مفهوم PMS یا سندرم پیش از قاعدگی

ممکن است علائم PMS برخی از جنبه‌های زندگی فرد را مختل کند.

علائم PMS پنج تا ۱۱ روز قبل از قاعدگی شروع می‌شود و به طور معمول با شروع آن از بین می‌رود. علت PMS ناشناخته است.

با این حال، بسیاری از محققان معتقدند که این امر به تغییر سطح هورمون‌های جنسی و سروتونین در ابتدای چرخه قاعدگی مربوط است.

سطح استروژن و پروژسترون در زمان‌های خاصی از ماه افزایش می‌یابد. افزایش این هورمون‌ها می‌تواند باعث تغییرات خلق و خو، اضطراب و تحریک‌پذیری شود. استروئیدهای تخمدانی همچنین فعالیت را در قسمت‌هایی از مغز که با علائم قبل از قاعدگی مرتبط است، تعدیل می‌کنند.

سروتونین یک ماده شیمیایی در مغز و روده است که بر روحیه، احساسات، افکار و خلق و خوی تأثیر می‌گذارد.

محققان مطمئن نیستند که چه عواملی باعث ایجاد PMS می‌شوند. راحت‌ترین توضیح این است که علائم PMS مربوط به تغییرات چرخه‌ای در موارد زیر است:

* هورمون‌های جنسی زنانه
* هورمون‌های هیپوفیز “Pituitary”
* پروستاگلاندین‌ها “Prostaglandins”
* برخی مواد شیمیایی مغز (انتقال‌‌دهنده‌های عصبی)

علائم سندروم پیش از قاعدگی

چرخه قاعدگی زنان به طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد.

علائم PMS پنج تا ۱۱ روز قبل از قاعدگی شروع می‌شود و به طور معمول با شروع آن از بین می‌رود. علت PMS ناشناخته است.

تخمک گذاری، زمان آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها، در روز ۱۴ و قاعدگی یا خونریزی در روز ۲۸ چرخه اتفاق می‌افتد. علائم PMS می‌تواند از حدود روز ۱۴ شروع شده و تا ۷ روز پس از آن ادامه یابد.

علائم PMS معمولاً خفیف یا متوسط است. طبق ژورنال American Family Physician، تقریباً ۸۰ درصد زنان یک یا چند علامتی را گزارش می‌کنند که به طور قابل توجهی بر عملکرد روزانه تأثیر نمی‌گذارد.

۲۰ تا ۳۲ درصد زنان علائم متوسط تا شدیدی را گزارش می‌کنند که برخی از جنبه‌های زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ۳ تا ۸ درصد PMDD را گزارش می‌کنند. شدت علائم می‌تواند بسته به فرد و ماه متفاوت باشد.

لیست کامل علائم و نشانه‌های احتمالی سندروم پیش از قاعدگی بسیار طولانی است، ولی بسیاری از زنان تنها بخشی از این علائم را تجربه می‌کنند.

علائم احساسی و رفتاری سندروم پیش از قاعدگی

* اضطراب و بی قراری
* حالت‌های افسردگی
* گریه کردن ناگهانی و بی اختیار
* تغییرات خلق و خو و خشم ناگهانی
* تغییر اشتها و میل به مواد غذایی
* بی خوابی و مشکلات خواب
* گوشه گیری
* ضعف ارتباطی
* تغییر میل جنسی
* زودرنجی

علائم فیزیکی سندروم پیش از قاعدگی

* درد عضلات و مفاصل
* سردرد
* خستگی
* افزایش وزن به دلیل بالا رفتن حجم مایعات بدن
* نفخ شکمی
* تحریک پذیری سینه‌ها
* بروز ناگهانی جوش صورت
* یبوست یا اسهال
* عدم تحمل الکل

میزان درد، تغییرات احساسات و عواطف و استرس در برخی زنان به حدی شدید است که زندگی روزمره‌ی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علی‌رغم شدت علائم و نشانه‌های این سندروم، آن‌چه که فرد تجربه می‌کند در بیش‌تر زنان معمولا ۴ روز بعد از شروع دوره‌ی عادت ماهیانه از بین می‌رود.

