دهانه رحم چیست؟ در کجا قرار دارد؟

سرویکس یا دهانه رحم در لگن قرار دارد و قسمت انتهایی و باریک آن است. دهانه رحم یک محل عبور است که رحم را به واژن وصل می‌کند. از دهانه رحم در طی تماس جنسی، مخاط ترشح می‌شود که به اسپرم کمک می‌کند تا از واژن و از طریق دهانه رحم وارد شود.

هنگام بارداری دهانه رحم محکم بسته می‌شود تا جنین در داخل رحم باقی بماند. در زمان تولد کودک دهانه رحم باز شده و نوزاد از این طریق خارج می‌شود.

سرطان دهانه رحم چیست؟

سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که در سلول‌های قسمت پایین رحم و متصل به واژن، رخ می‌دهد. هنگامی که سلول‌های دهانه رحم رشد غیر طبیعی دارند و به سرعت تکثیر می‌شوند، سرطان گردن رحم اتفاق می‌افتد.

مثلا یکی از عوامل محرک سرطان دهانه رحم تماس با ویروس پاپیلومای انسانی است که در سلول‌های سرویکس جهش ایجاد می‌شود. این جهش باعث می‌شود سلول‌های طبیعی به سلول‌های غیر طبیعی تبدیل شوند. سلول‌های غیرطبیعی جمع شده و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. توده یا تومور در سرویکس می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد.

توده‌های خوش‌خیم (پولیپ، کیست و زگیل‌های ناحیه تناسلی) معمولاً خطرناک نیستند و به سایر بافت‌های اطراف تهاجم پیدا نمی‌کنند؛ اما توده‌های بدخیم (سرطان سرویکس) گاهی تهدیدکننده زندگی بوده و می‌تواند به بافت‌ها و اعضای اطراف تهاجم پیدا کند یا به سایر نقاط بدن منتشر شوند (متاستاز).

سرطان دهانه رحم از گروه سرطان‌های عودکننده است؛ به این معنی که در صورت درمان کامل سرطان، باز هم ممکن است تومورهای این سرطان در ناحیه‌ای شروع به رشد کنند. این منطقه ممکن است در همان محل قبلی یعنی در دهانه رحم باشد و گاهی نیز ممکن است در جایی دیگر مثلا در خود تنه رحم و یا اندام‌های لگنی مجاور شروع به تکثیر کند. دیده شده که گاهی این تومورها در مناطقی بسیار دورتر از دهانه رحم مثلا در ریه تشکیل می‌شوند.

علت سرطان دهانه رحم

علت واضح سرطان دهانه رحم، روشن نیست. اما مشخص شده است که علت عمده‌ سرطان دهانه رحم به یک نوع خاص از ویروس به نام پاپیلومای انسانی (HPV) برمی‌گردد.

HPV در بین جمعیت زنان رایج است و اکثر زنان مبتلا به ویروس، هرگز سرطان گردن رحم را تجربه نمی‌کنند. این به این معنی است که سایر عوامل (مانند محیط یا انتخاب شیوه زندگی) همچنین می‌توانند در ابتلای شخص به سرطان رحم دخالت داشته باشند.

دانشمندان حدس می‌زنند که ویروس پاپیلومای انسانی علت سرطان دهانه رحم در زنان است. برخی از سویه‌های ویروس سبب ایجاد سلول‌های غیرطبیعی در گردن رحم می‌شوند. در طول چند سال یا حتی یک دهه تماس مکرر با ویروس، می‌تواند باعث سرطانی شدن بافت دهانه رحم شود.

زنانی که در معرض دارویی به نام دئتیلستیل بسترول (DES) بودند (در زمانی که مادران آنها حامله بودند) نیز در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند. این دارو نوعی از استروژن است که پزشکان برای جلوگیری از سقط جنین آن را تجویز می‌کنند. با این حال، DES با ایجاد سلول‌های غیر طبیعی در رحم و واژن ارتباط دارد.

