اوتیسم چیست؟
اوتیسم یک اختلال عصبی- رشدی است. به این معنی که قسمت‌های مختلف مغز در افراد دارای اوتیسم در تعامل با یکدیگر دچار مشکل می‌شوند.اختلال طیف اوتیسم بر چگونگی درک فردی و اجتماعی شخص تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد مشکلات در تعامل و ارتباطات اجتماعی او می‌شود. بارزترین نشانه اختلال طیف اوتیسم انجام الگوهای محدود و تکراری رفتاری است.
انواع اوتیسم یا طیف اوتیسم؟
استفاده از واژه طیف در مورد اختلالات اوتیسم بهتر است؛ افراد مبتلا به اختلال اوتیسم می‌توانند طیف وسیعی از شدت علائم اوتیسم را داشته باشند. توانایی‌های یادگیری، تفکر و حل مسئله افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم می‌تواند از مهارتهای بالقوه تا شدید را به چالش بکشد.اوتیسم بودن به صورت‌های متفاوتی در افراد نمایان می‌شود. بعضی از افراد دارای اوتیسم، مشکلات همراه دیگر ی نیز از جمله کم توانی ذهنی، اختلال یکپارچگی حسی، اختلال بیش فعالی و نقص توجه، صرع و مشکلات گوارشی دارند؛ که به معنای این است که این افراد نیازمند سطوح حمایتی مختلفی هستند.
به گفته انجمن اوتیسم ایران؛ اتیسم، آسپرگر، اختلال از هم پاشیدگی دوران کودکی و اختلال دوران رشد که به نوع دیگری تشخیص داده نشده است، ۴ اختلالی هستند که در دسته بندی‌های جدید علمی همگی تحت عنوان اختلالات طیف اتیسم شناخته و تشخیص داده می‌شوند و با همدیگر ادغام شده‌اند.
اختلالات طیف اوتیسم در سه سطح کلی جای می‌گیرند:
سطح نیازمند حمایت
سطح نیازمند حمایت زیاد
سطح نیازمند حمایت بسیار زیاد
کشف علائم و نشانه‌های اختلال طیف اوتیسم
.jpg "اوتیسم چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟")
بعضی از کودکان، علائم طیف اوتیسم را در ابتدای دوران نوزادی نشان می‌دهند. سایر کودکان ممکن است به طور معمول برای چند ماه یا چند سال به طور طبیعی رشد کنند؛ اما پس از آن به طور ناگهانی علائم طیف اوتیسم را نشان دهند و مهارتهای زبانی و فردی که قبلاً به دست آورده‌اند را از دست بدهند.
هر کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم احتمالاً دارای یک الگوی منحصر به فرد از رفتار است.
بعضی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دچار مشکلات یادگیری هستند و بعضی از آنها نشانه‌های کمتری نسبت به هوش عادی دارند.
سایر کودکان مبتلا به اختلال دارای هوش نرمال هستند؛ آنها به سرعت یاد می‌گیرند، اما با برقراری ارتباط و استفاده از آنچه که در زندگی روزمره و تنظیم وضعیت اجتماعی می‌دانند، مشکل دارند.
ترکیب منحصر به فرد علائم طیف اوتیسم در هر کودک، گاهی اوقات تعیین شدت این اختلال را دشوار می‌کند. در ادامه برخی از علائم طیف اوتیسم مشترک بین افراد مبتلا را نام می‌بریم.
اختلال در عملکرد اجتماعی
کودکان طبیعی از همان هفته‌های اول تولد به طور قابل ملاحظه‌ای اجتماعی هستند، در واقع نوزاد انسان به طور ذاتی برای ارتباط اجتماعی و تشخیص چهره ی انسانی آمادگی دارد؛ در حالی که در کودکان دارای اوتیسم گرایش کمی به چهره انسانی وجود دارد و به دنبال آن، این کودکان گرایش کمی به برقراری تماس چشمی دارند.
برخی از نشانه‌های اختلال در عملکردهای اجتماعی کودک دارای اوتیسم
کودک نمی‌تواند به نام خود واکنش نشان دهد.کودک ترجیح می‌دهد به تنهایی بازی کند یا در دنیای خود باشد.
