شناسنامه تفسیر
| نام معروف | صفوة التفاسیر |
| مولف | محمد علی صابونی |
| تولد | ۱۳۴۷ق/۱۳۹۰م |
| وفات | معاصر |
| مذهب | سنی اشعری |
| زبان | عربی |
| تاریخ تالیف | 1400ق |
| تعداد مجلدات | 3جلد |
| مشخصات نشر | بیروت، دارالقرآن الکریم، ۱۴۰۰ق، دار القلم، ۱۴۰۶ق، جدة، مکتبة جده، چاپ پنجم (چاپ تنقیح شده) قطع وزیری. |
معرفی مفسر و تفسیر
شیخ محمد علی الصابونی، که از نویسندگان پرکار و سخت کوش قرآن پژوه معاصر سوری است که در کلیه الشریعه، مکه مکرمه تدریس می کرده است. او تولد یافته در شهر حلب در سال: ۱۳۴۷ق/۱۹۳۰م از خانواده ای اهل علم و پدر او از عالمان بزرگ حلب است که دانش عربیت و احکام و علوم دینی را در آغاز از پدر آموخت و قرآن را از حفظ کرد. آن گاه به تحصیلات رسمی ادامه داد. از مهم ترین اساتید وی شیخ محمد نجیب سراج (عالم الشهباء) و أحمد الشماع و شیخ محمد سعید الإدلبی و شیخ راغب الطباخ والشیخ محمد نجیب خیاطة (شیخ القراء). و چون تحصیلات دبیرستان را به اتمام رساند، از طرف اوقاف سوریه به عنوان بورسیه به ازهر رفت و در سال ۱۹۵۲ معادل فوق لیسانس خود را در رشته شریعت و فقه گرفت و آن گاه در سال ۱۹۵۴ در ازهر، تخصص قضاء الشرعی، معادل دکترا را به اتمام رسانده است. او از قرآن پژوهانی است که افزون بر تفسیر، آثار گوناگونی در زمینه های مختلف در حدود ۳۳ اثر مانند تفسیر موضوعی (قبس من نور القرآن، ۱۶ جلد) علوم قرآنی آیات الاحکام و تلخیص برخی از تفاسیر، چون: تلخیص روح البیان، تفسیر ابن کثیر و تفسیر طبری، صفوة التفاسیر ، المواریث فی الشریعة الإسلامیة، من کنوز السنة، روائع البیان فی تفسیر آیات الأحکام، السنة النبویة قسم من الوحی الإلهی المنزل، موسوعة الفقه الشرعی المیسر (سلسلة التفقه فی الدین)، موقف الشریعة الغراء من نکاح المتعة، حرکة الأرض ودورانها حقیقة علمیة أثبتها القرآن الکریم ، آن دارد و در حجاز همواره با سلفیون در مسائل کلامی سلفیه و اشاعره در تعارض و درگیر بوده است.صفوة التفاسیر، یکی از تفاسیر فشرده با زبان ساده و قابل فهم و مناسب با حال و هوای مردم زمانه ماست که با جهت گیری هدایتی و تربیتی نگارش یافته است.
مؤلف در مقدمه تفسیر، بر این نکته تأکید کرده که هدف او، ارائه تفسیری است که بتواند به طور مختصر، خوانندگان گرفتار و مشغول را با زبان ساده و به دور از بحث های آکادمیک و تکلف آمیز، با مفاهیم قرآن آشنا سازد و در فرصت کم، جوانان مشتاق و تشنه را از تعالیم قرآن سیراب سازد.
روش کلی صابونی، با توجه به تجربه ای که در فشرده سازی تفاسیر پیدا کرده، آن است که گزیده ای از تفاسیر بزرگ و مهم را با زبان ساده بیان کند و مناسب با نیازمندی های عصر، مطالب هدایتی، تربیتی و اعتقادی را ضمن تفسیر آیات، تبیین نماید. منابع اصلی او، تفسیر طبری، کشاف، آلوسی، ابن کثیر و بحر المحیط است.
ارائه مطالب در این تفسیر، با ذکر نام سوره و بیان اجمالی اهداف و مقاصد سوره آغاز می گردد. ضمن تفسیر آیات، به مناسبت، به آیات پیشین و پسین اشاره میکند.
لغت و ریشه یابی کلمه، و شواهد شعری و نثری، سبب نزول، مباحث تفسیری، نکات بلاغی، الطایف و نکته ها از دیگر مباحث این تفسیر است.
دیدگاه صابونی در مسائل اعتقادی، اشعری و مدافع جدی عقاید اهل سنت است، اما از آن جا که ادبیات امروز، دگم اندیشی، تحجر، تعصب و پرخاش بر سایر مذاهب اسلامی را برنمی تابد، مناسب با چنین فضایی از عقاید اشعری دفاع میکند و در این زمینه به اخبار و آثار وارده استناد می جوید. او با آن که ساکن حجاز است، اما نمی تواند همانند سلیفه آن منطقه بیاندیشد. و لذا طعن و مخالفت عده ای از نویسندگان آن سامان را بر علیه خود آشوبانده است و لذا کسانی از مشاهیر سلفیه سعودی مانند شیخ عبدالعزیز بن باز و شیخ الألبانی و شیخ صالح الفوزان و شیخ بکر أبو زید و شیخ محمد جمیل زینو به کتاب صفوة التفاسیر «ردیه» نوشتند مانند: «تنبیهات هامة على کتاب صفوة التفاسیر، از شیخ محمد جمیل زینو، ملاحظات على کتاب صفوة التفسیر از شیخ سعد ظلآم عمید کلیة اللغة العربیة مصر، ملاحظات على صفوة التفاسیر از شیخ عبدالله بن جبرین، ملاحظات عامة على کتاب صفوة التفاسیر از شیخ صالح الفوزان، التحذیر من مختصرات الصابونی فی التفسیر شیخ بکر أبو زید». تا جایی که وزارت اوقاف سعودی از انتشار کتب او به ویژه تفسیر او ممانعت و دستور به مصادره داد(1) و به همین دلیل، بر آثار او ردیه هایی نگاشته شده که وی نیز آنان را بی پاسخ نگذاشته است.
پی‌نوشت‌ها:
1. تعمیم وزارة الحج والأوقاف برقم ۹۴۵، ص ۲، در ج ۱۶، ص ۴/ ۱۴۰۸ ق. من المدیریة العامة للأوقاف و المساجد فی منطقة الریاض المتضمن مصادره صفوة التفاسیر» و عدم توزیعه حتى یصلح ما فیه من أخطاء عقدیة. (ویکی پدیا).
منبع:
شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 753-751
