بنای قبلی که از سنگ و گچ بود، حدود سال ۱۳۸۰ خورشیدی تخریب و بنای فعلی به سرپرستی خادم بقعه، آقای سید عسکر هاشمی و نذورات و کمک های مردمی از سنگ، سیمان، بلوک و آجر ساخته شد. بنا، به صورت چهار گوش و ابعاد 11.90 در 12 متر است که در سمت شمال، ایوانی با چهار ستون دارد؛ ابعاد ایوان 12.10 در 12 متر است؛ دیوارهایش از داخل، پوشش سنگ گرانیت دارد. دو درب ورودی بقعه، در همین قسمت قرار دارد و درب سوم آن، از جانب شرق باز شده است. جنس هر سه درب ورودی بقعه از آهن و عرض آن 1.50 متر است.
برای خنکی هوا و روشنایی درون بقعه، در جهات مختلف، پنجره های آهنی با عرض های متغیر نصب شده که عرض پنجره ها از 95 تا143 سانتی متر می رسد؛ در قسمت غربی سه پنجره نصب شده و در قسمت های دیگر دو پنجره. گنبد شلجمی بقعه، ۵ متر ارتفاع و 3.60 متر قطر دارد؛ اسکلت گنبد، فلزی و پوشش آن، سیمان سیاه مخلوط به سفید است و در ساقه اش هشت دریچه نورگیر وجود دارد. برای محکمی سقف و نگه داشتن گنبد، دو ستون چهار متری در وسط اتاق بنا شده که فاصله آنها از یک دیگر 350 سانتی متر است. کف بقعه، موزائیک و دیوارهای داخل، از کف تا ارتفاع 140 سانتی متر سنگ گرانیت خاکستری و ما بقی سرامیک مایل به سبز دارد؛ دیوارهای بیرونی بقعه نیز تا ارتفاع ۱ متر از سطح زمین سنگ گرانیت شده، سپس به عرض ۲۰ سانتی متر دور تا دور آن سرامیک کاری گردیده، و بعد از آن تا آخرین نقطه، سنگ گرانیت کرمی رنگ نصب شده است. در دیوار شرقی و سمت راست مدخل ورودی، تابلویی از جنس کاشی نصب است که روی آن نقاشی بین الحرمین دیده می شود. کف اتاق، مفروش به قالی و موکت است؛ ضریح آلومینیومی، در وسط اتاق قرار دارد؛ طول و عرض ضریح 1.50 در 2.50 و ارتفاع آن ۲ متر است. طبق نوشته روی ضریح در فروردین ماه سال ۱۳۸۸ خورشیدی به دست مبارک حضرت آیت الله سیدهاشم حسینی بوشهری نماینده محترم مردم، در مجلس خبرگان رهبری رونمایی شده است. در فاصله 290 سانتی متری و در غرب ضریح امیر دیوان، ضریح دیگری واقع شده که خواهرش، بی بی نور است؛ این ضریح در اصل متعلق به امیر دیوان بوده که بعد از نصب ضریح جدید برای او، این ضریح نیز به روی قبر بی بی نور نصب شده ناگفته نماند که قبل از این، روی قبر بی بی نور، صندوق چوبی به ارتفاع ۸۰ سانتی متر بود که اکنون نیز وجود دارد؛ ضریح فعلی بی بی نور، از جنس چوب، ابعاد ۱ در ۲ متر و ارتفاع 182 سانتی متر است؛ در اطراف آن، عباراتی به این صورت نوشته شده است؛ سمت جنوب: «سازنده آقای سید حسن هاشمی ساکن آبکی دشت»؛ در سمت شمال: «السلام علیک یا غریب یا مظلوم»؛ در سمت غرب «ان الله و ملائکته یصلون على النبی»؛ در سمت شرق «ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل...»
