آشنایی با دستگاه نوار قلب و نحوه انجام آن

تاریخچه نوار قلب

نوار قلب (به انگلیسی الکتروکاردیوگرام ) یا EKG یکی از ابزارهای پزشکی برای بررسی عملکرد قلب است. متخصص قلب و عروق برای کمک به تشخیص مشکلات و بیماری‌های قلبی از این آزمایش استفاده می‌کنند. اما چرا لازم است این تست انجام شود؟ کی باید نوار قلب بدهیم؟ برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی نوار قلب یا EKG تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

این آزمایش در سال ۱۹۰۲ برای کمک به تشخیص بیماری قلبی و دیگر مشکلات قلب اختراع شد و جزء مهم‌ترین دستاوردهای پزشکی محسوب می‌شود. باتوجه‌به اظهارات کتابخانه‌ی پزشکی ملی ایالات متحده، علامت اختصاری EKG بر اساس املای الکتروکاردیوگرام در زبان آلمانی است (که elektrokardiogramm است). گاهی ممکن است پزشکان از EKG برای جلوگیری از اشتباه گرفتن ECG و الکتروانسفالوگرام (یا EEG نوار مغز) استفاده کنند.

EKG تستی سریع، آسان و بدون درد است که طی آن پزشک سنسورهایی را به پوست فرد متصل می‌کند تا بتواند سیگنال‌های الکتریکی قلب را اندازه‌گیری کند.

EKG به بررسی عملکرد قلب می‌پردازد.

تست نوار قلب چیست؟

تست نوار قلب (به انگلیسی EKG) یک آزمایش تشخیصی است که متخصص قلب و عروق برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی قلب فرد از آن استفاده می‌کنند.

عملکرد قلب به این صورت است که یک سری سیگنال‌های الکتریکی در نقاط خاصی از قلب تولید می‌شود، سپس این سیگنالهای الکتریکی در مسیر مشخصی در سراسر قلب منتقل می‌شود. نتیجه نهایی از تولید این پیام‌های الکتریکی تولید تپش یا ضربان قلب است. این ضربان یا تپش باعث انقباض ماهیچه‌های قلب می‌شوند و خون را به سرتاسر بدن منتقل می‌کنند. مشکلات قلبی باعث تغییر روند هدایت سیگنال‌ها و صدای قلب می‌شود. متخصصان از EKG برای اندازه‌گیری این سیگنال‌های الکتریکی و بررسی صدای قلب و عملکرد آن در جهت تشخیص بیماری‌ها و مشکلات قلبی استفاده می‌کنند.

آیا بین ECG و EKG تفاوتی وجود دارد؟

خیر این دو علامت تفاوتی با هم ندارند. ECG و EKG علامت‌های اختصاری متفاوتی برای آزمایش مشابهی هستند که الکتروکاردیوگرام یا همان نوار قلب نامیده می‌شود. برخی از افراد ممکن است به الکتروکاردیوگرام، الکتروکاردیوگراف هم بگویند.

هدف از گرفتن EKG چیست؟

EKG مشکلات مربوط به ضربان قلب را در فرد بررسی می‌کند. پزشکان می‌توانند از EKG برای جمع‌آوری اطلاعات در موارد زیر استفاده کنند:

* گره سینوسی دهلیزی یا گره سینوسی، قسمتی از قلب است که باعث تولید ضربان قلب می‌شود.
* گره دهلیزی بطنی
* مسیرهای هدایت عصبی در قلب
* سرعت و ریتم قلب
* اندازه یا ضخامت حفره‌های خاص قلب.

با کمک EKG می‌توان فهمید که آیا عروق خونی مسدود شده است یا خیر؟

نوار قلب چه چیزی را نشان می‌دهد؟

تست EKG می‌تواند به پزشک کمک کند تا اختلالات مختلفی را تشخیص دهد، از جمله:

* انسداد عروق خونی
* علل درد قفسه سینه
* ضخیم شدن دیواره‌های قلب
* حمله‌ی قلبی
* آریتمی که اختلالی مربوط به ریتم قلب است
* ضربان نامنظم قلب
* نارسایی قلبی.

همچنین ممکن است پزشکان از این تست برای بررسی حملات قلبی که قبلا اتفاق افتاده‌اند یا حملات قلبی خاموش استفاده کنند. حمله‌ی قلبی خاموش نوعی از حمله‌ی قلبی است که با علائم واضحی همچون تنگی نفس، حالت تهوع یا درد قفسه سینه همراه نیست.

