روزه از بهترین و والاترین عبادت هایی است که جزء ارکان پنج گانه دین مبین اسلام به شمار می آید.روزه علاوه بر اینکه سلامت جسم ما را به همراه دارد تاثیر زیادی در اخلاقیات و معنویات ما دارد به عنوان مثال باعث تقوا می شود، روزه سدی محکم در برابر آتش جهنم است، روزه کفاره ای برای گناهان و زکات بدن و وسیله ای برای دور بودن از شیطان است.روزه داری فواید جسمی فراوانی مثل کم کردناضطراب و دلهره، تاثیر بسیاری در کاهش افسردگی،جلوگیری ار بیماری
های قلبی و بالا بردن عزت نفس دارد.

روزه و روزه داری که همانند دیگر اعمال ما از قاعده و قانونی برخوردار است، یعنی همانند دیگر مسائل، احکام خاص خود را دارد. ما در این مقالات مختلف سعی
می کنیم تا مسائل و احکام مر بوط به مراجع مختلف در باره روزه ناتوانان و بیماران مراجع مختلف -مثل روزه بیماران و ناتوانان آیت الله مکارم شیرازی - جمع آوری کنیم و برای شما عزیزان ارائه کنیم، این بار قرار بر این شد تا احکام روزه بیماران و ناتوانان آیت الله وحید خراسانی رادر قالب مقاله ای در بیاوریم که شامل سولات و پاسخ های فراوانی از ایشان است:1

احکام روزه بیماران:

1.روزه بیمار با منع پزشک:

وظیفه بیماری که پزشک او را از روزه منع کرده چیست؟

پاسخ: چنانچه منع کردن پزشک، ضرر بیماری یا ترس ضرر بیماری در فرد ایجاد شود، دیگر واجب نیست روزه بگیرد.

2.اطمینان به گفته پزشک:

در چه صورتی می توان به پزشک در مورد روزه نگرفتن اطمینان کرد؟

پاسخ: پزشک معالج باید فردی ماهر و بتوان به او اطمینان کرد، و فرد بیمار مطمئن باشد که پزشک معالجش اشتباهی از او سر نزند، در این صورت هم روزه بر او واجب نیست و می تواند روزه نگیرد.

نکته مهم این است که فقط در این حالت اجازه دارد روزه نگیرد و در غیر این دو حالت روزه واجب است.

3. ترس از ضرر بیماری درحالی که پزشک ضرری از روزه نگفته:

وقتی که پزشک گفته که روزه ضرری برای بیمار ندارد اما با این گفته پزشک، باز بیمار ترس از مریضی داشته، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: اگر ترس بیمار عاقلانه باشد، جایز نیست گه بیمار روزه بگیرد.

4. حکم روزه فردی که بیماری معده دارد:

شخصی که بیماری شدید معده دارد و به گفته پزشک متخصص روزه گرفتن برای بیمار مضر است، چنانچه بیمار روزه نگیرد گناهی مرتکب شده؟

پاسخ: اگر به سخن پزشک معالج مطمئن است و یا اینکه خوف عقلانی از بیماری داشته باشد، دیگر روزه بر او واجب نیست و گناهی برای این بیمار مرتکب نشده.

5. روزه بیماری کلیه:

بیماران کلیوی باید میزان زیادی در ساعات مختلف آب بنوشند تا بیماری شان حاد تر نشود، و الا امکان از دست دادن کلیه برایشان هست؛ حکم این مساله چیست؟

پاسخ: اگر این بیماراه باید بسیار آب بنوشند و الا بیمارش شدید تر می شوند، باید به هنگام روزه به مقدار ضروزت آب بنوشد و بنا بر احتیاط واجب بیشتر از مقدار ضرورت آب ننوشد و از خوردنی های دیگر خودداری کند در هر حال روزه او باطل نیست و چنانچه از بیماری رها شد و خوب شد روزه های نگرفته را قضا نماید.

6. حکم استفاده از آمپول و سرم برای روزه دار:

آیا استفاده ازآمپول و سرم، روزه را باطل می کند؟

آمپولی که به جای دارو استفاده شود و عضوی از بدن را بی حس کند، مشکلی در روزه ایجاد نمی کند، و همچنین آمپولی که در عوض آب و غذا باشد هم مشکلی ایجاد نمی کند، ولی مستحب است از این استفاده این امپول خود داری شود.

اما سرم، باید از استفاده آن بنا بر احتیاط واجب خود داری کند ولی اگر استفاده از سرم ضروری است باید بنا بر احتیاط واجب روزه را نگه دارد و بعدا قضای این روز را انجام دهد.