اما گروه اندکی از زنان مبتلا به سندروم پیش از قاعدگی علائم ناتوان کننده و بازدارنده‌ای را هر ماه تجربه می‌کنند. این نوع از PMS را اختلال ناخوشی پیش قاعدگی (premenstrual dysphoric disorder (PMDD)) می‌نامند.

علائم و نشانه‌های اختلال ناخوشی پیش قاعدگی PMDD

علائم و نشانه‌های اختلال ناخوشی پیش قاعدگی شامل:

* افسردگی
* تغییرات خلق و خو
* خشم و عصبانیت
* اضطراب
* ناخوش احوالی
* داشتن واکنش های شدید
* مشکلات تمرکز
* بی قراری و تنش
* زود رنجی

عوامل خطر سندرم پیش از قاعدگی عبارتند از:

* سابقه افسردگی یا اختلالات خلقی، مانند افسردگی پس از زایمان یا اختلال دو قطبی
* سابقه خانوادگی PMS
* سابقه خانوادگی افسردگی
* خشونت خانگی
* سوء مصرف مواد
* آسیب فیزیکی
* ضربه عاطفی

اختلالات مرتبط شامل:
* دیسمنوره
* اختلال افسردگی اساسی
* اختلال عاطفی فصلی
* اختلال اضطراب عمومی
* اسکیزوفرنی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر با تغییر سبک زندگی فرد قادر به کنترل سندروم پیش از قاعدگی نباشد و علائم این اختلال سلامت و کیفیت زندگی او را تحت تاثیر قرار دهد، باید برای درمان به پزشک مراجعه کند.

در صورت وجود بیش از یک علامت که باعث اختلال شده و بین قاعدگی و تخمک‌گذاری هم قابل مشاهده نیست، پزشک تشخیص این بیماری را خواهد داد. پزشک همچنین سایر علل را نیز مد نظر قرار می‌دهد، از جمله:

* کم خونی
* آندومتریوز
* بیماری تیرویید
* سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
* سندرم خستگی مزمن
* بیماری‌های بافت همبند یا روماتولوژی

پزشک در مورد هرگونه سابقه افسردگی یا اختلالات خلقی در خانواده سوال می‌کند تا مشخص شود که آیا علائم PMS است یا بیماری دیگر. برخی از بیماری ها مانند IBS، کم کاری تیروئید و بارداری علائمی مشابه PMS دارند.

از علائم PMS طغیان‌های احساسی است. نوسان عاطفی در سندرم پیش از قاعدگی بسیار رایج است و از اصلی‌ترین بخش‌های PMS است.

پزشک ممکن است آزمایش هورمون تیروئید را برای اطمینان از عملکرد صحیح غده تیروئید، تست بارداری و احتمالاً معاینه لگن را برای بررسی هرگونه مشکلات مربوط به زنان و زایمان انجام دهد.

یادداشت برداری از علائم PMS خود یکی دیگر از راه‌های تشخیص ابتلا به سندرم پیش از قاعدگی است. برای ثبت علائم و قاعدگی هر ماه از تقویم استفاده کنید. اگر علائم شما هر ماه تقریباً در همان زمان شروع شود، احتمالاً سندرم پیش از قاعدگی دلیل اصلی آن است.

علت ایجاد سندروم پیش از قاعدگی

تا کنون هیچ فرضیه منفرد قانع کننده ای برای توجیه علائم سندرم پیش از قاعدگی ارائه نشده است اما عوامل مختلفی ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند:

تغییرات چرخه‌ای هورمون‌ها: علائم و نشانه‌های سندروم پیش از قاعدگی با تغییرات و نوسانات هورمونی تغییر کرده و با بارداری و یائسگی متوقف می‌شود.

تغییرات شیمیایی در مغز : سروتونین یک انتقال دهنده‌ی عصبی و یا یک ماده‌ی شیمیایی در مغز انسان است که نقش بسیار مهمی را در شکل‌گیری حالات رفتاری و احساسی انسان ایفا کرده و تغییرات مقدار آن عامل محرک بروز PMS است.

