سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب چیست؟

سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب (Sudden infant death syndrome (SIDS)) همان‌گونه که از نامش پیداست مرگ ناگهانی و غیر منتظره‌‌ی کودک به ظاهر سالم زیر یک سال است که معمولاً در خواب رخ می‌دهد. از این عارضه گاهی تحت عنوان مرگ گهواره‌ای یاد می‌شود، چرا که نوزاد زمانی که در گهواره است می‌میرد.

با وجود اینکه دلیل این عارضه مشخص نیست، به نظر می‌رسد که سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب، ناشی از نقص بخشی از مغز نوزاد است که کار کنترل تنفس و انگیختگی از خواب را برعهده دارد. پژوهشگران برخی از عواملی را که نوزاد را در معرض خطر بالا قرار می‌دهد را شناسایی کرده‌اند. همچنین اقدامات موثری برای حفاظت از کودک در برابر این خطرات پایه ریزی شده است. شاید مهم‌ترین کاری که می‌توان انجام داد، خواباندن کودک روی کمر باشد.

دلایل وقوع سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب

ترکیبی از عوامل فیزیکی و فاکتورهای محیطی باعث می‌شود که کودک در معرض این سندروم قرار بگیرد. این عوامل از کودکی به کودک دیگر بسیار متفاوت هستند.

عوامل فیزیکی

نقص مغزی: برخی از نوزادان با مشکلاتی به دنیا می‌آیند که آن‌ها را مستعد مرگ با این سندروم می‌کند. در بسیاری از این نوزادان بخشی از مغز که کار کنترل تنفس و انگیختگی یا بلند شدن از خواب را بر عهده دارد، به اندازه کافی به بلوغ نمی‌رسد که بتواند به درستی کار کند.

وزن در هنگام تولد پایین: تولد پیش از موعد و یا چند قلو زایی احتمال اینکه مغز نوزاد به درستی و به شکل کامل بالغ نشود را افزایش می‌دهد. بنابراین این نوزادان کنترل کمی روی پروسه‌ی اتوماتیک تنفس و ضربان قلب خواهند داشت.

عفونت تنفسی: بسیاری از نوزادان که با سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب جان خود را از دست می‌دهند، به تازگی به سرماخوردگی هم مبتلا شده‌اند که همین موضوع باعث مشکلات تنفسی خواهد شد.

نوزادان مادران زیر ۲۰ سال: مادران زیر ۲۰ سال بیشتر از مادران بالای ۲۰ سال، احتمال داشتن نوزادی را دارند که در اثر خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد فوت شود.

رویداد آشکار تهدیدکنندۀ زندگی: نوزادانی که دچار یک رویداد آشکار تهدیدکننده در زندگی یا ALTE شده‌اند، یعنی زمانی که تنفسشان قطع شده، بدن نوزاد سست و رنگ‌پریده یا کبود شده است و نیازمند احیای قلبی ‌ریوی بوده‌اند، ریسک بالاتری برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد دارند.

تولدهایی در فواصل کوتاه: خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد با هر کودکی که به دنیا می‌آورید افزایش می‌یابد. همچنین هرچه زمان کوتاه‌تری بین بارداری‌های مکرر یک مادر باشد، نوزادان او ریسک بیشتری برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد دارند. دوقلو بودن نوزادان نیز، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را دو برابر می‌کند، حتی اگر نوزادان زودرس نباشند یا وزن خیلی کمی در هنگام تولد نداشته باشند. داشتن خواهر یا برادری که قربانی سندرم مرگ ناگهانی نوزاد شده است نیز، خطر این سندرم را چند برابر افزایش می‌دهد.

فاکتورهای محیطی خواب

وسایلی که در گهواره‌‌ی کودک قرار دارد و نوع خوابیدن او، با مشکلات فیزیکی ترکیب شده و خطر ابتلا به سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب را افزایش خواهد داد. برای مثال:

خوابیدن روی شکم یا روی پهلو: کودکانی که به این شکل می‌خوابند، ممکن است بیش از کودکانی که روی کمر می‌خوابند به مشکلات تنفسی دچار شوند.

خوابیدن روی سطح نرم: قرار دادن صورت نوزاد روی بالش و تشک نرم و یا تخت آبی احتمال مسدود شدن راه هوایی نوزاد را افزایش خواهد داد.

تخت اشتراکی: زمانی خطر بروز مرگ ناگهانی نوزاد در خواب کاهش پیدا می‌کند که نوزاد در همان اتاقی که والدین به سر می‌برند در یک تخت جداگانه بخوابد.

