌های غیراختصاصی و یا تغییرات در ژن‌های رشد دهنده سلول های خونی می‌باشد. از آن‌جایی که چنین خطاهایی به طور تصادفی و غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهند در حال حاضر هیچ راه حل موثری برای پیشگیری از انواع سرطان خون وجود ندارد.

برای محدود کردن خطر تشعشات پیش از زایمان که از عوامل ایجاد کننده سرطان خون به ویژه سرطان خون حاد لنوفوئیدی شناخته شده‌اند، توصیه می‌شود که زنان باردار و یا زنانی که مشکوک به حاملگی هستند باید پیش از انجام هرنوع آزمایش و یا روش‌های پزشکی که شامل تشعشعات نظیر اشعه ایکس هستند با پزشک خود مشاوره کنند.3

عوامل خطر سرطان خون در کودکان

عوامل مختلفی می تواند خطر ابتلا به سرطان خون در کودک را افزایش دهد و بسیاری از آنها قابل پیشگیری نیستند.

عوامل خطر ژنتیکی

شرایط ژنتیکی زیر می تواند خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش می دهد:

سندرم بلوم

سندرم داون

آتاکسی – تلانژکتازی

سندرم Li-Fraumeni

سندرم ویسکوت-آلدریچ

سندرم شوخمن – الماس

همچنین، داشتن یک خواهر یا برادر مبتلا به سرطان خون احتمال دارد خطر ابتلا به آن را افزایش دهد.

عوامل خطر محیطی

عوامل خطر محیطی سرطان خون در کودکان می تواند شامل قرار گرفتن در معرض بنزن، شیمی درمانی و تابش – تشعشع باشد.2

تشخیص سرطان خون در کودکان به چه صورت است؟

بعضی از کودکان در طول غربالگری‌های روتین مبتلا به سرطان خون تشخیص داده می‌شوند. برای مثال، آزمایش خون در یک چک‌آپ روتین، کم‌خونی را نشان می‌دهد و پزشک تصمیم می‌گیرد که علت آن را بررسی کند. با این حال، در بیشتر مواقع، والدین سرسختی که می‌بینند فرزندشان بهتر نمی‌شود، پزشک متخصص اطفال را به انجام آزمایش‌های لازم هدایت می‌کنند که در برخی مواقع کار درستی می‌کنند، زیرا در بیشتر مواقع این والدین هستند که متوجه می‌شوند چیزی در کودکشان طبیعی نیست.

اگر متخصص اطفال مشکوک شود که کودک شما مبتلا به سرطان خون است، احتمالاْ شما را به یک انکولوژیست اطفال، یعنی متخصص سرطان و فوق تخصص کودکان ارجاع می‌دهد. این پزشک می‌تواند تحلیل خود را با تجویز یک آزمایش خون شروع کند تا بتواند گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌های کودک را بررسی کند.3

درمان سرطان خون در کودکان

وقتی انکولوژیست اطفال به سلول‌های سرطانی نگاه می‌کند، می‌تواند بیولوژی مولکولی سرطان را تعیین کند و درمان مناسب را توصیه کند. برخی از الگوهای بیولوژیکی سلول‌های سرطان خون با نوع کمتر تهاجمی بیماری همراه است و برخی با نوع تهاجمی‌تر آن.

تمام درمان‌ها شامل شیمی‌ درمانی، یعنی تزریق داروهای مبارزه با سرطان است، اما نوع داروهای مورد استفاده در شیمی‌درمانی با توجه به نوع سرطان کودک مشخص خواهد شد. درمان اولیه ممکن است حدود دو سال و نیم طول بکشد.

طی چهار تا شش هفتهٔ اول درمان، کودک یک برنامهٔ فشرده‌ٔ شیمی‌درمانی خواهد داشت و احتمالاً بیشتر آن زمان را در بیمارستان خواهد گذراند. هدف از آن چهار تا شش هفتهٔ اول، رساندن بیمار به مرحلهٔ رمیشن (Remission) یا خفتگی بیماری است. رمیشن به معنای آن است که وقتی مغز استخوان دوباره بررسی شود، هیچ سلول سرطانی در آن دیده نشود یا کمتر از ۵ درصد از سلول‌ها سرطانی باشد. درمان باقی‌مانده شامل شیمی‌درمانی سرپایی خواهد بود، یعنی طی شیمی‌درمانی و تزریق دارو نیازی به بستری شدن کودک وجود ندارد.

اگرچه این روند به نظر وحشتناک است، اما اطلاع داشتن و پیش‌آگاهی یا پیش‌بینی از آیندهٔ یک بیماری برای سرطان خون در دوران کودکی کار درست و خوبی است. یعنی حدود ۹۵ تا ۹۸ درصد از کودکان مبتلا به سرطان خون حاد لنفوئیدی پس از شش هفتهٔ اول درمان، وارد مرحله‌ٔ رمیشن می‌شوند. حدود ۹۰ درصد از آنها تا پنج سال بعد هنوز بدون بیماری هستند و پس از پنج سال اول،‌ احتمال بازگشت سرطان بسیار کمتر است.1

پینوشتها
1.www.madarsho.com
2.www.pezeshket.com
3.www.smhcharity.org