تماس چشمی ضعیفی دارد.
کودک ارتباط غیر کلامی برقرار نمی‌کند؛ مثلا نمی‌تواند به اشیا مورد علاقه خودش اشاره کند.
اختلال ارتباطی
افراد دارای اوتیسم در جنبه‌های مختلف رشد زبان، گفتار و ارتباط مشکل دارند. کودکان دارای اوتیسم نمی‌توانند برای اهداف اجتماعی از زبان استفاده کنند. برای مثال نمی‌توانند برای برقراری رابطه اجتماعی کلمات و زبان را به کار بگیرند.
برخی از نشانه‌های اختلال ارتباطی در کودک دارای اوتیسم
کلمات یا عبارات را به‌طور صریح تکرار می‌کند؛ اما نمی‌داند چگونه از آنها استفاده کند.با صدا یا ریتم غیر طبیعی صحبت می‌کند.
احساسات و هیجانات را بیان نمی‌کند و ریتم کلام یکنواختی دارد.
صحبت نمی‌کند یا حرف زدن را به تأخیر می‌اندازد یا توانایی قبلی خود را برای گفتن کلمات را از دست می‌دهد.
اختلال شناختی
نیمی از کودکان دارای اوتیسم هوش پایینی دارند. در برخی از این افراد هوش جزیره‌ای وجود دارد. هوش جزیره‌ای به این معناست که کودک در یک یا چند زمینه (مانند نقاشی یا موسیقی) توانایی‌های قابل توجه دارد؛ در حالی که ممکن است از نظر سایر توانایی‌ها مشکل داشته باشد.همچنین در کودکان مبتلا به اوتیسم تفکر انتزاعی وجود ندارد. یعنی کودک نمی‌تواند خودش را به جای دیگران قرار دهد و یا به مسائلی غیر از چیزهایی که به چشم می‌بیند فکر کند.
هرچه ضریب هوشی در این افراد پایین‌تر باشد احتمال بروز تشنج مغزی بالاتر می‌رود. توانمندی‌های حرکتی و درک لمسی نیز در این افراد بهتر از توانمندی درک مفاهیم نمادین است.
اختلال رفتاری
کودکان اوتیسم با اشیا و وسایل ارتباط بهتری برقرار میکنند تا با انسان‌ها. علاوه بر این، آنها به جنبه‌های ناکارآمد اشیا و اشیا غیر کاربردی وابستیگی غیر معمول دارند.
برخی از نشانه‌های اختلال رفتاری در کودک دارای اوتیسم
انجام حرکات تکراری مانند تکان دادن، چرخش یا قفل کردن دستهابا هماهنگی مشکل دارد یا دارای الگوهای حرکتی عجیب و غریب است. مانند قدم زدن بر انگشتان پا
غالباً به نور، صدا یا لمس حساس است اما ممکن است نسبت به درد یا دما بی‌تفاوت باشد
ترس از موقعیت‌های جدید. مانند برخورد با افراد جدید یا تغییر دکوراسیون منزل و حتی تعویض اتومبیل خانوادگی 1
دلایل ابتلا به اوتیسم
عامل ایجاد اختلال اوتیسم تاکنون شناخته نشده است و برای ایجاد آن نمی توان دلیل خاصی تعیین کرد. این اختلال پیچیدگی خاصی داشته و در علائم و شدت آن تنوع بالایی دیده می شود. طبق نظر کارشناسان، ژنتیک و عوامل محیطی می توانند به تنهایی سبب ایجاد اختلال اوتیسم شوند و گاه ترکیب هر دو اینها سبب بروز اوتیسم می گردد.
مشکلات ژنتیکی
برای ایجاد اوتیسم در فرد، چندین ژن متفاوت تاثیر دارند. معمولاً این اختلال در کودکان با یک اختلال ژنتیکی مانند سندرم رت یا سندرم ایکس شکننده مرتبط است.گاهی آسیب های ژنتیکی موجب فراهم کردن ابتلا به این اختلال شده و یا باعث بروز عوامل خطر آفرین محیطی می شوند. گروهی از آنها باعث تاثیر بر تحول مغز شده و یا بر سلول های مغزی اثر می گذارند و موجب تغییر شدت علائم این اختلال می شوند. بعضی از مشکلات، ژنی و وراثتی هستند و بعضی در اثر عوامل طبیعی ایجاد می شوند.