در حالی که خوابیدن نوزاد در تختی مشترک با پدر و مادر، خواهر یا برادر و حیوان خانگی خطر بروز این عارضه را افزایش خواهد داد.

گرمای زیاد: گرمای زیاد در هنگام خوابیدن و یا زیاد گرم نگه داشتن نوزاد در هنگام خوابیدن خطر بروز این سندروم را افزایش خواهد داد.

ارتباط قنداق کردن یا پیچیدن نوزاد با سندرم مرگ ناگهانی نوزاد

برخی پژوهشگران بر این باورند که قنداق‌ کردن یا پیچیدن یک نوزاد در یک پارچۀ نخی سبک و نازک به شکل ایمن و درست، ممکن است به نوزادتان کمک کند تا راحت‌تر بخوابد. همچنین اگر نوزاد شما در حین خواب، تکان‌های ناگهانی دارد و حرکات بدنش می‌تواند او را از خواب بیدار کند، شاید پیچیدنش در یک پارچۀ نخی خیلی نازک بتواند این حرکات و تکان‌ها را محدود کند و به نوزاد احساس امنیت و آرامش بیشتری بدهد. یک گزینۀ دیگر نیز قنداق فرنگی است که یک جور کیسۀ خواب است که دور کودک پیچیده می‌شود، اما از سوی دیگر نیز کارشناسان هشدار می‌دهند که قنداق کردن و پیچیدن نوزاد، در بالا رفتن بیش از حد دمای بدن نوزاد مؤثر است، بنابراین اگر نوزادتان را قنداق‌ می‌کنید، برای این کار لازم است به جای پتو یا هر پارچۀ گرمی، از یک پارچۀ نازک سبک و نخی استفاده کنید و مطمئن شوید که اتاق هم خیلی گرم نیست و هرگز و به‌هیچ‌وجه کودک خود را به ویژه وقتی ‌پیچیده شده است، روی شکم در حالت دمر یا در کنار وسایل گرمایشی قرار ندهید. در هر صورت از این پیچیدن و قنداق‌ها فقط هنگام خواب روزانۀ کودک استفاده کنید و جان کودک را فدای خواب او نکنید.

همچنین بسیار ضروری است که بدانید وقتی نوزاد بعد از یک ماهگی شروع به تلاش برای غلت خوردن کرد، لازم است حتماً قنداق‌ کردن و پیچیدن‌ها را کاملاً کنار بگذارید. در غیر این صورت، با مهارت یافتن در غلت خوردن، ممکن است در میان قنداق گیر بیفتد یا روی صورتش پوشانده شود و باعث خفگی شود.

عوامل خطرساز که می‌تواند منجر به سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب شود

با وجود اینکه این سندروم ممکن است همه‌ی نوزادان را تحت تأثیر قرار دهد، پژوهشگران چندین عامل شناسایی کرده‌اند که کودک را در معرض خطر بیش‌تری قرار می‌دهد، این عوامل عبارتند از:

جنسیت: پسران کمی بیش‌تر از دختران ممکن است بر اثر این سندروم جان خود را از دست دهند.

سن: نوزادان بین سن دو ماهگی تا چهار ماهگی بسیار آسیب پذیر هستند

نژاد: به دلایل ناشناخته، نوزادان غیر سفید پوست بیش‌تر در معرض ابتلا به سندروم مرگ ناگهانی نوزاد قرار دارند.

سابقه خانوادگی: نوزادانی که خواهر یا برادر و یا یکی از وابستگان نزدیک خود را بر اثر این حادثه از دست دادند هم بیش‌تر از سایرین در معرض خطر قرار دارند.

قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران: کودکانی که با افراد سیگاری زندگی می‌کنند در معرض خطر بالاتری قرار دارند.

تولد پیش از موعد: زود به دنیا آمدن و وزن در هنگام تولد پایین خطر بروز این عارضه را افزایش خواهد داد.

عوامل خطر مادری

در جریان بارداری، مادر هم می‌تواند نوزاد را در معرض خطر قرار دهد، خصوصاً اگر:

* کم‌تر از ۲۰ سال سن داشته باشد.
* سیگاری باشد.
* مواد مخدر یا الکل مصرف کند.
* از مراقبت‌های کافی در طی دوران بارداری بی بهره باشد.
* جلوگیری از بروز سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب

راه تضمین شده‌ای برای جلوگیری از بروز این عارضه وجود ندارد، اما می‌توان با انجام اقدامات زیر کمک کرد که نوزاد راحت‌تر بخوابد:

خواباندن نوزاد روی کمر: در اولین سال زندگی کودک هر زمان که می‌خواهید او را درون گهواره قرار دهید، توجه کنید که کودک را روی کمر در تخت قرار می‌دهید.