احکام روزه بیماران و ناتوانان آیت الله وحید خراسانی

7. حکم استفاده کردن اسپره در هنگام روزه داری:

فردی که به بیماری ریوی و تنگی تنفسی دچار است که باید از اسپری استفاده کند،آیا می تواند اسپری را موقع روزه استفاده کند؟

پاسخ: اسپری ، چنانچه وقتی بیمار بخواهد از آن استفاده می کند به مایع تبدیل شود و به حلق ایشان برسد، باعث باطل شدن روزه می شود؛ اما در حالی که به حالت مایع تبدیل نشود باعث باطل شدن روزه نمی شود و روزه او درست است.

8. حکم ضعف در روزه داری:

شخصی که در روزه احساس ضعف شدید کند ، آیا می تواند روزه را افطار کند؟

پاسخ: ضعف در روزه دلیل بر روزه خواری نیست، اما اگر ضعف به اندازه ای باشد که روزه گرفتن برای فرد عرفا سخت و دشوار باشد، افطار روزه مشکلی ایجاد نمی شود.

کرونا:

1.خشکی دهان و احتمال ابتلا به کرونا:

چنانچه طبیبان متخصص هشدار دهند که برای جلو گیری ازخطر ابتلا به کرونا، دهان و حلق نباید مدت طولانی خشک باشد، در این صورت وظیفه ما چیست؟

پاسخ: چنانچه با مزه مزه کردن آب و البته نه فرو بردن آب، حلق از خشکی در می آید که می تواند این کار را انجام دهد؛ البته اگر بدون قصدی آب از حلق فرو رفت، قضایی بر ذمه او نیست.
و چنانچه با این راه مشکل حل نمی شود و فقط در صورتی که آب را قورت دهد، خطر ابتلا کم می شود و هیچ راه دیگری وجود نداشته باشد، و روزه با نوشیدن آب متوقف شده البته فرد روزه می گیرد هر موقع که احسایس خشکی حلق کرد فقط به مقداری که لازم است آب می نوشد و احتیاط واجب از بقیه مفطر ات و چیزهایی که روزه را باطل می کند پرهیز می کندو قضای روزه هم بر ذمه او است که باید بعدا انجام دهد.

2.افزایش ایمنی بدن در اوج کرونا:

در زمان هایی که اوج کرونا است، طبیبان متخصص می گویند، همه افراد باید سعی کنند که ایمنی بدن خود را افزایش دهند، که اگر این کار را بکنند دچار این ویروس نمی شوند یا سطحی مریض می شوند و سریعتر سالم می شوند؛ در این حالت وظیفه ما باید روزه ماه رمضان چیست؟

پاسخ: فقط اینکه بیماری وجود دارد نمی شود روزه خوری کرد، اما اگربه گفته پزشکان برای فرد گمان ضرر روزه قابل توجهی دارد، و یا اینکه بیماری او را سخت تر کند یا مدت آن را طولانی تر کند و یا اینکه از این سخن طبیبان ترسیده باشد که روزه برای او مضر باشد -ضرر قابل اعتنا – چنین فردی نباید روزه بگیرد.

در حالتی دیگر پزشکی ماهر و قابل اطمینانی ضرر قابل توجهی برای فرد داشته باشد و بیماری او را طولانی تر یا سخت تر کند فرد نباید روزه بگیرد، حتی برایش حدس بیماری یا خوف از بیماری برایش ایجاد نشود؛ و اگر یقین داشته باشد که پزشک ماهر در کار خود اشتباهی کرده باشد وظیفه فرد این است که روزه بگیرد.

در نتیجه از آنچه پزشکان گویند:خوف یا حدسی از مضرات بیماری برای فرد ایجاد نشود و پزشک ماهر و مورد اعتماد نباشد، وظیفه این است که روزه بگیرد.
در صورتی دیگر اگر پزشک قابل اطمینان بگوید که روزه برای انسان ضرر قابل توجهی ندارد و خود فرد از روزه داری بترسد و روزه داری به او ضرر برساند نمی تواد روزه بگیرد (البته ترس قابل توجه)2

3.حکم روزه ماه رمضان در زمان اوج کرونا:

باتوجه به اوج گیری کرونا در روزهای مختلف سال، حکم روزه در ماه مبارک رمضان چیست؟

پاسخ: شخصی که کاملا یقین دارد که روزه گرفتن برای او مضرنیست حتی اگر طبیبان بگویند که روزه گرفتن مضر است، او باید روزه خود را بگیرد.
در صورتیکه اطمینان دارد یا حدس می زند که ضرر بیماری مورد توجه با اینکه خوف از بیماری دلیل عاقلانه داشته حتی اگر پزشک تاکید کند که روزه ضرری به فرد نمی رساند، او نباید روزه بگیرد؛و چنانچه روزه گرفت روزه او باطل است الا اینکه روزه برای او مضرر نبوده و به قصد قربت روزه گرفته در این حالت روزه او درست است.

در جایی دیگر چنانچه فرد حدس بزند که روزه گرفتن برای ائ ضرر قابل توجهی دارد و خوف بیماری برایش ایجاد شد و احتمال او حدسی عقلانی و به جا باشد او نباید روزه بگیرد و چنانچه روزه گرفته روزه او باطل می شود الا اینکه روزه ضرر نداشته و قصد قربت کرده بوده.