HPV (عامل اصلی سرطان دهانه رحم) چیست؟

HPV یا همان ویروس پاپیلومای انسانی با ایجاد سرطان دهانه رحم و همچنین زگیل‌های تناسلی در اکثر موارد همراه است. HPV از طریق ارتباط جنسی انتقال می‌یابد. بیش از 200 سویه از ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV وجود دارد که همه آن‌ها علت سرطان دهانه رحم نیستند.

علائم سرطان گردن رحم

سرطان گردن رحم در مرحله اولیه معمولاً علائم و نشانه‌های خاصی ایجاد نمی‌کند. علائم و نشانه‌های مراحل پیشرفته‌تر سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:

* خونریزی که در بین قاعدگی منظم ماهیانه رخ دهد
* خونریزی بعد از تماس جنسی یا شستشوی واژن یا معاینه لگن
* خونریزی قاعدگی طول کشیده یا شدیدتر از معمول
* خونریزی بعد از یائسگی
* خونریزی واژینال پس از مقاربت
* افزایش ترشح از واژن که ممکن است بوی نامطبوع داشته باشد
* درد در ناحیه تناسلی یا درد در لگن در هنگام مقاربت

نشانه های هشدار دهنده سرطان دهانه رحم

خونریزی یا لکه بینی

خونریزی بی دلیل می تواند از علائم سرطان رحم باشد. علائم سرطان رحم مبهم هستند و ممکن است دلایل دیگری موجب بروز آنها شده باشند، اما خونریزی پریود، پس از رابطه جنسی، یا پس از یائسگی می تواند از علائم سرطان دهانه رحم باشد.

این شامل خونریزی قاعدگی شدیدتر از حد معمول، خونریزی پس از یک آزمایش لگن، خونریزی پس از دوش گرفتن، یا دوره های قاعدگی طولانی‌تر از حد معمول نیز می شود.

ترشحات بدبو

دلایل مختلفی در پس ترشحات واژنی قرار دارند، اما مواجهه با ترشحات آبکی و بدبو ممکن است نشانه ای نگران کننده باشد. در شرایطی که ترشحات شفاف تا شیری رنگ و چسبناک واژن کاملا طبیعی محسوب می شوند، ترشحات بدبو می توانند نشانه ای از عفونت باشند. البته مواجهه با این شرایط بسیار رایج است و نباید در ابتدا موجب ترس و نگرانی شما از بروز مساله ای جدی شود.

لگن درد پایدار

احساس درد در قسمت کمر و لگن می تواند با مشکلاتی در اندام های تولیدمثلی که دهانه رحم نیز را در بر می گیرند، مرتبط باشد. لگن درد پایدار شرایطی است که نباید نادیده گرفته شود. اگر درد نزدیک به آپاندیس احساس شود، این می تواند به معنای آن باشد که سرطان در مرحله پایانی خود قرار دارد. بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

درد هنگام رابطه جنسی

رشد تومور در بافت دهانه رحم موجب احساس درد هنگام رابطه جنسی برای زنانی می شود که در مرحله پیشرفته سرطان دهانه رحم قرار دارند. درد یا خونریزی هنگام رابطه جنسی می تواند در نتیجه شرایطی غیر جدی نیز شکل بگیرد. این می تواند نشانه ای از التهاب دهانه رحم، یک عفونت واژنی یا پولیپ رحم باشد که همگی شرایطی غیر جدی بوده و نگران کننده نیستند.

نتایج غیر طبیعی آزمایش پاپ اسمیر

اگر با نتایج غیر طبیعی آزمایش پاپ اسمیر مواجه هستید، نباید بلافاصله نگران ابتلا به سرطان دهانه رحم شوید. پزشک نتایج را بررسی کرده تا نوع ناهنجاری را کشف کند. تمام ناهنجاری های سلولی در دهانه رحم به سرطان اشاره ندارند. گاهی اوقات پزشک ممکن است آزمایش بیشتر برای تایید نتایج را تجویز کند.

از دست دادن اشتها یا کاهش وزن بی دلیل

همانند بسیاری دیگر از انواع سرطان، بی اشتهایی یا کاهش وزن بی دلیل می تواند نشانه ای نگران کننده باشد. این نشانه به خودی خود به معنای سرطان دهانه رحم نیست، اگر افزون بر بی اشتهایی یا کاهش وزن طیف گسترده ای از نشانه های هشدار دهنده دیگر را تجربه می کنید. برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کنید.

