نامگذاری سوره تَبَّت
این سوره را به جهت آخرین کلمه آن، مَسَد (ریسمان بافته‌شده از لیف خرما) نامیده‌اند؛ همچنین به آن تَبَّت می‌گویند که اولین کلمه این سوره است و از آنجا که سوره درباره ابولهب سخن می‌گوید، به آن سورهٔ ابولهب نیز گفته می‌شود.مکان و ترتیب نزول
سوره مسد در اوایل دعوت آشکار پیامبر(صلی الله علیه و آله)، نازل شده است؛ بنابراین جزو سوره‌های مکی است.این سوره در ترتیب نزول، ششمین و در چینش کنونی مُصحَف، صدو یازدهمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.
تعداد آیات و کلمات
سوره مسد، ۵ آیه، ۲۲ کلمه و ۸۱ حرف دارد و به لحاظ حجم، جزو سوره‌های مُفصَّلات (دارای آیات کوتاه) و قِصار(کوتاه) قرآن است.متن و ترجمه سوره مسد
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّحِیمِبه نام خداوند رحمتگر مهربان
تَبَّتْ یدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ ﴿۱﴾
بریده باد دو دست ابولهب، و مرگ بر او باد. (۱)
مَا أَغْنَیٰ عَنْهُ مَالُهُ وَ مَاکَسَبَ ﴿۲﴾
دارایی او و آنچه اندوخت، سودش نکرد. (۲)
سَیصْلَیٰ نَارً‌ا ذَاتَ لَهَبٍ ﴿۳﴾
بزودی در آتشی پرزبانه درآید. (۳)
وَامْرَ‌أَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ ﴿۴﴾
و زنش، آن هیمه‌کش [آتش فروز]، (۴)
فِی جِیدِهَا حَبْلٌ مِّن مَّسَدٍ ﴿۵﴾
بر گردنش طنابی از لیف خرماست. (۵). 1
.jpg "سوره مسد")
فضیلت سوره
در فضیلت این سوره از رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم نقل شده است: هر کس سوره «مسد» را قرائت نماید امید می رود که خداوند او و ابولهب را در یک جا گرد نیاورد.از امام صادق علیه السلام نیز روایت شده: هر گاه سوره مسد را قرائت کردید ، ابولهب را نفرین نمایید چون او کسی بود که پیامبر و آنچه از جانب خداوند آورده بود را تکذیب می کرد.
امام باقر علیه السلام فرمود: خداوند میان او و رسولش حجابی قرار داد تا دیده نشود.
آثار و برکات سوره
آثار و برکات این سوره شامل:1) درمان دردها
امام صادق علیه السلام فرمودند: هر کس سوره مسد را برای دردی بخواند دردش آرام و برطرف می شود و هر کس آن را در رختخوابش بخواند در حفظ و امان الهی خواهد بود.2) استتار از دید دیگران
برای استتار از دیگران خواندن این سوره را سفارش کرده اند.چنانکه امام باقر علیه السلام فرمودند: پس از نزول این سوره ، رسول خدا در نمازش گاهی این سوره را می خواند.
ام جمیل-همسر ابولهب و خواهر ابوسفیان- برای پاسخ و توهین به پیامبر خارج شد به پیامبر گفتند: ام جمیل به سوی شما می آید و ممکن است به شما ناسزا بگوید: پیامبر فرمود: او مرا نخواهد دید. ام جمیل بدون اینکه رسول الله را ببیند از کنار ایشان عبور کرد.
امام باقر علیه السلام فرمود: خداوند میان او و رسولش حجابی قرار داد تا دیده نشود. 2
شأن نزول و محتوای سوره مسد
این سوره که تقریبا در اوائل دعوت آشکار پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله نازل شده تنها سوره اى است که در آن حمله شدیدى با ذکرنام نسبت به یکى از دشمنان اسلام و پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله در آن عصر و زمان یعنى ابولهب شده است، ومحتواى آن نشان مى دهد که او عداوت خاصى نسبت به پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله داشت، او و همسرش از هیچ گونه کارشکنى و بدزبانى مضایقه نداشتند.قرآن با صراحت مى گوید: هردو اهل دوزخند و این معنى به واقعیت پیوست، سرانجام هر دو بى ایمان از دنیا رفتند و این یک پیشگوئى صریح قرآن است.
در حدیثى از پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله آمده است که فرمود: کسى که آن سوره را تلاوت کند من امیدوارم خداوند او و ابولهب را در خانه واحدى جمع نکند یعنى او اهل بهشت خواهد بود در حالى که ابولهب اهل دوزخ است.
ناگفته پیداست این فضیلت از آن کسى است که با خواندن این سوره خط خود را از خط ابولهب جدا کند، نه کسانى که با زبان مى خوانند ولى ابولهب وار عمل مى کنند.
از ابن عباس نقل شده هنگامى که آیه وانذر عشیرتک الا قربین 12 نازل شد و پیغمبر ماموریت یافت فامیل نزدیک خود را انذار کندو به اسلام دعوت نماید (دعوت خود را علنى سازد) پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله بر فراز کوه صفا آمد و فریاد زد: یا صباحاه! (این جمله را عرب زمانى مى گفت که موردهجوم غافلگیرانه دشمن قرار مى گرفت، براى این که همه را باخبر سازند و به مقابله برخیزند) هنگامى که مردم مکه این صدا را شنیدند گفتند: کیست که فریاد مى کشد؟
گفته شد: محمد است، جمعیت به سراغ حضرتش رفتند.
