اختلال لیپید یا چربی خون

اختلال لیپید و کلسترول

برای شناخت اختلال لیپید لازم است اطلاعات بیشتری درمورد کلسترول به دست آورید. دو شکل اصلی کلسترول در بدن لیپوپروتئین کم چگالی (LDL) و لیپوپروتئین پرچگالی (HDL) است.

لیپوپروتئین کم چگالی (LDL) که گاهی تحت عنوان “کلسترول مضر” از آن یاد می شود، در بدن تولید و با مصرف غذاهای سرشار از کلسترول مانند گوشت قرمز و لبنیات توسط بدن جذب می شود. ممکن است LDL با سایر چربی‌ها و مواد خون ترکیب شود و عروق را مسدود سازد.

انسداد رگ ها گردش خون را کاهش می دهد و باعث بروز مشکلات جدی اعم از بیماری قلبی، حمله قلبی یا سکته می شود. پزشکان توصیه می‌کنند میزان کلسترول در خون را کاهش دهید تا از عوارض احتمالی آن در امان بمانید.

کلسترول پرچگالی (HDL)، که گاهی “کلسترول مفید” نامیده می شود، قلب را مصون نگه می دارد. HDL کلسترول مضر را از رگ ها بیرون می راند. معمولا پزشکان توصیه می کنند میزان HDL موجود در خون را افزایش دهید.

اختلال لیپید و تری گلیسیرید

تری‌گلیسیرید نوعی چربی است که بخش زیادی از آن از طریق مصرف غذا جذب بدن می شود. زمانی که بدن کالری اضافه را به صورت چربی ذخیره می‌کند، تریگلیسیرید تولید می شود. بعضی از انواع تری‌گلیسیرید برای عملکرد طبیعی سلول ضروری هستند اما مقدار بیش از اندازه آن مضر است. درست مانند LDL، هرچه میزان تری‌گلیسیرید نیز هر چه کمتر باشد بهتر است.1

علائم و نشانه های چربی خون بالا

هیچ روش واقعی برای آگاهی از اینکه آیا شما دیس لیپیدمی دارید - هیپرلیپیدمی یا هیپولیپیدمی - وجود ندارد ، مگر اینکه تابلوی لیپید انجام دهید. این شامل گرفتن خون در آزمایشگاه و تجزیه و تحلیل آن برای مقادیر LDL ، HDL و تری گلیسیرید است.

غیر از موارد خیلی شدید یا برخی موارد نادر و مادرزادی دیس لیپیدمی ، اختلال چربی خون ، هیچ گونه علامتی در بدن ایجاد نمی کند. در موارد نادر لیپیدهای بسیار زیاد ، برجستگی های زرد رنگ که به آن "زانتوما" (Xanthoma) گفته می شود ممکن است در اطراف چشم ، روی آرنج و زانو و حتی کف دست و پا، ظاهر شود.2

علت بالا رفتن میزان کلسترول و تریگلیسیرید چیست؟

غذاهای سرشار از چربی، بعضی از بیماری ها و عوامل دیگر در بالا رفتن میزان کلسترول و تریگلیسیرید موثرند. در ادامه به بررسی هر یک از این عوامل می‌پردازیم.

1) غذا

دو نوع چربی باعث افزایش میزان کلسترول می شود.

چربی اشباع شده

این نوع چربی میزان کلسترول را افزایش می دهد. بعضی از غذاهای گیاهی مانند روغن خرما و نارگیل نیز حاوی چربی اشباع شده هستند. اما چربی اشباع شده بیشتر در محصولات حیوانی نظیر موارد زیر یافت می شود:

پنیر

شیر

کره

استیک

چربی ترانس

چربی ترانس از چربی اشباع شده بدتر است. زیرا میزان LDL را افزایش داده و میزان HDL را کاهش می دهد. بعضی از انواع چربی ترانس به طور طبیعی در محصولات حیوانی وجود دارد. دسته دیگر در غذاهای فرآوری شده که تحت فرآیند هیدروژناسیون قرار گرفته‌اند (مانند بعضی از انواع کره گیاهی و چیپس) یافت می شود.

2) بیماری ها

بعضی از بیماری ها روی میزان کلسترول تاثیر می گذارند. ممکن است میزان کلسترول خون در اثر مشکلات زیر افزایش یابد:

دیابت

پرکاری تیروئید

سندرم متابولیک

سندرم کوشینگ

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

بیماری کلیوی

3) سایر عوامل

ازجمله دیگر عوامل افزایش میزان کلسترول می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ورزش نکردن

اگر به اندازه کافی ورزش نکنید، میزان LDL بالا می رود. به علاوه، تحقیقات نشان داده ورزش باعث بالا رفتن میزان HDL می شود.

سیگار

مصرف سیگار نیز میزان کلسترول مضر را افزایش می دهد و باعث تشکیل پلاک در رگ ها می شود.

ژنتیک

اگر بالا بودن میزان کلسترول در خانواده شما وجود دارد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این وضعیت قرار می گیرید.

دارو

بعضی از داروها، مانند برخی از انواع ملین ها، باعث افزایش میزان کلسترول می شوند.