.jpg "بقعه شاه فرج الله - جاشک")
شخصیت مدفون در بقعه
شاه فرج الله از نوادگان حضرت زین العابدین (علیه السلام) و جد سادات حسینی دشتی است؛ خاندانی که شهرت سیادت، زهد، تقوا و پاکدامنی آنان بر کسی پوشیده نیست. نسب شریف او طبق تذکره قدیمی موجود در دست نوادگانش از این قرار است: شاه فرج الله، ملقب به امیر دیوان بن شاه فضل الله بن شاه محمدبن شاه عبدالرحمن بن شاه جعفربن شاه اسماعیل - مدفون در شمال کاکی - بن شاه حسن بن شاه زکی بن شاہ محمد حسن بن شاه عبدالله بن شاه خضر بن شاه امیر الدین بن شاہ اسحاق بن شاه ابوالعلاء بن شاہ احمد بن شاه حسین بن شاه ابوالفوارس بن شاہ محمد بن شاه یحیی بن شاه فخرالدین بن شاه رضی الدین بن زید بن حسین بن احمد بن ابی جعفر محمد بن ابی محمد عیسى بن ابوالحسن یحیى بن حسین ذی الدمعه بن ابوالحسن زید الشهید بن علی حضرت زین العابدین - بن حسین بن علی بن ابی طالب (علیهم السلام).که البته این تذکره با تذکرهای که این اواخر توسط دکتر محمدمهدی فقیه بحر العلوم رئیس مؤسسة دائرة المعارف بقاع متبرکه، تهیه و تنظیم شده اختلاف بسیار دارد؛ تذکره جدید نسب شاه فرج الله را این گونه بیان می کند: فرج الله بن فضل الله بن حسن بن حسین بن حسن بن مظفر الدین ملک شاه بن جعفر رکن الدین بن محمد شمس الدین بن على صدر الدین بن حسن بدر الدین بن ابراهیم نظام الدین – مدفون در نی نیزک - بن حسین بن احمد فخرالدین بن حمزه ناصرالدین بن ابوالفضل حسین بن ابراهیم جمال الدین بن زید بن حسن ابوعلی الاصغر بن ابو عبدالله احمد المنجم بن ابو جعفر محمد الاعلم بن عیسى ابو محمد بن ابوالحسین یحیى المحدث بن حسین ابو عبدالله ذی العبرة بن زید ابوالحسن الشهید بن امام علی - زین العابدین - بن امام حسین (علیهم السلام).
به نظر می رسد نخستین فرد از اجداد شاه فرج الله، ملقب به امیر دیوان که وارد گرمسیرات استان فارس و کاکی شده، شاه اسماعیل مدفون در کاکی است؛ بر اساس «تذکره شاه زندو» که شرح لشکر کشی های سلطان، عفیف الدین الموسوی، از نوادگان حضرت امام کاظم (علیه السلام) در بین سالهای 355 ه. ق تا 432 است. او و یارانش طی مهاجرت از مکه به نواحی جنوب فارس و لشکر کشی های گسترده و جنگ های فراوان با زرتشتیان منطقه، سرانجام توانستند بخش های بزرگی از نواحی جنوبی فارس را تسخیر و مردم زیادی را مسلمان کند.
نگارنده با توجه به این مطلب، مندرجات برخی کتب، آنچه در زبان مردم محل جاریست و شواهدی مانند: قدمگاه حضرت شاه زندو که در فاصله ای اندک در مشرق بقعه شاه اسماعیل، زیرگناری به نام «گنار شاه زندو» واقع شده، احتمال می دهد که حضرت شاه اسماعیل، یکی از همراهان شاه زندو بوده و در قرن پنجم برای دعوت مردم منطقه کاکی - مندستان قدیم - به این جا آمده و بعد از چند سال سکونت، در گذشته است؛ گفته شده: شاه اسماعیل مانند پدرش دارای اولاد ذکور زیادی بوده که معروف ترین آنها شاه جعفر است.
از برخی کتاب ها به دست می آید: در قرن هفتم هجری قمری، شاه فرج الله که از نوادگان همین شاه جعفر است به دستگاه اتابکان فارس راه پیدا کرده و از مقربان و خاصان سلطان البر و البحر ابوبکر بن سعد بن زنگی (623 - 658) می گردد.