نوار قلب چه چیزی را نشان نمی‌دهد؟

درست است که با استفاده از این تست می‌توان وجود اختلالات در عملکرد قلب را بررسی کرد، اما وجود بیماری‌های قلبی در فرد را نشان نمی‌دهد. در واقع هر بیماری به نوعی بر نوار قلب تأثیر می‌گذارد و آن را تغییر می‌دهد. در‌صورت مشاهده اختلالات در نوار قلب، برای تشخیص دقیق‌تر نوع مشکل قلبی باید آزمایش‌های دیگری هم انجام شود.

عکس نوار قلب، بیماری قلبی باعث تغییر در این نوار می‌شود.

خطرات نوار قلب چیست؟

نوارقلب یک روش بی خطر است. شما ممکن است یک ناراحتی جزئی، شبیه به از برداشتن چسب پانسمان، زمانی که الکترود های ثبت کننده از قفسه سینه تان برداشته می شوند، احساس کنید. گاهی ممکن است بدن به نوار الکترود حساس باشد و سبب قرمزی یا تورم بر روی پوست شما شود.

در یک تست استرس ، در حالی که شما ورزش می کنید و یا بعد از مصرف داروهایی که اثراتی شبیه به فعالیت بدنی دارند، ECG یا نوار قلب برداشته می شود که ممکن است باعث ضربان قلب نامنظم یا به ندرت، یک حمله قلبی شوند . این عوارض جانبی توسط ورزش و یا دارو، نه خود ECG ایجاد می شوند.

هر گونه خطر برق گرفتگی در طول انجام نوارقلبی وجود ندارد. الکترودهای قرار داده شده بر روی بدن شما تنها فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می کنند. الکترودها برق را ساطع نمی کنند.

نحوه گرفتن نوار قلب

این تست را می‌توان در مطب پزشک، کلینیک یا بیمارستان انجام داد. برای این تست نیازی به آمادگی خاصی ندارد. EKG روشی سریع و ساده است و انجام آن توسط پزشک حدود ۳ دقیقه طول می‌کشد.

در طول انجام EKG در حال استراحت، فرد ممکن است مراحل زیر را تجربه کند:

پزشک از شما می‌خواهد که روی یک میز معاینه یا تخت دراز بکشید.
ممکن است نیاز باشد که لباس‌هایی که قفسه‌ی سینه را می‌پوشانند را در بیاورید یا دکمه‌های آن‌ها را باز کنید.
سپس پزشک الکترودهایی را به بازوها، پاها و قفسه‌ی سینه وصل می‌کند. رنگ لیدهای نوار قلب به تکنسین کمک می‌کند که الکترودها را در جای درستی از قفسه سینه بزند. این الکترودها حسگرهایی هستند که به پوست فرد می‌چسبند. ممکن است نیاز باشد که پزشک موهای اضافی این قسمت‌ها را بتراشد تا الکترودها به‌درستی و به طور محکم متصل شوند.
سپس در طول هر ضربان قلب، الکترودها اندازه و جهت ضربان‌های الکتریکی را در قلب فرد اندازه‌گیری می‌کنند.
یک رایانه‌ی متصل به الکترودها، فعالیت قلب فرد را ثبت می‌کند. فعالیت الکتریکی قلب فرد ممکن است بر روی یک مانیتور یا یک نسخه‌ی چاپی ظاهر شود.
زمانی که آزمایش تمام شد، پزشک الکترودها را از روی پوست فرد بر می‌دارد.

گاهی لازم است فرد با دستگاه نوار قلب همراه، برای مدت طولانی‌تری، نوار قلب بگیرد.

انواع دیگر EKG

دو نوع دیگر EKG هم وجود دارد که ممکن است برای تشخیص برخی از اختلالات خاص انجام شوند، از جمله:

۱. تست ورزش قلب
تست استرس یا تست ورزش قلب در حالی انجام می‌شود که فرد در حال تمرین است. در حین انجام EKG، ممکن است پزشک از شما بخواهد بر روی سطح دشواری (مثل تردمیل) حرکت کنید تا هرگونه تغییری در فعالیت قلب را بررسی کند. در صورت بروز هرگونه بی‌نظمی، پزشک EKG را متوقف می‌کند.

۲. هولتر مانیتورینگ (EKG monitor) یا دستگاه نوار قلب همراه
هولتر مانیتور نوعی از EKG است که فرد برای مدت‌زمان طولانی از آن استفاده می‌کند. هولتر قلب در اصل نوعی دستگاه EKG همراه محسوب می‌شود.
در این روش پزشک الکترودهایی را به قفسه‌ی سینه فرد متصل می‌کند. این الکترودها به یک دستگاه ضبط کوچک وصل هستند. فرد می‌تواند این دستگاه را روی کمربند ببندد یا آن را به گردن خود آویزان کند.

