بیماری مادرزادی قلبی

بیماری مادرزادی قلب , نوعی نقص در ساختار قلب نوزاد است که در زمان تولد وجود دارد. این مورد یکی از شایع ترین انواع نقص مادرزادی است. بسیاری از نقص های مادرزادی قلب در دوران جنینی قابل تشخیص و مدوا هستند.

نقص مادرزادی قلبی میتوانند به دلیل وجود مشکل در دیواره های قلب , دریچه های قلب , رگ ها و شریان های مجاور قلب باشند. این مشکلات می توانند باعث بروز مشکل در سیستم خون رسانی شوند و هر یک از بیماری های قلب علائم و روش های درمانی متفاوتی دارند که ادامه به هریک از آنها خواهیم پرداخت.

بیماری های مادرزادی قلبی شایعترین مشکلات جنینی هستند که متاسقانه عموماً در بررسی های سونوگرافی دوران حاملگی تشخیص داده نمی شوند. این بیماری ها تبعات درمانی˛ اقتصادی˛ اجتماعی˛ روانی زیادی در پی خواهند داشت. لیست بیماری های شایع قلب مادرزادی شامل موارد زیر می شود که در ادامه به آنها میپردازیم :

* سوراخ دهلیزی – ASD
Dextrocardia
* فیستول های شریانی کرونرهای قلب
* فقدان دریچه شریان ریوی
* تنگی دریچه شریان ریوی
* تنگی آئورت – VAS
* باز ماندن کانال شریانی – PDA
* نقص آندوکاردیال – AVSD
* سوراخ بین بطنی – VSD
* فیستولهای وریدی در مغز و بدن
TAPVC
* سندرم کوچک ماندگی بطن چپ
* فیستول های شریانی وریدی ریوی
Ebstein’s Anomaly
VSD+PS
Truncus Arteriosu
* پرولاپس میترال
* دریچه آئورت دولتی – BAV
* جابجایی شریانهای بزرگ TGA
* تنگی شاخه های شریان ریوی
* کوارکتاسیون آئورت
* فقدان شریان ریوی همراه با سوراخ بین بطن
* بازماندن مجرای بین دهلیزی-(PFO)

آمار در مورد بیماری مادرزادی قلب

شیوع بیماری های مادرزادی قلبی بر اساس اینکه چه نوع ضایعاتی در بررسی آماری مد نظر قرار گیرند متفاوت است. بطوریکه برای ضایعات بسیار شدید در حدود 3 در 1000˛ برای موارد شدید تا متوسط 6-9 در 1000 و برای ضایعات خفیف تر (مثل تنگی های دریچه ای خفیف و نقایص دیواره ای کوچک) 10-20 در 1000 گزارش شده اند. در حالیکه عوامل خطر متعددی برای بروز بیماری های مادرزادی قلب شناخته شده اند, بیش از 90% موارد علت مشخصی ندارند.

باید توجه داشت که این آمار بر اساس بررسی های انجام شده در کشور های توسعه یافته بوده که در آنها اولا میزان تولدها کمتر و ثانیا وضعیت تغذیه ای و مراقبتهای قبل از بارداری مناسب تر و تماس با عوامل محیطی زیان بار کمتر میباشد و متاسفانه امکان شیوع این بیماری ها در کشور های در حال توسعه از جمله ایران بیشتر است.

بیماری مادرزادی قلبی علت اصلی مرگ شیر خواران

همچنین باید درنظر داشت بسیاری از مرگ های جنینی و سقط های خودبخودی به علت ضایعات قلبی مادرزادی بوده که اکثرا تشخیص داده نشده و لذا جزو آمار فوق محاسبه نشده اند. از طرفی بالاتر رفتن سن بارداری موجب افزایش شانس بروزبیماری های ژنتیکی (مانند سندروم داون) شده که احتمال بروز بیماری های مادرزادی قلبی در آنها بیشتر است.

از طرف دیگر بیماری های مادرزادی قلبی علت اصلی مرگ شیر خواران در اثر بیماری های مادرزادی بوده بطوریکه بیماری های مادرزادی قلبی علت یک سوم مرگ های شیرخواری ناشی از بیماریهای مادرزادی و علت یک دهم کل مرگ های دوره شیرخواری میباشند.