فرمود: به من بگوئید؛ اگر به شما خبر دهم که سواران دشمن از کنار این کوه به شما حمله ور مى شوند، آیا مرا تصدیق خواهید کرد؟
در پاسخ گفتند: ما هرگز از تو دروغى نشنیده ایم.
فرمود: انى نذیر لکم بین یدى عذاب شدید؛ من شما را در برابر عذاب شدید الهى انذار مى کنم (شما را به توحید و ترک بتها دعوت مى نمایم).
هنگامى که ابولهب این سخن را شنید گفت: زیان و مرگ بر تو باد! آیا تو فقطبراى همین سخن ما را جمع کردى؟
در این هنگام بود که این سوره نازل شد.
بعضى در اینجا افزوده اند: هنگامى که همسر ابولهب (ام جمیل) باخبرشد که این سوره درباره او و همسرش نازل شده، به سراغ پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله آمد در حالى که آن حضرت را نمى دید، سنگى در دست داشت و گفت: من شنیده ام محمد مرا هجو کرده، به خدا سوگند اگر او را بیابم با همین سنگ بر دهانش مى زنم! من خودم نیز شاعرم! سپس به اصطلاح اشعارى در مذمت پیغمبر و اسلام بیان کرد.
خطر ابولهب و همسرش براى اسلام و عداوت آنها منحصر به این نبود، و اگرمى بینیم قرآن لبه تیز حمله را متوجه آنها کرده و با صراحت از آنها نکوهش مى کنددلائلى بیش از این دارد که بعدا به آن اشاره خواهد شد.
.jpg "سوره مسد")
داستان سوره تبت
بحث روایتى (چند روایت درباره بد رفتارى ابولهب و همسرش بارسول اللّه صلى الله علیه و آله و نزول سوره تبّت در مجمع البیان در ذیل آیه شریفه (و انذر عشیرتک الاقربین) از ابن عباس روایت آورده که گفت: وقتى این آیه نازل شد، رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم بر بالاى صفا رفت و با بلندترین صوتش فریاد زد یک خبر مهم، و قریش بدون درنگ دورش جمع شدند، پرسیدند چه شده است مگر؟ فرمود: به نظر شما اگر خبرى بدهم که فردا صبح و یا امروز عصر دشمنى بر سر شما مى تازد از من مى پذیرید یا نه؟ همه گفتند: بلى (براى اینکه ما از تو دروغى نشنیده ایم). فرمود: هم اکنون شما را انذار و هشدار مى دهم از عذابى سخت که در انتظار شما است، ابو لهب گفت: (تبالک مرگت باد)، براى این همه ما را صدا زدى و اینجا جمع کردى؟ خداى عزوجل در پاسخ وى این سوره را نازل کرد.مؤلف: این روایت را در تفسیر این سوره نیز از سعید بن جبیر از ابن عباس روایت کرده، ولى در آن نیامده که دعوت بر بالاى صفا هنگام نزول آیه (و انذر عشیرتک...) بوده. و نیز در مجمع البیان از طارق محاربى روایت کرده که گفت: روزى در هنگامى که من در بازار ذى المجاز بودم، ناگهان به جوانى برخوردم که صدا مى زد هان اى مردم! بگویید: (لا اله الا الله) تا رستگار شوید، و ناگهان به مردى برخوردم که در عقب سر او مى آمد و به طرف او سنگ مى انداخت، و دیدم که ساق پا و پشت پاشنه او را خون انداخته بود و صدا مى زد هان اى مردم او کذاب است، گوش به سخنش ندهید. من از اشخاص پرسیدم این مرد کیست؟ گفتند این محمد است که مدعى نبوت است، و آن ابو لهب عموى او است که معتقد است وى دروغ مى گوید.
و در قرب الاسناد به سند خود از موسى بن جعفر علیه السلام روایت کرده که در حدیثى طولانى که معجزات رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم را بر مى شمارد، فرموده یکى از آنها داستان ام جمیل همسر ابو لهب است که وقتى سوره (تبت یدا ابى لهب) نازل شد، نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم آمد در حالى که ابو بکر پسر ابو قحافه نیز در حضور آن جناب بود، عرضه داشت یا رسول الله، ام جمیل است که با خشم مى آید، و چه خشمى! گویا قصد اذیت تو را دارد، چون سنگى به دست گرفته مى خواهد آن را به طرف تو پرتاب کند. رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم فرمود: او مرا نمى بیند. ابو بکر اضافه مى کند ام جمیل نزدیک آمد و از من پرسید رفیقت کجا است؟ گفتم آنجایى که خدا خواسته است. گفت: من به سر وقت او آمده ام اگر او را ببینم این سنگ را به سویش مى افکنم، چون او مرا هجو کرده، به لات و عزى سوگند که من زنى شاعر هستم، (و مى دانم چگونه هجوش کنم، این را گفت و رفت)، ابو بکر از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم پرسید: راستى او تو را ندید؟ فرمود: نه، خداى تعالى حجابى بین من و او انداخت، و مانع دیدنش شد.
مؤلف: قریب به این معنا از چند طریق از طرق اهل سنت روایت شده .
و در تفسیر قمى در ذیل آیه (و امراته الحطب) روایت کرده که امام فرمود: ام جمیل دختر صخر بود، و علیه رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم سخن چینى مى کرد و احادیث و سخنان رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم را براى کفار مى برد. 3
پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.fa.alkawthartv.com
3.www.ommolketab.ir