تفاوت EKG و اکوکاردیوگرام

هر دوی این تست‌ها برای بررسی عملکرد قلب انجام می‌شوند، اما EKG و اکوکاردیوگرام دو آزمایش متفاوت هستند. EKG با استفاده از الکترود، به جستجوی ناهنجاری در ضربان‌های الکتریکی قلب می‌پردازد. در حالی که اکوکاردیوگرام با استفاده از سونوگرافی به جستجوی بی‌نظمی در ساختار قلب می‌پردازد. بسته به شرایط، ممکن است گاهی فرد هم به EKG و هم اکوکاردیوگرام نیاز داشته باشد.

EKG مشکل دار همیشه به معنای وجود مشکلات قلبی نیست.

نوار قلبی بیمار دچار نقص عضو چگونه انجام می شود؟

چنانچه بیمار در دست یا پا دچار آمپوتاسیون (قطع عضو) شده یا عضو در گچ باشد، لید را به نزدیک ترین قسمت به اندام وصل می کنیم. در نقاط دارای ضخامت می توان از پوارهای لید سینه ای برای گرفتن لید دست و پا استفاده کرد. یعنی سیم مربوط به دست یا پا را با یک پوار به پوست متصل می کنیم.

چنانچه بیمار در حال تشنج یا لرزش ناشی از سرما باشد نوار قلبی پارازیت زیادی خواهد داشت که برای کاهش آن لید را به قسمت پروگزیمال دست یا پا (بخشی که به قلب نزدیک تر باشد) وصل می کنند.

تفسیر نوار قلب

بلافاصله پس از اتمام آزمایش EKG، پزشک می‌تواند به تفسیر نوار قلب پرداخته و مشکلات احتمالی را برای بیمار شرح دهد.

به این نکته دقت داشته باشید که وجود مشکل در EKG همیشه به معنای وجود یک مشکل یا بیماری قلبی نیست. برای مثال مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ نشان داد که تعداد زیادی از ورزشکاران رقابتی، نتایج EKG ناهنجار دارند. این نتایج به ظاهر ناهنجار EKG ورزشکاران نشان‌دهنده مشکلی نبود و به علت سازگاری طبیعی بدن با ورزش بود. در اصل این افراد نوار قلب نرمال داشتند و مشکل قلبی خاصی نداشتند. بااین‌حال، این مطالعه روی افراد کمی انجام شده بود و نمونه‌ی موردمطالعه کوچک بود. برای تأیید این نتایج به تحقیقات بیشتری نیاز است.

بااین‌حال، برخی از بیماری‌ها و مشکلات قلبی جدی می‌توانند منجر به بروز نتایج ناهنجار EKG شوند. پس از خواندن نوار قلب، پزشک می‌تواند در مورد نوع بیماری و درمان مورد نیاز با فرد صحبت کند. اگر نتیجه‌ی EKG شما غیرطبیعی است، برای تشخیص دقیق ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتری همچون اکوکاردیوگرام داشته باشید.

خیلی مهم است که کار تفسیر نوار قلب را متخصص قلب و عروق بسپارید و از افراد عادی برای بررسی نوار قلب خود استفاده نکنید.

تشخیص بیماری ها با خواندن نوار قلب توسط پزشک

داشتن یک ضربان قلب سریع ، آهسته و یا نامنظم سرنخ هایی در مورد بیماری قلبی به پزشک می دهد از جمله:

۱- ضربان قلب
به طور معمول، ضربان قلب را می توان با چک کردن نبض اندازه گیری کرد. اما اگر نبض به دشواری احساس می شود و یا برای شمارش دقیق خیلی سریع یا خیلی نامنظم است، نوار قلب یا ECG ممکن است کمک کننده باشد.

۲- ریتم قلب
نوار قلب می تواند به پزشکتان در شناسایی ضربان قلب غیر معمول سریع یا تاکی کاردی ، ضربان قلب کندتر از معمول یا برادی کاردی و بی نظمی های دیگر ریتم قلب یا آریتمی کمک کند. این شرایط ممکن است هنگامی رخ دهد که هر بخشی از سیستم الکتریکی قلب دچار اختلال در عملکرد شود. در موارد دیگر، داروها، مانند مسدود کننده های بتا همچون بتا بلوکرها ، داروهای روان گردان یا آمفتامین، می توانند آغاز کننده آریتمی باشند.

۳- حمله قلبی
نوار قلب، اغلب می تواند شواهدی از یک حمله قلبی در گذشته یا یک سکته قلبی در حال پیشرفت را نشان دهد. الگوهای موجود در ECG ممکن است نشان دهنده آسیب دیدن بخشی از عضله قلب و همچنین میزان آسیب باشند.