نقص مادرزادی قلب

قلب به عنوان یکی از اصلی ترین اعضای بدن در دوران جنینی بین هفته دوم تا دهم بارداری شکل میگیرد. اکثر بیماری های قلب به دلیل نقص تکاملی در ساختار قلب هستند. علائم بیماری های قلب می توانند در زمان تولد و یا سالها بعد بروز کنند. مشکلات قلب اصلی ترین دلیل مرگ و میر سراسر جهان و ازجمله کشور ما ایران است. در صورت تشخصی به موقع , پیشگیری و درمان مشکلات قلبی می توان زندگی افراد زیادی را نجات داد.

بیماری های مادرزادی قلبی، مربوط به نقص ساختار قلب و عملکرد ناقص قلب هستند. این نواقص در زمان رشد جنین و اکثراً در 10 هفته ابتدای دوران بارداری ایجاد میشوند. میزان ناهنجاری و نقص برای هر بیمار می تواند متفاوت باشد. معاینه فیزیکی و انجام یک سری آزمایشات به پزشکان کمک میکنند تا بیماری های قلبی را تشخصی دهند. خوشبختانه به دلیل پیشرفت های زیاد در حوزه علم پزشکی و تکنولوژی پزشکان اکثر بیماری های جدی قلب را قبل از تولد و یا با فاصله کمی پس از زایمان می توانند تشخیص دهند.

تکامل و رشد سیستم قلب و عروق در دوران جنینی صورت می گیرد. اگر عواملی در دوران جنین بر روند تشکیل و تکامل قلب اثر منفی بگذارد، احتمالا نوزاد از ابتدای تولد علایم بیماری مادرزادی قلب را نشان خواهد داد.

بهتر است بدانید که بیماری های مادرزادی قلب لزوما از ابتدای تولد علامتدار نمی شود، گاهی ممکن است مدت ها بدون علامت باشد بطوری که در دوران کودکی، نوجوانی و حتی جوانی علامتدار شود.

والدین عزیز، اگر منتظر تولد فرزندتان هستید یا به تازگی دارای نوزاد شده اید، نگران مبتلا بودنش به بیماری مادرزادی قلب نباشید. اگر قرار باشد فرزندتان به این بیماری مبتلا باشد و از آن رنج ببرد، خالق مهربان کودک شما، بدن نوزاد را آگاه کرده که علایمی از خود نشان دهد که در سریعترین زمان نیاز به درمان را بیان کند.

عوامل بیماری مادرزادی قلب

– اگر مادر در دوران بارداری خودسرانه از داروهایی استفاده کرده باشد که مصرف آن در بارداری و شیردهی ممنوع است از قبیل داروهای ضدتشنج، ضدافسرگی های قوی، رقیق کننده های خون

نکته ای که شما والدین گرامی باید بدانید: داروها از نظر قابل استفاده بودن در دوران بارداری دارای طبقه بندی هستند. بعضی داروها اصلا نیابد استفاده شود.

این طبقه بندی و داروهای ممنوعه را فقط و فقط پزشکان و داروسازان آگاهی دارند. خواهشمندیم، هیچگاه در بارداری و شیردهی، سر از خود هیچ دارویی مصرف نکنید. همه چیز تحت نظر پزشک باشد.

– اگر مادر در دوران بارداری مبتلا به عادات ناپسندی از قبیل مصرف الکل، مواد مخدر، سیگار باشد.
– اگر مادر در دوران بارداری چندان مناسب و کافی به پزشک جهت معاینات و بررسی های دوراه ای مراجعه نکند.
– اگر مادر در دوران بارداری مبتلا به دیابت، فشار خون بالا، اختلالات تیرویید، سایر عفونت ها شده باشد.
– اختلالات ژنتیکی یا کروموزومی هم که از پدر یا مادر به فرزند انتقال داده می شود.

علایم بیماری مادرزادی قلب

به مادران گرامی توصیه می کنیم که در بیمارستان ها و مراکز درمانی وضع حمل کنند بدین دلیل که طی روزهای اولیه بعد از تولد نوزاد، معاینات و بررسی پزشکی از جمله قلب و تنفس انجام می شود فلذا اطمینان خاطر بیشتری از سلامت نوزادتان خواهید داشت.

والدین عزیز لطفا آگاه باشید که لازم است فرزند شما از نظر سلامت قلب بررسی گردد اگر علایمی از قیبل موارد زیر را داشته باشد.