4. روزه فردی شاغل است:

شخصی که در زمان اوج کرونا مجبور است که به سر کار برود و نوع کار او به گونه ای است که زیاد در شهر و در میان مردم رفت و آمد می کند؛ وظیفه چنین فردی برای روزه ماه رمضان چیست؟

پاسخ: اگر برای فرد امکان دارد می تواند کارش را تعطیل کند و در منزل بماند و روزه هایش را انجام دهد.3

احکام روزه زنان باردار و شیرده:
1.قضای روزه خانم باردار یا شیرده :

چنانچه خانم باردار یا شیرده، تا ماه رمضان سال آینده قضای روزه هایی که به جا نیاورده، انجام ندهد، این مساله چه حکمی دارد؟

پاسخ: اول اینکه توانایی روزه گرفتن را دارد اما روزه نگرفته؛ در این صورت هم قضا روزه ها بر ذمه اوست و هم فدیه تاخیر روزه ها که برابر یک مد طعام است به فقیر بپردازد.

دوم اینکه اگر به علت بارداری و شیردهی تا ماه رمضان سال بعد نتواند قضا روزه ها را به جا بیاورد؛ در این صورت قضای روزه ها را بر ذمه دارد و بنابر احتیاط واجب، فدیه و تاخیر هم باید به فقیر بدهد.4

2.حکم روزه خانم باردارنزدیک به زایمان:

خانمی که در ماه هشتم یا نهم بارداری است و روزه برای خودش یا جنینش مضر است، چه تکلیفی دارد؟

پاسخ: در مورد سوال بالا روزه بر این خانم واجب نیست، ون باید روزه بگیرد و چنانچه روزه گرفت روزه او درست نیست، در مواردی که روزه برای جنین او ضرر داشته باشد هم قضای روزه را باید انجام دهد هم برای هر روز روزه ای که نگرفته اند به مقدار یک مد طعام به فقیر بدهند و بنا بر احتیاط مستحب چنانچه برای خودش هم روزه گرفتن مضر بود به اندازه روزهایی که روزه نگرفته به فقیر به مقدار یک مد طعام از گندم و جو و امثال آن بدهد.

3. حکم روزه زنان شیرده:

خانمی که شیر او برای کودکش کم و روزه گرفتن برای او مضر است، آیا باید روزه بگیرد؟

پاسخ: درصورتی که هم شیرش کم و هم روزه برایش ضرر دارد، روزه گرفتن برای او مجاز نیست و بر ذمه اوست که هر روزی که روزه نگرفته قضایش را به جا آورد، البته این در حکم در موقعی است که نمی شود از راه دیگری به بچه شیر داد، و چنانچه راه دیگری باشد، برای خانم واجب است که روزه بگیرد، چنانچه روزه برای بچه او مضر بود هم قضا هم فدیه برذمه اوست که باید بپردازد، فدیه همان یک مد طعام است که باید به فقیر بدهد البته وقتی برای خود خانم هم روزه گرقتن مضر باشد هم این مقدار را - یک مد طعام- را به فقیر بدهد.5

5.باید و نباید روزه گرفتن خانم باردار:

در چه صورتی خانم باردار می تواند روزه بگیرد یا اینکه نباید روزه بگیرد؟

اول اینکه خانم می داند که روزه نه برای خود او و نه برای جنینش مضر نیست که در این صورت باید روزه بگیرد. دوم اینکه روزه برای مادر مضر و برای جنین مضر نیست در اینجا نباید روزه بگیرد و فقط قضا بر ذمه دارد که باید بعدا به جا بیاورد.سوم، روزه برای مادر مضر نیست اما برای جنین مضر است که در این صورت نباید روزه بگیرد و قضای روزه هم بر ذمه دارد و برای هر روزبه مقدار یک مد طعام به فقیر بدهد. چهارم: اگر برای خود او و برای جنینش مضر باشد هم قضا بر ذمه اوست و نباید روزه بگیرد.6

حکم روزه سالخوردگان:

1.شخصی که به علت پیری توانایی روزه گرفتن را ندارد و روزه گرفتن برای و سخت است، وظیفه او چیست؟

پاسخ:روزه گرفتن از او ساقط می شود و در حالت دوم برای هر روزی که روزه نگرفته باید فدیه که مقدار آن یک مد طعام و احتیاط مستحب این که گندم بدهد.7

منابع:
1. ویکی شیعه
2. دفتر آیت الله وحید خراسانی
3. به گزارش از ایرنا
4. خبرگزاری شفتنا
5. خبرآنلاین و دفتر آیت الله وحید خراسانی
6.موسسه تحقیقات ولی عصر
7. دفتر آیت الله وحید خراسانی

احکام روزه بیماران و ناتوانان از منظر آیت الله وحید خراسانی