اگر مقدار این ماده کافی نباشد، ممکن است به افسردگی پیش از قاعدگی، خستگی، مشکلات خواب و اشتهای بیش از حد منجر شود.

افسردگی : برخی از زنان با پیش از قاعدگی شدید، به افسردگی‌ مبتلا هستند و این مشکل آن‌ها تشخیص داده نشده است. با این همه افسردگی به تنهایی عامل بروز این مشکل نیست.

سندروم پیش از قاعدگی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تا کنون روشی قطعی برای تشخیص سندروم پیش از قاعدگی شناسایی نشده است، آزمایشی هم برای تشخیص آن وجود ندارد. اگر در جریان چرخه‌ی قاعدگی هر ماه علائم مخصوصی را تجربه می‌کنید، پزشک با ارزیابی آن‌ها در مورد احتمال ابتلا به PMS نتیجه گیری خواهد کرد.

پزشک از فرد می خواهد که به مدت دو چرخه قاعدگی علائم و نشانه‌های خود را به صورت دقیق در تقویم یادداشت کند، این کار به تشخیص دقیق‌تر سندروم کمک می‌کند.

روزی که علائم شروع می‌شود و روزی که علائم از بین می‌روند را به دقت یادداشت کنید. تاریخ آغاز و پایان عادت ماهیانه خود را هم در تقویم علامت بزنید.

برخی از بیماری‌ها بسیار مشابه PMS هستند و ممکن است با آن اشتباه گرفته شوند. سندروم خستگی مزمن، اختلالات تیروئید و اختلالات اضطرابی از آن جمله بیماری‌ها هستند. برای تشخیص بهتر پزشک آزمایش‌های ارزیابی عملکرد تیروئید و ارزیابی تغییرات خلق و خو را انجام خواهد داد.

از آن‌جا که اختلالات تیروئید در زنان در سن باروری رایج است و برخی از علائم PMS از جمله افزایش وزن، افسردگی و خستگی شبیه علائم اختلالات تیروئید است؛ پزشک شما ممکن است آزمایشی برای ارزیابی عملکرد تیروئید تجویز نماید. این آزمایش می‌تواند باعث رد یک اختلال تیروئید به عنوان دلیل علائم شما شود.

درمان سندروم پیش از قاعدگی

در بسیاری از موارد تغییر سبک زندگی کمک کننده است. اما پزشک با در نظر گرفتن شدت علائم یک یا چند دارو را تجویز خواهد کرد
درصد موفقیت مصرف داروها در زنان مختلف متفاوت است. داروهای معمول تجویزی برای سندروم پیش از قاعدگی عبارتند از:

داروهای ضد افسردگی
مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (Selective serotonin reuptake inhibitors) که شامل فلوکستین (fluoxetine)، پاروکستین (paroxetine)، سرترالین (sertraline) و دیگر داروهای مشابه در کاهش علائم موثر است. این گروه از داروها خط مقدم درمان PMS یا اختلال ناخوشی پیش قاعدگی است.

این داروها به صورت روزانه مصرف می‌شوند. اما در گروهی از زنان تنها دو هفته پیش از شروع عادت ماهیانه این داروهای ضد افسردگی باید مصرف شود.

داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی
این داروها قبل و یا در شروع عادت ماهیانه مصرف می‌شوند و شامل ایبوپروفن (ibuprofen) یا ناپروکسن سدیم (naproxen sodium) است. این داروها گرفتگی عضلات و درد سینه‌ها را کاهش می‌دهند.

داروهای ادرار آور
زمانی که ورزش و محدود کردن مصرف شکر برای کاهش وزن، تورم و نفخ ناشی از PMS کافی نباشد، مصرف داروهای ادرار آور کمک می‌کند تا کلیه آب اضافی بدن را از طریق ادرار خارج کند. داروی اسپیرونولاکتون دارویی ادرار آور است که در بهبود علائم سندروم پیش از قاعدگی نقش موثری دارد.

داروهای هورمونی ضد بارداری

این داروها تخمک گذاری و علائم سندروم را متوقف می‌کنند.