در غائله گرمسیر استان فارس و شورش مردم دشتی، دشتستان و کازرون، اتابک ابوبکر از ایشان که نزد مردم این مناطق احترام فراوان داشت، استمداد می طلبد؛ او نیز برای رفع غائله و ریشه یابی علت آن، به همراه عده ای و بدون نیروهای نظامی از شیراز به سوی مناطق مذکور حرکت می کند؛ ابتدا وارد به کازرون می شود؛ بزرگان قوم را در مسجد جامع شهر ملاقات و بعد از سخنانی چند از آنان می خواهد دست از شورش بردارند، آنان نیز استقبال می نمایند سپس از همین جا نامه هایی برای بزرگان دشتی، دشتستان و تنگستان ارسال و خود نیز به طرف این مناطق روانه می گردد. بزرگان مناطق مذکور هم همگی فرمانش را گردن می نهند.
.jpg "بقعه شاه فرج الله - جاشک")
انفاس قدسیه و قدوم مبارک
بعد از این که به برکت انفاس قدسیه و قدوم مبارک ایشان، آرامش بر کل منطقه حاکم شد از طریق قیر و کارزین به شیراز بر می گردد. امیر اتابک، از توفیق شاه فرج الله خوشحال شده و وی را ملقب به امیر دیوان می نماید. اما به و عده اش: مجازات عوامل حکومتی که باعث این آشوب شده بودند عمل نمی کند. برای همین، امیر دیوان از دستگاه حکومتی کنار گیری کرده و سپس به همراه خانواده و نزدیکان از شیراز خارج می گردد. بعضی می گویند: مستقیم به خورموج می آید و بعضی دیگر می گویند: مدتی در حوالی امامزاده عبدالمهیمن بوشهر توقف و سپس بعد از فوت پدرش شاه فضل الله ساکن خورموج می شود. سپس به خاطر اختلاف با حاکم وقت خورموج و به روایت شفاهی دیگر به دلیل کمبود مرتع و چراگاه - دارای احشام فراوان بوده - از خورموج به کناره غربی رودخانه مند به جایی که اکنون روستای اسماعیل محمودی قرار دارد - نقل مکان می کند تا مدتی نامعلوم این جا بود، بعد از فوت، دو نفر از فرزندانش آن جا را نیز ترک و از راه کوه به طرف جاشک حرکت نموده و در محلی معروف به «چاه مجبو» - شرق جاشک - منزل می گزیند. چند سالی این جا زندگی می کنند تا این که به دعوت اهالی روستای «درنگ» - محل فعلی بقعه - به آن جا رفته و همان جا زندگی می کند؛ تا روحش به مرغزار جنان پر می کشد. اولادش نیز به وصیت پدر، او را در کنار چشمه و محلی که اکنون آرامگاه اوست به خاک می سپارند.خواهرش بی بی نور هم یکسال بعد از ایشان فوت و در سمت مغربش به خاک سپرده شود.
امیر دیوان، سیدی جلیل القدر، باوقار، پرهیبت، سخاوتمند، اهل سیاست، با درایت و دارای مال و منال فراوان بود. سال های پایانی عمر، به زهد گرایش پیدا کرده و چون اجداد طاهرینش(علیهمُ السلام) به زخارف دنیا پشت پا زده و در کمال سادگی و تواضع و حسن خلق زندگی را به پایان برده است.
گفته می شود: شاه فرج الله، دوازده پسر داشته که بعد از مرگش هر کدام به نقطه ای مانند: کاکی، بردخون، خورموج، شنبه، کمارنج و فیروز آباد مهاجرت کرده اند.
از میان نوادگان امیر دیوان، شخصیت های برجسته و مشاهیری ظهور کرده اند که مهم ترین آنها عبارتند از: آیت الله سید مرتضی علم الهدی اهرمی(فوت پس از ۱۳۰۷. ش) حاج سید علی نقی حسینی (فوت ۱۳۱۸. ش) سید بهمنیار حسینی بردخونی (فوت 1341. ش) آقا سید حسین منقلی (فوت 1254. ق)؛ آقا سید مصطفی بهزادی (فوت ۱۳۳۷ش) آقا شنبه شنبه ای (مدفون درشنبه)، سید شفیق شهریاری (فوت ۱۳۵۲.ش )، سید غلامحسین مجتهد دشتی (فوت ۱۳۰۹.ش) سید حیدر دشتی (فوت 1362 ق)؛ آقاسید محمد حسین و آقا بهروز دشتی (مدفون در فراشبند)؛ (آقا علی بن محمدامین مدفون در کاکی) حاج سید محمد حسینی (مدفون در کاکی) حاج سید حسین حسینی (مدفون در کاکی) حاج سید محمدامین فاطمی (فوت 1374.ش) حاج سید علی رکنی (مدفون در برخودن)، حاج سید عیسی رکنی (مدفون در زیارت) سید قنبر حسینی (مدفون در بردخون)؛ شهید میر بهزاد شهریاری مدفون در بحیری)؛ سید حسین مجتهد دشتی (مدفون در بامنیر)، حاج سیدعلی قمی ( مدفون در قم)، حاج سید حسین قمی (مدفون در قم)، حاج سید محمد صادق نبوی (فوت 1369. ش)، حاج سید محمد حسن نبوی (فوت ۱۳۸۱. ش) سید عبدالله علوی (فوت ۱۳۷۰. ش) و حاج سید موسی ابطحی (فوت ۱۳۷۷. ش).