علائم افزایش کلسترول و تری‌گلیسیرید خون

معمولا افزایش میزان کلسترول هیچ علامتی ندارد. بعد از این که کلسترول بالا باعث بروز آسیب جدی شود، علائم ظاهر می گردد. مثلا، ممکن است علائم به صورت نشانه های بیماری قلبی مانند درد قفسه ی سینه (آنژین) یا حالت تهوع و خستگی مفرط ظاهر شود. یکی از پیامدهای عدم کنترل کلسترول حمله قلبی یا سکته است.3

اختلال لیپید چگونه تشخیص داده می شود؟

دکتر متخصص غدد برای اندازه گرفتن میزان کلسترول آزمایش خون به نام پروفایل یا پانل لیپید را تجویز می کند. این آزمایش مجموع کلسترول (LDL و HDL) و تری‌گلیسیرید را اندازه می گیرد. احتمالا پزشک از شما می خواهد حداقل 8 تا 12 ساعت قبل از انجام آزمایش چیزی به جز آب نخورید و یا ناشتا باشید.

واحد اندازه گیری کلسترول در پانل لیپید میلی گرم در هر دسی لیتر (mg/dL) است. مجموع کلسترول نباید بیشتر از 200 mg/dL باشد. در صورت تمایل می‌توانید اطلاعات بیشتری درمورد نتیجه آزمایش کلسترول به دست آورید.2

گزینه های درمان اختلال لیپید چیست؟

معمولا پزشک برای درمان و اصلاح میزان کلسترول و تریگلیسیرید، مصرف دارو و تغییر سبک زندگی را پیشنهاد می دهد. همچنین ممکن است روش‌های مکملی را نیز تجویز کند.

۱) دارو

برای درمان اختلال لیپید از انواع داروها استفاده می شود. در ادامه برخی از مهم‌ترین این داروها را معرفی می‌کنیم.

استاتین

این دارو مانع از تشکیل ماده‌ای در کبد می شود که در تولید کلسترول نقش دارد. سپس کبد کلسترول را از خون پاک می کند. استاتین کلسترولی را که در رگ ها رسوب کرده نیز جذب می کند. از جمله استاتین های متداول می توان به موارد زیر اشاره کرد:آتورواستاتین (لیپیتور)

فلوواستاتین (لزکول)

رزوواستاتین (کرستور)

سیمواستاتین (زوکور)

پراواستاتین

داروی مهارکننده جذب کلسترول

این داروها با محدود ساختن توانایی جذب کلسترول غذایی توسط بدن میزان کلسترول را کاهش می دهند. گاهی از این دارو همراه با استاتین استفاده می شود.

عامل کمپلکس ساز اسید صفراوی

این داروها موادی به نام صفرا را که حاوی کلسترول است، حبس می کنند و مانع از جذب دوباره آن در روده کوچک می شوند.

فیبرات

این داروها به کاهش میزان تری‌گلیسیرید خون کمک می کنند.

۲) استفاده از مکمل ها

معمولا برای کاهش میزان تری‌گلیسیرید و LDL از مکمل اسید چرب امگا-۳، که به نسخه احتیاج ندارد، استفاده می شود. اسید چرب امگا-۳ نوعی چربی چند غیر اشباع (polyunsaturated) است که به طور طبیعی در ماهی چرب مانند سالمون یافت می شود.

روغن های گیاهی مانند کانولا و روغن زیتون نیز حاوی اسید چرب امگا-۳ هستند. نیاسین نیز میزان تولید HDL را بالا می برد. شما می توانید بدون نسخه یا با تجویز پزشک نیاسین تهیه کنید.

۳) تغییر سبک زندگی

داشتن رژیم غذایی سالم و ورزش کافی به کاهش میزان کلسترول کمک می کند. همین اقدامات از بروز اختلال لیپیدی جلوگیری می کند.1

چگونه از افزایش میزان کلسترول و تری‌گلیسیرید جلوگیری کنیم؟

انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می کند که برای سلامتی فقط باید شش درصد از کالری روزانه شما ناشی از چربی اشباع شده باشد. به علاوه، درصورت امکان باید از چربی ترانس دوری کنید. مصرف غلات کامل، میوه و سبزیجات نیز باعث کاهش میزان کلسترول می شود.

از جمله دیگر راه های حفظ میزان سالم کلسترول و تری‌گلیسیرید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

نخوردن پوست ماکیان

مصرف گوشت کم چرب به میزان متعادل

مصرف لبنیات کم چرب یا بدون چربی

مصرف چربی چند غیر اشباع و تک غیر اشباع به جای چربی اشباع شده و چربی ترانس

ورزش به صورت مداوم حداقل 4 روز در هفته، یا روزی نیم ساعت

از مصرف فست فود، هله هوله و گوشت فرآوری شده بپرهیزید.

به جای خوردن غذاهای سرخ شده، از غذاهای کبابی و آب پز استفاده کنید.3

پینوشتها
1.www.darmankade.com
2.www.ghalbeman.ir
3.www.payju.ir