عوامل طبیعی
محققان نسبت به تاثیر گذاری عواملی مانند عفونت های ناشی از ویروس ها، مشکلات دوران بارداری و یا آلودگی های محیطی بر ابتلا به اوتیسم شک و تردید دارند.
مصرف داروها در زمان بارداری
زمانی که یک مادر باردار داروهایی مانند والپروئیک اسید و تالیدومید را مصرف کند، نوزاد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم خواهد شد.
دیابت و فقر آهن مادر
طبق مطالعات صورت گرفته در امریکا، زمانی که مادر با فقر آهن مواجه است، احتمال مبتلا شدن کودک به اوتیسم، پنج برابر افزایش می یابد. این اختلال نیز در فرزندان مادران دیابتی شیوع بیشتری دارد. بر طبق پژوهش های صورت گرفته، نوزاد مادرانی که از هفته ۲۶ بارداری به بعد دیابت می گیرند نسبت به سایرین ۶۳ درصد بیشتر ممکن است دچار اوتیسم گردند.
سن والدین برای بچه دار شدن
نسبت به میزان تاثیر گزاری سن پدر و مادر در ابتلا کودک به اوتیسم، شک و تردید وجود دارد. ولی محققان با توجه به اینکه با افزایش سن والدین احتمال جهش ژنی در تخمک و اسپرم آنها افزایش می یابد، تخمین می زنند که بین سن والدین و ابتلا به اوتیسم رابطه ای وجود دارد.زمانی که سن مادر از ۴۰ سال عبور کند، ۱۵ درصد میزان ابتلا نوزاد به این اختلال نیز بیشتر می شود. سن پایین مادر برای بارداری نیز تاثیر منفی بر سلامت کودک دارد. اگرچه سن بالای پدر تاثیر مشابه سن مادر را ندارد ولی پزشکان بیان کرده اند که افزایش سن اسپرم ها می تواند احتمال مبتلا شدن به این اختلال را زیاد نماید. تفاوت سنی پدر و مادر نیز بر ابتلا کودک به این اختلال موثر است. طبق مطالعات صورت گرفته والدین با اختلاف سنی کم، فرزند سالم تری به دنیا می آورند. 2
برای تشخیص اوتیسم باید به کدام متخصصان مراجعه شود
نخستین نشانه های اوتیسم باتاخیر در عملکرد های مورد انتظار و متناسب با سن کودک مشخص می شود.
برای تشخیص علت این تاخیر ها بهترین کار مراجعه به فوق تخصص مغز و اعصاب است. زیرا ممکن است تاخیر عملکرد های کودک دلایل زمینه ای مرتبط با اختلالات نورولوژیک یا متابولیک داشته باشد. در صورتی که متخصص مشکوک به عوامل زمینه ای باشد می تواند با توصیه به انجام آزمایش های لازم خانواده را راهنمای کند. ضمنا باید در نظر داشت که متخصصین روانپزشکی کودک معمولا برای گذاشتن تشخیص قطعی نیازمند زمان هستند و معمولا در سنین پایین تر از 3سال برای کودک تشخیص قطعی نمیگذارند.
از طرفی روان پزشکان نیز برای تشخیص قطعی اختلال به آزمایشات تخصصی نیازمند هستند. پس از انجام آزمایشات تخصصی نزد متخصص مغز و اعصاب کودکان، می توانید برای تشخیص قطعی یا دارو های تخصصی به روانپزشک (متخصص اعصاب و روان کودک) مراجعه نمایید.
با توجه به متن بالا میتوان اینگونه نتیجه گرفت که:
گسترش دانش و آگاهی در زمینه ی بیماران مبتلا به اوتیسم امر مهمی است چرا که کلیه افراد مبتلا را میتوان به طور مناسبی تحت حمایت در اورد، یک برنامه ریزی کامل و موثر با نظارت های مرتب متخصصین علوم و روانشناسی و توانبخشی کودکان استثنائی از این فرآیند حمایت خواهند کرد.