امیر دیوان و خواهرش بی بی نور نزد مردم شهرستان های دیر، کنگان، دشتی، تنگستان و دشتستان و دیگر نقاط دور و نزدیک منطقه، دارای مقام و منزلت رفیعی هستند؛ دوست داران در ایام سال به خصوص در فصل زمستان و بهار به زیارتشان می روند. کرامات فراوان از این دو بزرگوار به ویژه امیردیوان نقل شده که اکنون یک مورد را نقل می کنیم؛ حاج سید ابراهیم حسینی (ورقه) ساکن آبدون می گوید: از مرحوم مختار، فرزند ابول، از اهالی دشتی شنیدم که گفت: بر اثر فرو رفتن قطعه ای چوب در چشمم، نه شب خواب داشتم و نه روز آرامش، برای شفا و خلاصی به بقعه امیر دیوان رفتم و شروع به التماس کردم در میانه شب، چوب مذکور که به اندازه دانه جوی بود از چشمم خارج و راحت شدم.
بقعه امیر دیوان چشم اندازی زیبا دارد؛ درون دره ای سرسبز و پوشیده از نخلستان های خرم و کنار چشمه ای آب شیرین واقع شده و دارای امکاناتی چون: موتور برق، زائر سرا، آشپزخانه، سرویس های بهداشتی مردانه و زنانه آب لوله کشی، آب انبار، حوض آب و بوفه است. جاده آن از جاشک تا بیش از 5 کیلومتر آسفالت و بقیه خاکی و پر پیچ و خم است.
خادم بقعه، در حال حاضر آقای سیدعسکر هاشمی، فرزند مرحوم سید حسن از اهالی روستای آبکش است که قبل از او پدرش خادم بوده است. در محوطه اطراف بقعه، آثار قدیمی از جمله بقایای آسیاب های آبی و منازل قدیمی دیده می شود. در قدیم در این مکان، روستایی به نام درنگ - هم چنان که اشاره شد - وجود داشته که دارای پنج آسیاب آبی بوده و اهالی «مهدو» و دیگر روستاهای اطراف گندم های خود را آن جا آرد می کرده اند.
منابع:
١. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران، جلد ۱۱۱ (خورموج)، ص ۳۲.
۲. حسن پیرنیا، عباس اقبال و دکتر باقر عاقلی، تاریخ ایران، ص ۴۸۴.
3. دکتر سید جعفر حمیدی، فرهنگنامه بوشهر، ص ۸۹
4. غلامحسین هادی نژاد، مرغ باغ ملکوت، ص ۱۵ به بعد.
۵. محمدباقر وثوقی، بیرم دارالاولیای لارستان، صص ۳۶-۴۱.
6. گفتگو با حاج سید ابراهیم حسینی (ورقه)، آبدان، مورخ ۱۳۸۵/5/27
7. گفتگو با حاج علی مغدان زاده، مطلع و معمر، آبکش، مورخ ۱۳۸۶/9/1
8. یا به گفتگو با حاج علی حیدری، کاکی، مورخ ۱۳۸۷/3/26
9.مشاهدات، نگارنده، مورخ ۱۳۸۹/1/1
منبع: زیارتگاه‌های استان بوشهر، دفتر دوم، غلامحسین هادی نژاد دشتی، انتشارات وثوق، چاپ اول، قم، 1388ش، صص 103-96