– اگر فرزندتان، تند تند نفس می کشد و دچار تنگی نفس می شود و این حالت در هنگام شیر خوردن بیشتر می گردد.
– اگر فرزندتان، در حین شیر خوردن، زود به زود سینه را رها می کند و خستگی زود هنگام دارد.
– اگر فرزندتان، در حین گریه کردن یا شیر خوردن، دچار کبودی لب و ناخن و اطراف دهان و زبان می شود.
– اگر در وزن کردن متوالی طبق برنامه زمانی منحنی رشد، فرزند به اندازه کافی وزن نمی گیرد.

چه عوامل خطری شانس بروز بیماری قلبی مادرزادی را افزایش میدهند؟

عوامل خطرساز که موجب افزایش بروز بیماری های مادرزادی قلب میشوند, در سه گروه کلی قرار میگیرند که به بعضی از آنها اشاره میشود:

عوامل فامیلی(خانوادگی) در بروز بیماری مادرزادی قلب
1- سابقه بیماری مادرزادی قلبی درخانواده (پدر و مادر و یا فرزند / فرزندان دیگر)
(بطوریکه اگر پدر یا مادر و یا یک فرزند سابقه ابتلا داشته باشند، ریسک نسبی 2-4 برابر شده و اگر بیش از یک فرزند قبلی دچار باشند ریسک نسبی به 10 برابر میرسد.)

2- سندروم ها و سایر بیماری های ارثی مانند: سندروم داون، مارفان، …

عوامل تاثیرگذار از سمت مادر در بروز نقص مادرزادی قلب
1- روش های بارداری مصنوعی از جمله In vitro fertilization(IVF)
2- استفاده بعضی داروها توسط مادر، مانند : داروهای ضد تشنج(فنی تویین, فنوباربیتال…), لیتیوم ,وارفارین , آسپیرین و بروفن…
3- ابتلا مادر به بیماریهای متابولیک : دیابت قندی ، فنیل کتونوری و …
4- ابتلا مادر به بیماریهای ایمنی : لوپوس ، اریتماتو ، شوگرن و …
5- عفونت های داخل رحمی : روبلا ، سایتومگالو ویروس ، کوکساکی ، پاروویروس و …
6- قرار گرفتن مادر در معرض اشعه یونیزه
7- سن بالای مادر
8- وجود پارامترهای آزمایشگاهی غیر طبیعی در مادر: hCG , AFP, …

عوامل جنینی در بروز بیماری قلبی مادرزادی
1- نتیجه سونوگرافی غیرطبیعی در دوران بارداری که توسط سونوگرافیست انجام شده شامل هر یک از این موارد:

* شک به بیماری قلبی یا وضعیت غیر طبیعی قلب
* اختلالات خارج قلبی ازجمله بیماریهای کلیوی و مغزی
* فتق دیافراگمی ، هیدرونفروز ، شریان منفرد نافی ، …
* هیدروپس
* وقفه رشد جنینی
* افزایش یا کاهش مایع کیسه جنینی
* اختلالات ضربان قلب جنین (افزایش/کاهش ضربان قلب ، بلاک کامل قلبی)

2- حاملگی دو قلویی / چند قلویی

3- هرگونه سونوگرافی مشکوک نیاز به بررسی توسط پزشک دارد.

راه های پیشگیری بیماری های قلبی مادرزادی :

برای اینکه بیماری های مادرزادی قلب کاهش یابد باید ابتدا از ازدواج فامیلی جلوگیری کرد چرا که ممکن است ژن معیوبی در خانواده ها باشد که با ازدواج فامیلی فعال شده و یک بیماری مادرزادی را ایجاد کند . هم چنین دختران باید قبل از ازدواج علیه بیماری (( سرخچه )) واکسینه شوند چرا که سرخچه بیماری است که می تواند ۳۵% نوزادانی را که مادرانشان واکسینه نشده اند را به بیماری قلبی مبتلا کند. هم چنین مادران دارای بیماری هایی مانند دیابت هنگام بارداری باید تحت نظر پزشک باشند .