اگر چه افراد آگاه جامعه در پذیرش چنین افرادی بهتر و سازگار تر عمل میکنند اما هنوز به مرحله ای نرسیده ایم که کل جامعه تک تک افراد را بدون استثناء بپذیرد و فرصت زندگی را به آنها بدهد که بتواند به آن نیروی بالقوه ی وجودشان دست یابند.
راهای درمان بیماری اوتیسم
تاثیر داشتن فرزند مبتلا به اوتیسم برای خانواده بسیار شدید و دور از تصور است. مشکلاتی که کودکان اوتیسم دارند اغلب به صورت رفتارهای غیر عادی، غیر قابل قبول و گاهی اوقات عجیب و غریب بروز می کند. این می تواند منجر به مشکلات مهمی برای اعضای خانواده شود. وقتی که می خواهند قسمتی از زندگی روزمره را در بیرون از خانه بگذرانند. خانواده ها معمولا گزارشاتی از منزوی شدن آنها را اعلام می کنند. به علاوه عکس العمل مردم عادی نسبت به کودکی که هیچ نشانه ی ظاهری از بیماری اوتیسم ندارد و بسیار منفی و مضر است .خانواده های عادی اموری را انجام می دهند از قبیل رفتن به نمایشگاه، پارک، تعطیلات، رفتن به رستوران یا خرید در شهر که هر یک از این امور می توانند استرس زا باشند. مشکلات بی نهایتی برای هر یک از اعضای خانواده فرد اوتیسم همراه است و رفتار هایی که آنها با خرید خود پایان می دهند و یا فرزندشان باید در خانه بماند و به این گونه خانواده ها به ویژه خواهر و برادر ها شدیدا تحت تاثیر کودک اوتیسم قرار می گیرند.
بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم می توانند با تلاشهای آموزشی و زود هنگام و درست برنامه ریزی شده و طراحی شده برای هر فرد در یک محیط مناسب ویژه رشد قابل ملاحظه ای داشته باشد.
یکی از اهداف اصلی کمک به کودک برای تکامل برقراری ارتباط عملکردی است. آموزش باید بر آگاهی از شیوه های منحصر به فردی که کودکان مبتلا به اوتیسم فرا می گیرند، متمرکز باشد. استراتژی های مختلف ABA(تجربه و تحلیل کاربردی رفتار) و آموزش مبتنی بر برنامه TEACCH(درمان و آموزش کودکان مبتلا به اوتیسم دارای معلولیت ارتباطی مربوط) نمونه های از این استراتژی های آموزشی طراحی شده خاص برای افراد مبتلا به اوتیسم می باشند. علاوه بر این درمانهای دارویی هم جزو درمانهای ضروری مورد نیاز کودک محسوب می شود آنها دچار ضعف است ضروری است.
باید در نظر داشت که بسیاری از منابع آموزشی پیوسته مداوم و عملی کودک در تمام اوقات روز تاثیر دارند.
میزان ساعات آموزشی برای کودکان اتیستیک بین 15-25ساعت در هفته می باشد. درمان های توانبخشی شناخته شده برای کودکان اتیستیک کاردرمانی و گفتاردرمانی می باشد که طبیعتا ساعاتی از آموزش کودک در یا منزل را به خود اختصاص می دهد. والدین باید بقیه این ساعات را با تکرار و تمرین آموزش ها و در منزل و همچنین آموزشهای مکمل برای کودکان کامل کنند. باید توجه کرد که ساعات مهد کودک و آموزش های جمعی نیز جزو آموزشهای تخصصی به حساب می آیند همچنین برخی والدین از روشهای آموزشی رفتاری مثل ABA استفاده می کنند. باید توجه نمود که تمرینات مورد استفاده در این روشها با مشورت کاردرمان و گفتاردرمان طراحی می شود تا روند بهبود مهارتهای کودک تسریع گردد. 3
پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.koodaksun.com
3.www.drfahimehrezai.com