از خواباندن کودک در تخت به پهلو یا روی شکم خودداری کنید. این کار زمانی که کودک بیدار است و یا خود بدون کمک قادر به غلت زدن است چندان ضروری نیست.

پوزیشن درست خوابیدن را همیشه به پرستار کودک یاد آوری کنید: خیال نکنید که پرستار کودک او را روی کمر خوابانده است، همیشه این مورد را به او یادآوری کنید، چون در برخی از موارد، احتمال دارد که برای اینکه کودک آرام گیرد، پرستار او را روی شکم خوابانده باشد.

گهواره کودک را تا جایی که می‌توانید خالی نگه دارید: از تشک و بالش صاف و محکم استفاده کنید و هرگز اسباب بازی، عروسک و یا بالش نرم درون تخت نوزاد قرار ندهید. چرا که اگر کودک صورت خود را روی آن‌ها قرار دهد، احتمال مختل شدن روند تنفس وجود خواهد داشت.

کودک را زیاد گرم نگه ندارید: برای اینکه کودک در طول شب گرم باقی بماند از کیسه خواب، یا دیگر لباس های مخصوص خواب کودک استفاده کنید. نیازی به پوشش اضافه نیست و هرگز سر کودک را هم نپوشانید‌.

کودک را در اتاق خود بخوابانید: تا سن ۶ ماهگی کودک باید در یک گهواره مجزا در اتاق والدین بخوابد.

تخت بزرگسالان برای نوزادان ایمن نیست: امکان گیر افتادن و خفگی کودک بین فضاهای مابین تشک، رختخواب و یا بین فضای ما بین تشک و دیوار وجود دارد. همچنین اگر والدین تصادفا در حال خواب روی بینی یا دهان کودک غلت بزنند، احتمال خفگی نوزاد وجود خواهد داشت.

شیر دادن به کودک: شیر دادن با شیر مادر تا ۶ ماهگی خطر بروز سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب را کاهش خواهد داد.

از مانیتورهای کودک و دیگر وسایلی که ادعا می‌کنند خطر بروز این عارضه را کاهش می‌دهند، استفاده نکنید: این وسایل غیر کارآمد و در مواردی هم غیر ایمن هستند.

از پستانک استفاده کنید: در طول شب اجازه دهید که کودک از پستانک استفاده کند. در هنگام خواب بسیار مهم است که از پستانکی استفاده شود که فاقد بند گردنی باشد. این کار تا حدود زیادی خطر بروز عارضه را کاهش خواهد داد. اگر کودک با شیر مادر تغذیه می‌کند، بعد از گذشت ۳ تا ۴ هفته از تولد که روتین مراقبت از نوزاد تثبیت شد، می‌توان از پستانک استفاده کرد.اگر کودک تمایلی به استفاده از پستانک ندارد، اصرار نکنید. روز دیگر دوباره امتحان کنید.اگر در حین خوابیدن پستانک از دهان نوزاد خارج شد، دوباره آن را وارد دهان کودک نکنید.

ایمنی سازی کنید: شواهدی مبنی بر اینکه واکسیناسیون منظم خطر بروز مرگ ناگهانی نوزاد در خواب را افزایش می‌دهد وجود ندارد، بلکه برعکس این کار کمک می‌کند که تا حدود زیادی از بروز این عارضه جلوگیری شود.

شیردهی را در محل امنی انجام دهید: به خاطر داشته باشید که برای شیر دادن، بهتر است به جای اینکه در یک صندلی یا مبل نرم بنشینید، روی تشک تختتان یا یک جای سفت‌تر بنشینید، زیرا اگر شما در حین شیردهی به خواب بروید، ریسک نوزاد برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد به دلیل نرسیدن اکسیژن در صورت بسته شدن مجرای تنفسش از راه دهان و بینی و خفگی روی این سطوح بیشتر است.

دوقلوها را در یک تخت نخوابانید: توصیه می‌شود که از خواباندن دوقلو یا چندقلوها کنار هم خودداری کنید. مطالعات نشان داده‌ است که خوابیدن کنار کودکان دیگر، نوزاد را در معرض خطر بالاتری برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد قرار می‌دهد و در مورد چندقلوها احتمال دارد که عوامل خطر دیگری مانند تولد زودرس و وزن پایین هنگام تولد نیز وجود داشته باشد.