مادران باید بیشتر در ۳ ماه اول حاملگی مراقب خود باشند چون که قلب نوزاد طی این مدت در حال شکل گیری است. هم چنین از مصرف داروهای غیر ضروری در ۳ ماهه اول حاملگی اجتناب کنند و اگر مجبور به مصرف دارو هستند حتما با پزشک مشورت کنند . داروهای آرام بخش - خواب آور - ضد افسردگی برروی جنین اثر مضرداشته و می تواند باعث بروز بیماری های مادرزادی قلبی می شود .

با رعایت توصیه هایی چون بررسی و درمان فشار خون بالا - دیابت - صرع - عفونت های مزمن و حاد و هم چنین حذف سیگار - کافئین - مشروبات الکلی - دور بودن از استرس - مصرف روزانه مولتی ویتامین با اسید فولیک از ۳ ماه پیش از حاملگی و طی دوران حاملگی - خطر ایجاد ناهنجارهای مادرزادی قلب در جنین را تا حد قابل توجهی کاهش می یابد .

ابتلا یا عدم ابتلا به بسیاری از بیماری ها ۳ ماهه اول بارداری با آزمایش مایع آمنیوتیک قابل تشخیص است با توجه به تشخیص زود هنگام مشکلات و بیماریهای قلبی - مادرانی که خود یاهمسرانشان بیماری قلبی مادرزادی داشته اند سابقه مصرف داروهای خاصی در ۳ ماهه اول حاملگی دارند . مادرانی که هنگام بارداری بالای ۴۰ سال سن دارند یا خانم های بارداری که پزشک سونوگرافیست در حین سونوگرافی ازجنین نشانه دال بر مشکلات قلبی یا سایر مشکلات جنینی در آنها تشخیص داده است لازم است از ماه چهارم بارداری اکوی قلب جنین انجام دهند .

درمان بیماری مادرزادی قلب

پدر گرامی، مادر مهربان، اگر فرزندتان مبتلا به بیماری مادرزادی قلب است نگران نباشید، مهم این است که در اسرع وقت تحت نظر پزشک قرار بگیرد. امروزه، درمان های بیماری مادرزادی قلب از جمله درمانهای پیشرفته و تکامل یافته است که بیشترین بازدهی و کمترین عوارض را دارد.

تقریبا تمام کودکان مبتلا به بیماری های مادرزادی قلبی به سن بلوغ می رسند. بعضی به مراقبت مداوم برای بیماری مادرزادی قلبی در طول زندگی خود نیاز دارند. برخی از روش های درمانی هستند که در ادامه به بعضی از آنها اشاره میکنیم :

درمان بیماری با استفاده از دارو
بعضاً برای بهبود عملکرد قلب می توان از داروها استفاده کرد.از جمله موارد معمول استفاده از دارو برای کنترل ضربان قلب و پیشگیری از لخته شدن خون است.

دستگاه های قلب مانند ضربان ساز
استفاده از دستگاه های بیت میکر ( ضربان ساز ) و یا دفیبریلاتور های قلبی قابل کاشت برای اصلاح ضربان های غیر عادی از جمله مواردی هستند که می توان مشکلات قلبی را با آنها کنترل کرد.

تکنیک کاتتر
پزشک در روش کاتتر گذاری با استفاده از یک لوله بسیار نازک و انعطاف پذیر که از طریق رگ پا وارد می شود و به سمت قلب هدایت میشود, با استفاده از ابزار های بسیار ریز برای برطرف کردن نقص استفاده کند. این روش کمک می کند تا بدون انجام عمل جراجی نقص قلب برطرف گردد. مشاهده فیلم بستن مجرای شریانی باز با تکنیک کاتتر کلیک کنید.

عمل جراحی قلب باز
در صورتیکه روش های ذکر شده برای اصلاح نقص قلب جواب ندهند . پزشک از جراحی قلب باز برای برطرف کردن مشکل قلب استفاده میکند .جراحی قلب باز روشی است که در آن جراح ، قفسه سینه را به منظور جراحی بر روی قلب باز می کند. این عمل می تواند برای درمان بیماری ها و مشکلات مختلف قلبی مورد استفاده قرار گیرد.

پیوند قلب
در این روش، قلب کودک با قلب سالم از یک اهدا کننده جایگزین می شود. که البته این روش در موازد بسیار خاص که بیماری مادرزادی قلب درمانی نداشته باشد انجام میشود.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت اکوی قلب امید
سایت مرکز درمانی فیروزآبادی