پزشک برای رد سایر مشکلات پزشکی موارد زیر را نیز انجام خواهد داد:

* معاینه فیزیکی
* معاینه مربوط به بیماری‌های زنان
* شمارش کامل خون
* تست عملکرد کبد

ارزیابی روانپزشکی نیز ممکن است توصیه شود. سابقه شخصی یا خانوادگی افسردگی اساسی، سو مصرف مواد، ضربه یا استرس می‌تواند علائم PMDD را تحریک یا بدتر کند.

سبک زندگی و درمان خانگی سندروم پیش از قاعدگی

با تغییر شیوه غدا خوردن، ورزش کردن و انجام تغییراتی در برنامه روزانه تا حدود زیادی می توان علائم سندروم پیش از قاعدگی را کنترل کرده و یا از شدت آن کم کرد.

تغییر رژیم غذایی
* خوردن وعده‌هایی با حجم کم چندین مرتبه در روز باعث کاهش نفخ و احساس سیری می‌شود.
* برای جلوگیری از نفخ و جمع شدن مایعات در بدن از مصرف غذاهای شور پرهیز کنید.
* غذاهایی سرشار از کربوهیدرات مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل مصرف کنید.
* غذاهایی سرشار از کلسیم مصرف کنید. اگر قادر به مصرف لبنیات نیستید و یا اینکه کلسیم کافی را از طریق مواد غذایی دریافت نمی‌کنید، از مکمل‌های کلسیم استفاده کنید.
* کافئین و الکل مصرف نکنید.

قرار دادن فعالیت‌های ورزشی در برنامه روزانه
بیش‌تر روزهای هفته حداقل سی دقیقه پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و یا ورزش‌های هوازی را در برنامه روزانه خود قرار دهید. مرتب ورزش کردن باعث سلامتی کلی بدن و بهبود علائم مرتبط با افسردگی و خستگی خواهد شد.

کاهش استرس
* به اندازه کافی بخوابید.
* برای درمان سردرد، اضطراب و اختلالات خواب ورزش کنید.
* یوگا و مدیتیشن انجام دهید.

ثبت علائم به مدت چند ماه
به طور دقیق زمان بروز علائم و عوامل تحریک کننده‌ی بروز آن را یادداشت کنید، این کار به شما کمک می‌کند تا با روش‌های بهتر و درست تری با آن مقابله کنید.

درمان جایگزین برای سندروم پیش از قاعدگی

درمان‌های جایگزین و تکمیلی برای سندروم پیش از قاعدگی عبارتند از:

مکمل‌های ویتامین: کلسیم، منیزیم، ویتامین ای و ویتامین ب ۶ در بهبود علائم موثر هستند. اما شواهد علمی کافی در این مورد وجود ندارد.

داروهای گیاهی: برخی از زنان بعد از مصرف گیاهانی همچون جینکو یا کهن دار، زنجبیل، پنج انگشت، روغن گل مغربی و گل راعی اعلام کردند که علائمشان تا حد زیادی بهبود پیدا کرده است. قبل از مصرف این مواد با پزشک مشورت کنید، چرا که گروهی از این مواد با سایر داروها تداخل مصرف دارد. برای مثال گل راعی اثربخشی قرص‌های ضد بارداری را کم می‌کند.

طب سوزنی: در این روش سوزن‌های نازک استریلی به نقاط مخصوصی از بدن تزریق می‌شود. برخی از زنان بعد از طب سوزنی از کاهش شدت علائم خود خبر می‌دهند.

مدت زمان پیش‌بینی شده برای وجود PMS در زندگی روزمره زنان

PMS می‌تواند یک شرایط طولانی مدت باشد. در بعضی از خانم‌ها علائم PMS قبل از هر دوره قاعدگی بروز می‌کند. این الگوی تا زمان یائسگی ادامه دارد. یائسگی پایان دوره چرخه قاعدگی است.

در زنان دیگر، به نظر می‌رسد علائم PMS بعد از 35 سالگی کاهش می‌یابد.