درمان سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در خواب

درمانی برای مرگ ناگهانی نوزاد در خواب وجود ندارد. ولی می‌توان کارهایی انجام داد که کمک کند که کودک در شرایط ایمن‌تری به خواب برود. تا یک سالگی در هنگام خواب کودک اصلا روی شکم نخوابد و او را روی کمر بخوابانید ( اما حواستان باشد شیرخوار استفراغ نکند و دچار آسپیراسیون استفراغ نشود) . از تشکی استفاده کنید که سطح محکمی داشته باشند و از رختخواب نرم اجتناب کنید. همه‌ی اسباب بازی‌ها و عروسک‌هایی که با مواد نرم درست شده اند را از گهواره کودک جمع آوری کنید و از پستانک استفاده کنید. سر کودک را نپوشانید و مطمئن شوید که کودک زیاد گرم نشده است.

نوزاد می‌تواند در اتاقی مشترک با پدر و مادر بخوابد ولی نباید از تخت مشترک استفاده کرد. تغذیه با شیر مادر حداقل برای ۶ ماه خطر بروز مرگ ناگهانی نوزاد در خواب را کاهش خواهد داد. واکسیناسیون هم از کودک در برابر بیماری‌هایی که ممکن است باعث بروز این سندروم شوند، محافظت می‌کند.

چگونگی حمایت از والدینی که کودک خود را به علت سندروم مرگ نوزاد در خواب از دست داده‌اند

بعد از اینکه والدین کودکی را بر اثر این سندروم از دست می‌دهند بسیار اهمیت دارد که تحت حمایت‌های عاطفی مورد نیاز قرار گیرند. در این شرایط والدین همزمان با احساس غم، احساس گناه هم می‌کنند‌. از طرفی دیگر والدین در این شرایط باید با تحقیقات پلیسی در مورد مرگ فرزندانشان هم کنار بیایند.

هیچ درمانی برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد یا SIDS وجود ندارد.

از دست دادن فرزند در برابر بیماری سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، فاجعه ای است که می تواند باعث واکنش شدید کفر، انکار، سردرگمی، گناه، عصبانیت و افسردگی در بین والدین و سایر اعضای خانواده شود. این افسردگی اغلب در خواب، غذا خوردن، توانایی تمرکز و سطح انرژی کلی والدین تأثیر می گذارد. بسیاری از والدین ترس های غیر منطقی را از اینکه دیگر اعضای خانواده نیز ممکن است در معرض خطر باشند، تجربه می کنند و ممکن است بیش از حد از سایر فرزندان خود محافظت کنند یا از ترس دیگر نخواهند بچه دار شوند.

علاوه بر آن، سایر خواهر و برادرهای نیز ممکن است از این نگران باشند که شاید آن ها هم به طور ناگهانی جان خود را از دست بدهند، یا ممکن است در مورد مرگ خواهر و برادر احساس گناه کنند. علایمی که نشان می دهد کودکان رنج می برند شامل چسبیدن به والدین، مشکلات در مدرسه، بد رفتاری و اختلال در خواب است.

اما والدین باید با کودکان خود در مورد مرگ نوزاد صحبت کنند و توضیح دهند که کودک به دلیل یک مشکل پزشکی که فقط در نوزادان رخ داده در گذشته است.

حمایت عاطفی از والدین بعد از مرگ احتمالی کودک بر اثر SIDS بسیار مهم است، چون در این شرایط والدین احساس گناه و همچنین اندوه زیادی دارند و حتی ممکن است مرگ ناگهانی کودک با تحقیقات اجباری پلیس در رابطه با علت مرگ همراه باشد. والدین می توانند در این شرایط با یک مشاور و یا روان شناس و یا دوست قابل اعتماد صحبت کنند.

شرکت در گروه‌های حمایتی، صحبت کردن با یک دوست مورد اعتماد و یا مشاور کمک کننده خواهد بود.

در مورد احساسات خود صحبت کنید

در صورت امکان به دوستان و اعضای خانواده خود بگویید که چه احساسی دارید. اطرافیان همیشه خواستار کمک کردن هستند ولی گاهی نمی‌دانند که چگونه باید این کار را انجام دهند.

از دست دادن کودک ممکن است بار زیادی روی رابطه تحمیل کند، پس بهتر است که در این مورد بسیار صریح و شفاف با همسر خود صحبت کنید. شرکت در جلسات مشاوره تا حد زیادی به زوج‌ها کمک خواهد کرد تا احساسات خود را درک کرده و آن را بیان کنند.

برای بهبودی زمان بگذارید.

* به خودتان فرصت دهید تا دوره غم و اندوه شما بگذرد.
* گریه کردن و احساس خستگی شدید کاملا در این شرایط طبیعی است.
* شما با یک ضرر ویرانگر و غیر منتظره روبرو شده اید و درمان طول می کشد.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت مادرشو
سایت پزشکت