خستگی شدید

خستگی شرایطی شایع است که شکل گرفته و از بین می رود و به تنهایی نباید به عنوان نشانگری برای سرطان دهانه رحم مد نظر قرار بگیرد. با این وجود، اگر علائم هشدار دهنده دیگر را به همراه خستگی شدید تجربه می کنید، مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق شرایط بهترین گزینه است.

تورم یا درد در پا

احساس درد یا تورم در پا نشانه ای از سرطان دهانه رحم است، اگرچه ممکن است تا مراحل پایانی بیماری پدیدار نشود. سرطان دهانه رحم می تواند به غدد لنفاوی در ناحیه بین استخوان های کفل گسترش یابد. سلول های سرطانی می توانند موجب توقف تخلیه مایع لنفاوی شوند. این شرایط می تواند به بروز تورم در پاها به واسطه انباشت مایع منجر شود.

ابتلا به ویروس پاپیلوم انسانی

این بیشتر یک عامل خطرآفرین برای سرطان دهانه رحم محسوب می شود تا این که یک علامت باشد. به گفته انجمن سرطان آمریکا، سرطان دهانه رحم بیشتر در زنانی رخ می دهد که به ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) مبتلا هستند. ویروس پاپیلوم انسانی یک عفونت قابل انتقال از طریق رابطه جنسی است که تولید دو پروتئین E6 و E7 را در پی داشته و آنها برخی ژن های سرکوب کننده تومور را غیر فعال کرده و اجازه رشد بیش از حد و بروز جهش را به سلول های دیواره دهانه رحم می دهند که می تواند به سرطان منجر شود.

ابتلا به اچ‌آی‌وی یا ایدز

یکی دیگر از عوامل خطرآفرین برای سرطان دهانه رحم ابتلا به اچ‌آی‌وی است. زنان مبتلا به اچ‌آی‌وی هرچه بیشتر مستعد ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند زیرا از سیستم ایمنی آسیب پذیرتری برخوردار هستند. ضعف سیستم ایمنی ابتلا به بیماری را تسهیل می کند. نتایج یک پژوهش نشان داد که زنان مبتلا به اچ‌آی‌وی پنج برابر احتمال بیشتری دارد به سرطان دهانه رحم مبتلا شوند.

عواملی که خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد

خطر درگیری با سرطان دهانه رحم بر اثر بعضی عوامل بیشتر می‌شود. از جمله:

شرکای جنسی متعدد و مختلف

فعالیت جنسی زودرس: داشتن رابطه جنسی در سنین پایین خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.

داشتن سایر عفونت‌های جنسی: داشتن عفونت‌هایی مانند کلامیدیا، گونوره، سیفلیس و HIV / AIDS خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.

سیستم ایمنی ضعیف: اگر سیستم ایمنی بدن شما تحت تأثیر شرایط بهداشتی دیگر تضعیف شده و شما دارای HPV هستید احتمال ابتلا به سرطان گردن رحم بیشتر است.

سیگار کشیدن: سیگار کشیدن باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم می‌شود.

سن ابتلا به سرطان دهانه رحم

برخلاف سرطان رحم که در سنین بالای ۵۰ سالگی و یائسگی معمولا شروع می‌شود؛ سرطان دهانه رحم می‌تواند از سن ۲۵ سالگی شروع شود و پیک آن در ۴۷ سالگی است.

افرادی که در سن پایین‌تر از ۱۶ سالگی ازدواج می‌کنند، در این برهه زمانی نزدیکی دارند، تعداد زایمان‌ها متعدد است یا شریک های جنسی متعدد دارند سرطان دهانه رحم در آنها بیشتر مشاهده می‌شود.

چه وقت به پزشک مراجعه کنم؟

در صورتی که علائم یا نشانه‌هایی که اشاره کردیم را در خود می‌بینید، حتماً برای بررسی علائم و تشخیص دقیق به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. متخصص زنان با آزمایشات مربوطه می‌تواند علت نشانه‌های شما را تشخیص دهد و روند درمان را آغاز کند.