آیا می‌توان از PMS جلوگیری کرد؟

PMS به خودی خود قابل پیشگیری نیست اما با آموزش و درمان مناسب علائم در بیشتر زنان تسکین ایجاد می‌شود. همچنین یک شیوه زندگی سالم از جمله انجام ورزش و مصرف یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند به یک زن کمک کند علائم PMS را بهتر مدیریت کند.

از آنجا که پزشکان دقیقاً مطمئن نیستند که چه عواملی باعث ایجاد PMS می‌شود، هیچ راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. با این وجود شما ممکن است با پیشبرد یک سبک زندگی سالم‌تر، برخی از علائم PMS را کاهش دهید.

PMDD چیست؟

اختلال دیسفریک قبل از قاعدگی (“Premenstrual dysphoric disorder” PMDD) نوعی شدید از PMS است. علائم PMDD مشابه علائم PMS است اما به اندازه کافی شدید است که در کار، فعالیت‌های اجتماعی و روابط روزمره اختلال ایجاد می‌کند.

PMDD چگونه تشخیص داده می‌شود؟

PMDD هنگامی تشخیص داده می‌شود که حداقل پنج علامت زیر 7 تا 10 روز قبل از قاعدگی رخ دهد و طی چند روز از شروع دوره قاعدگی از بین برود:

* نوسانات خلقی
* عصبانیت شدید
* تحریک‌پذیری
* تنش
* کاهش علاقه به فعالیت‌های معمول
* خستگی
* تغییر در اشتها
* مشکلات در خواب
* مشکلات جسمی مانند نفخ

قبل از اینکه پزشک تشخیص PMDD بدهد، می‌بایست سایر اختلالات عاطفی از جمله افسردگی عمده یا اختلالات پانیک “panic” را به عنوان علت علائم رد ‌کند. علاوه بر این شرایط اساسی پزشکی یا ژنتیکی (مانند اندومتریوز “endometriosis”، فیبروم “fibroids”، یائسگی و مشکلات هورمونی) که می‌توانند علائم آن را تشکیل دهند، باید منتفی شوند.

PMDD چقدر شایع است؟

PMDD در دوران قاعدگی و در 3 تا 5 درصد از زنان رخ می‌دهد. زنانی که دارای سابقه شخصی یا خانوادگی از اختلالات خلقی از جمله افسردگی عمده یا افسردگی پس از زایمان هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به PMDD هستند.

چه عواملی باعث PMDD می‌شود؟

مانند PMS، علت دقیق PMDD مشخص نیست. با این حال، اکثر محققان معتقدند PMDD ناشی از تغییرات هورمونی مربوط به چرخه قاعدگی است. مطالعات اخیر، ارتباطی بین PMDD و سطح پایین سروتونین “serotonin”، یک ماده شیمیایی در مغز را نشان می دهد که به انتقال سیگنال‌های عصبی کمک می‌کند.

برخی سلول‌های مغزی که از سروتونین به عنوان پیام‌رسان استفاده می‌کنند در کنترل خلق‌وخو، توجه، خواب و درد نقش دارند. بنابراین تغییرات مزمن در سطح سروتونین می‌تواند منجر به علائم PMDD شود.

PMDD چگونه تشخیص داده می‌شود؟

ارزیابی بالینی شامل یک بررسی جامع از علائم و سابقه پزشکی، معاینه جسمی، معاینه زنان و در صورت لزوم آزمایشات اساسی آزمایشگاهی است.

ارزیابی روانپزشکی باید بر علائم افسردگی، تغییر فصلی افسردگی (به دنبال بدتر شدن در زمستان)، مصرف الکل و مواد مخدر، حساسیت، ضربه روحی و تروما، سابقه خانوادگی اختلال عاطفی (گروهی از اختلالات که با اختلال خلقی مشخص می‌شود) متمرکز شود. مشروبات الکلی و استرس‌های وضعیتی در ابتلا به پی‌ام‌دی‌دی موثر است.