۴- خون و اکسیژن رسانی ناکافی به قلب
نوار قلب می تواند زمانی انجام شود که شما علائمی دارید و می تواند به پزشکتان در تعیین اینکه آیا درد قفسه سینه توسط کاهش جریان خون به عضله قلب از جمله درد قفسه سینه با آنژین ناپایدار ایجاد شده، کمک کننده باشد.

۵- ناهنجاری های ساختاری
نوار قلب می تواند سرنخ هایی در مورد بزرگ شدگی حفره ها و یا دیواره های قلب، نقایص قلبی و سایر مشکلات قلبی فراهم کند. اگر متخصص قلب و عروق هر گونه بی نظمی در ریتم قلب شما پیدا کرد، ممکن است دیگر روش های تشخیص بیماری های قلبی عروقی را برای شما تجویز کند.

کِی نوار قلب بدهیم؟

گرفتن نوار قلب به زمان یا سن خاصی محدود نمی‌شود. هر زمانی و در هر سنی بنابر تشخیص پزشک ممکن است نیاز به انجام این آزمایش داشته باشید.

مادرانی که دیابت یا فشار خون دارند لازم است EKG جنین را انجام بدهند.

نوار قلب جنین

نوار قلب جنین به پزشک کمک می کند تا هم‌صدای قلب جنین را بشنود و هم ریتم ضربان قلبش را چک کند. نرمال بودن ضربان قلب جنین، نشان‌دهنده‌ی این است که روند رشد جنین به‌خوبی در حال تکمیل شدن است.

نوار قلب جنین معمولا در اواخر بارداری و یا هنگام زایمان طبیعی تجویز می‌شود. در صورت ابتلا به دیابت، فشارخون بالا یا هر شرایطی که می‌تواند برای شما و جنینتان مشکل ایجاد کند، علاوه بر این تست ممکن است لازم باشد تست‌های دیگری هم انجام دهید.

در موراد زیر این تست برای جنین انجام می‌شود:
* بیماری دیابت در مادر
* فشارخون بالا در مادر
* مصرف دارو برای زایمان زودرس
* مشکل رشد در کودک
* بررسی روند زایمان طبیعی.

نحوه گرفتن نوار قلب جنین چگونه است

برای این کار مادر در حالت استراحت دراز می‌کشد و نواری دور شکم او بسته می ‌شود که دارای یک پروب‌ گرد و در واقع تک لید است و میتواند ضربان قلب جنین که 120 تا 160 بار در دقیقه است، را ثبت کند و نوار مربوطه را نشان دهد.

از روی این نوار قلب ما می توانیم جنین ‌های در حال خطر را تشخیص داده و درمان کنیم. اگر تشخیص دهیم مشکلی سلامت جنین را تهدید می ‌کند برخی مواقع هم حتی برای ختم بارداری اقدام می ‌کنیم.

لازم به ذکر است که بعضی از جنین‌ ها در داخل رحم ضربان غیرطبیعی دارند و قلبشان کندتر یا تندتر از معمول می ‌زند.گاهی نیز به دلیل نارسا بودن جفت این اختلال رخ میدهد، یعنی وقتی جنین حرکت میکند ، به جای این که ضربان قلب ‌اش تندتر شود، دچار کندی آن می گردد.

به هر حال در سه ماهه سوم بارداری هر مادری که از کاهش حرکت جنین خود شکایت دارد و نگران است، می‌ تواند بررسی شود و با گرفتن یک نوار قلب از جنین تان به آرامش و امنیت خاطر در خصوص سلامت او دست یابد. وجود این تست‌های مختلف و پیشرفت روز به روز علم این امکان را به زنان امروز میدهد تا بدون نگرانی از بارداری خود لذت ببرند.

راهنمای مراجعه به پزشک

نوار قلب زنان و مردان آزمایشی سریع و بدون درد است. انجام EKG معمولا حدود ۳ دقیقه طول می‌کشد. امروزه به دلیل وجود کرونا، بیشتر افراد از خدمات نوار قلب در منزل استفاده می‌کنند. گرفتن EKG به‌صورت دوره‌ای می‌تواند از بروز بیماری‌های قلبی جدی پیشگیری کند.

اختلالات زیادی وجود دارند که می‌توانند باعث ناهنجاری در نتایج آزمایش EKG می‌شوند. بااین‌حال، نتایج ناهنجار EKG برای برخی از افراد طبیعی است و الزاماً به معنای بیماری قلبی نیست.

بعضی از افراد برای بررسی تپش قلب خود از نرم افزار نوار قلب یا ساعت‌های هوشمند استفاده می‌کنند. دقت کنید این ابزارها، جایگزین درستی برای معاینه پزشکی نیستند. اگر فرد نگران سلامت قلب خود است، باید با یک متخصص قلب و عروق مشورت کند.

منبع: سایت دکترتو
سایت دکتر نجفی
سایت دکتر افشاری