تشخیص سرطان رحم چگونه است؟

اگر علائم سرطان دهانه رحم را دارید، پزشک سعی می‌کند تا با انجام برخی آزمایش‌ها به تشخیص قطعی در مورد بیمار بودن یا نبودن شما برسد. از جمله آزمایش‌های تشخیص سرطان دهانه رحم:

آزمایش پاپ اسمیر: پزشک یا ماما نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم را با خراشیدن جدا می‌کند. آزمایشگاه نمونه را از لحاظ سلول‌های سرطانی یا غیرطبیعی و HPV بررسی می‌کند.

معاینه دهانه رحم: پزشک به کمک وسیله‌ای به نام کولپوسکوپ دهانه رحم را بررسی می‌کند. کولپوسکوپ ترکیبی از ذره‌بین و نور برای دیدن بهتر دهانه رحم است.

برداشتن نمونه بافتی: بیوپسی یا نمونه‌برداری یعنی برداشتن بافت برای جستجوی سلول‌های سرطانی. از کسانی که مشکل دارند بیوپسی تهیه و برای آزمایشگاه ارسال می‌شود. بیوپسی تنها راه مطمئن برای تشخیص سرطان است. برداشت بافت از دهانه رحم ممکن است سبب خونریزی و ترشح از دهانه رحم شود ولی موضع خیلی زود بهبود پیدا می‌کند.

انواع سرطان دهانه رحم

این نوع سرطان نیز مانند انواع دیگر سرطان‌ها شامل چند دسته است که شایع‌ترین آن‌ها:

کارسینوم سلول سنگفرشی: حدود ۹۰ درصد از انواع سرطان‌های دهانه رحم را کارسینوم سلول سنگفرشی تشکیل می‌دهد. این نوع سرطان شامل رشد سلول‌های پوششی از نوع سنگفرشی در دهانه رحم است که توانایی انتقال (متاستاز) به بافت‌های اطراف و حتی بافت‌های دور را دارند.

آدنوکارسینوم: تقریبا ۱۰ درصد دیگر را آدنوکارسینوم‌ها تشکیل می‌دهند. آدنوکارسیوم زمانی که در سلول‌های بدخیم، بافت غده‌ای یافت شود رخ می‌دهد.

مرحله‌بندی سرطان دهانه رحم

سرطان دهانه رحم بر اساس آن که سلول‌های سرطانی در کجا پیدا شوند؛ مرحله‌بندی می‌شود. مراحل مختلف سرطان دهانه رحم:

مرحله اول: سلول‌های سرطانی تنها در سرویکس دیده می‌شوند

مرحله دوم: تومور در سرویکس رشد کرده به قسمت فوقانی واژن نیز تهاجم کرده است. ممکن است تومور به سایر بافت‌های اطراف نیز تهاجم پیدا کرده باشد. البته در این مرحله تهاجم به دیواره لگن و قسمت تحتانی واژن ایجاد نمی‌شود.

مرحله سوم: تومور به دیواره لگن یا قسمت تحتانی واژن تهاجم پیدا کرده است. اگر تومور به قدر کافی بزرگ باشد می‌توان یک یا هر دو حالب را که ادرار از طریق آن از کلیه‌ها به خارج راه پیدا می‌کند، ببندد. در نتیجه آزمایش‌ها نشان می‌دهد که کلیه‌ها خوب کار نمی‌کنند.

مرحله چهارم: تومور به مثانه یا رکتوم تهاجم پیدا کرده یا سرطان در سایر اندام‌های بدن مثل ریه منتشر می‌شود.

درمان سرطان دهانه رحم

درمان سرطان دهانه رحم به عوامل متعددی بستگی دارد. جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی یا ترکیبی از سه مورد ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. برخی از عوامل موثر در انتخاب شیوه درمان:

* مرحله‌ای از بیماری که فرد در آن است
* نوع سرطان
* اینکه آیا فرد در آینده قصد بارداری دارد یا خیر (به عبارتی آیا فرد در سنین باروری هست یا نه؟)
* ترجیح بیمار

در موارد پیشرفته از بیماری، گاهی پزشک مجبور به برداشتن کامل رحم بیمار (هیسترکتومی) می‌شود تا از انتشار سلول‌های سرطانی و بدخیم به نواحی دیگر بدن جلوگیری کند.