PMDD چگونه درمان می‌شود؟

بسیاری از خانم‌ها مبتلا و دارای علائم PMDD با آموزش و تغییر در شیوه زندگی از جمله ورزش، ویتامین‌ها و رژیم غذایی بدون کافئین، تسکین می‌یابند. داروها از جمله قرص‌های ضدافسردگی‌ مانند مهارکننده‌های سروتونین (SSRIs)، ممکن است برای درمان علائم عاطفی PMDD تجویز شوند. قرص‌های ضدبارداری هورمونی نیز ممکن است موثر باشد، اگرچه تا زمانی که درمان مناسب برای بدن فرد پیدا نشود، باید صبور باشید. گزینه یا روش بهینه هورمونی می‌تواند بین هر فرد متفاوت باشد. FDA قرص ضد بارداری Yaz را برای درمان PMDD تأیید کرده است. با این حال سایر داروهای ضدبارداری خوراکی نیز ممکن است به یک زن مبتلا به PMDD کمک کند. علاوه بر این مشاوره فردی و گروهی و مدیریت استرس می‌تواند در کمک به یک زن در کنار آمدن با PMDD مفید باشد.

چه موقع با یک پزشک تماس بگیرید:
* در صورت علائم قبل از قاعدگی با پزشک خود تماس بگیرید.
* باعث پریشانی یا ناراحتی شدید شما می‌شود.
* عملکرد زندگی روزمره را برای شما سخت کرده است.
* در روابط شخصی شما اختلال ایجاد می‌کند.

اگر فکر می‌کنید در معرض آسیب به خود یا دیگران هستید، برای ملاقات اضطراری با پزشک خود تماس بگیرید.

چشم انداز بیماری PMS و PMDD

در بیشتر زنان، علائم PMS پس از سن 35 سالگی فروکش می‌کنند. آنها در یائسگی پایان می‌یابند. زنانی که مبتلا به PMS یا PMDD هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی هستند.

آماده شدن برای ملاقات با پزشک

در ابتدا شخص باید با پزشک عمومی ملاقات کند، در موارد خاص بیمار به پزشک متخصص بیماری‌های زنان ارجاع داده می‌شود.

چه کاری باید انجام داد؟
* از محدودیت‌های پیش از معاینه آگاه باشید: برای مثال گاهی لازم است که بیمار با پرهیز غذایی و یا حتی ناشتا با پزشک ملاقات کند.

* علائم خود را یادداشت کنید: همه‌ی علائم خود، حتی آن دسته از علائم که به نظر به مشکلی ارتباطی ندارند را با دقت یادداشت کنید.

* اطلاعات مهمی که می‌خواهید با پزشک در میان بگذارید را با دقت یادداشت کنید.

* لیستی از داروها و مکمل‌های غذایی مصرفی خود تهیه کنید.

سوالات خود را یادداشت کنید، سوالات احتمالی شامل:

برای کاستن از شدت علائم PMS چه کاری می‌توان انجام داد؟
آیا علائم این اختلال خود به خود رفع می‌شوند؟
آیا علائمی که تجربه می‌کنم نشانه‌ای از وجود یک بیماری جدی‌تر است؟
آیا درمانی را برای این مشکل پیشنهاد می‌کنید؟ چه روش‌های درمانی وجود دارد؟
آیا دارویی برای این سندروم وجود دارد؟
آیا وب سایت و یا بروشوری برای کسب اطلاعات بیش‌تر در مورد این سندروم وجود دارد؟

از پزشک چه انتظاری باید داشت؟

پزشک این سوالات را با شما در میان خواهد گذاشت:

علائم شما تا چه حد شدید هستند؟
در چه روزی از چرخه قاعدگی شدت علائم بیش‌تر می‌شود؟ و در چه روزهایی هیچ گونه علامتی را تجربه نمی‌کنید؟
آیا زمان بروز علائم قابل پیش بینی است؟
آیا عاملی باعث بهتر یا بدتر شدن علائم شما خواهد شد؟
آیا به تازگی احساس ناامیدی و یا افسردگی را تجربه کرده‌اید؟
آیا شما و یا یکی از اعضای خانواده شما به اختلالات روان پریشی مبتلا هستید؟
چه درمان‌هایی تا کنون امتحان کرده‌اید و آیا این درمان‌ها موثر بوده است؟

منبع:
سایت دکتردکتر
سایت درمانکده
سایت رسا