عمل جراحی

سرطان دهانه رحم در مرحله اولیه به طور معمول با جراحی برای حذف رحم (هیسترکتومی) درمان می‌شود. هیسترکتومی می‌تواند سرطان دهانه رحم را در مرحله اولیه درمان کرده و از عود پیشگیری کند؛ اما با از بین بردن رحم باردار شدن غیر ممکن می‌شود.

پرتو درمانی

پرتودرمانی از پرتوهای انرژی قدرتمند مانند اشعه ایکس یا پروتون‌ها برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. درمان با پرتودرمانی ممکن است به تنهایی، با شیمی درمانی قبل از عمل برای کاهش تومور یا پس از جراحی برای کشتن سلول سرطانی باقی مانده استفاده شود.

شیمی درمانی

شیمی درمانی از داروهایی استفاده می‌کند که معمولاً به داخل رگ تزریق می‌شود تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد. دوزهای پایین شیمی درمانی اغلب با پرتودرمانی همراه هستند، زیرا شیمی درمانی می‌تواند اثرات تابش پرتو را افزایش دهد. دوزهای بالاتر از شیمی درمانی برای کنترل سرطان پیشرفته گردن رحم استفاده می‌شود.

آیا سرطان دهانه رحم کشنده است؟

سرطان دهانه رحم در صورت عدم درمان و تشخیص زود هنگام، می‌تواند خطرناک و کشنده باشد. در بین شایع‌ترین سرطان‌های دنیا سرطان دهانه رحم رتبه چهارم را از نظر شیوع داراست. همچنین چهارمین عامل مرگ ناشی از سرطان در زنان به علت این بیماری است. حدودا ۷۰ درصد از مبتلایان به این نوع سرطان ساکنین کشورهای در حال توسعه هستند.

راه‌های جلوگیری از بروز سرطان دهانه رحم

برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم این اقدامات را انجام دهید:

واکسن زدن: ابتلا به HPV را واکسینه کنید. واکسیناسیون برای دختران و زنان سنین 9 تا 26 ساله در دسترس است.

آزمون پاپ اسمیر: آزمایش‌های پاپ اسمیر می‌تواند شرایط پیش آگهی دهانه رحم را تشخیص دهد.

داشتن رابطه جنسی امن: استفاده از کاندوم، داشتن شرکای جنسی کمتر و تأخیر در سن برقراری رابطه جنسی ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش دهد.

ترک سیگار

تشخیص زودرس سرطان دهانه رحم

یکی از روش‌های بسیار موثر برای تشخیص سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه و غربالگری این قبیل بیماران تست پاپ‌اسمیر است. این تست توسط پزشک انجام می‌شود و لوله‌ای از طریق واژن به داخل دستگاه تناسلی بیمار فرستاده شده و از سلول‌های دهانه رحم نمونه‌برداری صورت می‌گیرد. سپس این نمونه (بیوپسی) توسط متخصص پاتولوژیست زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گرفته و هر گونه نمای غیر طبیعی در آن تشخیص داده می‌شود.

دقت کنید با توجه به اینکه آزمایش پاپ‌اسمیرحس ناخوشایند و هزینه برای بیمار به همراه دارد؛ در بهترین زمان از چرخه جنسی فرد صورت بگیرد تا بهترین نتیجه از آن حاصل شود.

زنان در سنین 20 تا 65 سالگی باید تست پاپ اسمیر انجام دهند. پاسخ پاپ اسمیر باعث رویکردهای متفاوتی می شود:

* اگر پاپ اسمیر طبیعی باشد، باید طبق استانداردهای گفته شده برای تست بعدی اقدام کرد.
* اگر پاپ اسمیر برای ارزیابی نا مناسب باشد، 3 ماه بعد تکرار می شود.
* اگر پاسخ آزمایش مشکوک باشد، 3 الی 6 ماه بعد پاپ اسمیر تکرار می شود.
* در صورتی که نتیجه بدست آمده 2 تا 3 بار گزارش شد، کولپوسکوپی توصیه می شود.
* اگر شک به بیماری تهاجمی یا نئوپلازیک گلاندولار وجود داشت کولپوسکوپی فوری توصیه می شود.

بهترین زمان‌ها برای انجام تست پاپ‌اسمیر:

* بعد از شروع فعالیت جنسی
* دو هفته بعد از اتمام عادت ماهیانه
* حداقل ۴۸ ساعت بعد از نزدیکی

اگر تغییرات غیرطبیعی در مراحل اولیه کشف شود با برداشتن و کشتن سلول‌های تغییر یافته قبل از این که سلول‌ها سرطانی شوند از سرطان پیشگیری می‌شود.

آزمایش HPV

در این آزمایش HPV از نظر پر خطر بودن بررسی می شود. این آزمایش برای افرادی که تست پاپ اسمیر آنها غیرعادی است توصیه می شود. اگر آزمایشHPV مثبت شود، توصیه به انجام کولپوسکوپی می گردد.

کولپوسکوپی

کولپوسکوپی روش بسیار خوبی برای تشخیص ضایعات پیش سرطانی دستگاه تناسلی و نیز تشخیص به موقع سرطان زودرس سرویکس می باشد.

علاوه بر این، کولپوسکوپی برای تشخیص، درمان و پیشگیری عفونت ها و ضایعات خوش خیم و بدخیم دستگاه تناسلی تحتانی و واژن بسیار کمک کننده و در بعضی مواقع ضروری است.

میزان بهبود بقای بیماران مبتلا به سرویکس مستقیماً به زمان تشخیص بیماری بستگی دارد، به طوری که بقای 5 ساله در تشخیص مراحل اولیه %92 و در مراحل پیشرفته %13 می باشد. پس طبق این آمار متوجه خواهیم شد که سرطان دهانه رحم نیز مانند دیگر انواع سرطان نیازمند بالا بردن سطح آگاهی خانواده ها برای انجام غربالگری و شناخت علائم هشدار دهنده و در صورت ابتلا، درمان در مراکز درمان سرطان می باشد.

آیا ژنتیک ریسک ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد

محققان در مورد این موضوع که آیا ژنتیک نقشی در ابتلا به سرطان دهانه رحم دارد یا نه، هنوز به اتفاق نظر نرسیده‌‌اند. برخی محققان ادعا کرده‌اند در صورتی که یکی از بستگان درجه اول فرد به این بیماری مبتلا باشد، ریسک ابتلا در فرد، ۲ تا ۳ برابر‌ نسبت به افراد دیگر افزایش می‌یابد.

سخن آخر:

سرطان دهانه رحم یک سرطان بسیار جدی و نسبتا شایع مخصوصا در کشورهای در حال توسعه است بنابراین افراد و دولت‌ها باید نسبت به پیشگیری از این بیماری اقدامات جدی انجام دهند.

این سرطان نیز مانند انواع دیگر سرطان‌ها به دلیل رشد غیرطبیعی سلول‌ها، مخصوصا سلول‌های گردن رحم رخ می‌دهد. این سلول‌ها گاهی به قسمت‌های دیگر بدن نیز منتقل شده و ایجاد مشکل‌های عدیده می‌کنند. متاسفانه در شروع سرطان، فرد نشانه خاصی نشان نمی‌دهد بنابراین به پزشک مراجعه نکرده و بیماری در وی گسترش پیدا می‌کند و به تدریج موجب مشکلاتی مانند خونریزی واژنی، درد لگن یا دیسپارونی (درد آمیزشی) می‌شود.

سویه‌های مختلف ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که از طریق رابطه جنسی انتقال می‌یابد، در ایجاد بسیاری از موارد سرطان دهانه رحم در زنان نقش دارند.

خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را می‌توان با آزمایش‌های غربالگری و دریافت واکسنی که علیه عفونت HPV محافظت می‌کند، کاهش داد.

منبع:
سایت دکتردکتر
سایت مرکز آنکولوژی آروین
سایت عصر ایران