چهل حدیث در باب روزه و رمضان

1- پايه‏هاى اسلام

قال الباقر عليه السلام: بنى الاسلام على خمسة اشياء، على الصلوة و الزكاة و الحج و الصوم و الولايه.
امام باقر عليه السلام فرمود: اسلام بر پنج چيز استوار است، برنماز و زكات حج و روزه و ولايت (رهبرى اسلامى).1

2- فلسفه روزه

قال الصادق عليه السلام: انما فرض الله الصيام ليستوى به الغنى و الفقير.
امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب كرده تا بدين وسيله دارا و ندار (غنى و فقير) مساوى گردند. 2

3- روزه آزمون اخلاص

قال اميرالمومنين عليه السلام: فرض الله ... الصيام ابتلاء لاخلاص الخلق
‏امام على عليه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب كرد تا به وسيله آن اخلاص خلق را بيازمايد. 3

4- روزه ياد آور قيامت

قال الرضا عليه السلام: انما امروا بالصوم لكى يعرفوا الم الجوع و العطش فيستدلوا على فقر الاخر.
امام رضا عليه السلام فرمود: مردم به انجام روزه امر شده‏اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بيچارگى آخرت را بيابند. 4

5- روزه زكات بدن

قال رسول الله صلى الله عليه و آله : لكل شيئى زكاة و زكاة الابدان الصيام.
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: براى هر چيزى زكاتى است و زكات بدنها روزه است. 5

6- روزه سپر آتش

قال رسول الله صلى الله عليه و آله: الصوم جنة من النار.
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: روزه سپر آتش (جهنم) است. «يعنى بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.» 6

7- اهميت روزه

قال رسول الله صلى الله عليه و آله: الصوم فى الحر جهاد.
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: روزه گرفتن در گرما، جهاد است. 7

8- روزه نفس

قال اميرالمومنين عليه السلام : صوم النفس عن لذات الدنيا انفع الصيام.
اميرالمومنان على عليه السلام فرمود: روزه نفس از لذتهاى دنيوى سودمندترين روزه‏هاست. 8

9- روزه واقعى

قال اميرالمومنين عليه السلام : الصيام اجتناب المحارم كما يمتنع الرجل من الطعام و الشراب.
امام على عليه السلام فرمود: روزه پرهيز از حرامها است همچنانكه شخص از خوردنى و نوشيدنى پرهيز مى‏كند. 9

10- برترين روزه

قال اميرالمومنين عليه السلام : صوم القلب خير من صيام اللسان و صوم اللسان خير من صيام البطن.
امام على عليه السلام فرمود: روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شكم است. 10

11- روزه چشم و گوش

قال الصادق عليه السلام : اذا صمت فليصم سمعك و بصرك و شعرك و جلدك.
امام صادق عليه السلام فرمود: آنگاه كه روزه مى‏گيرى بايد چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه‏دار باشند.«يعنى از گناهان پرهيز كند.» 11

12- روزه اعضا و جوارح

عن فاطمه الزهرا سلام الله عليها : ما يصنع الصائم بصيامه اذا لم يصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه.
حضرت زهرا عليها السلام فرمود: روزه‏دارى كه زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نكرده روزه‏اش به چه كارش خواهد آمد. 12

13- روزه ناقص

قال الباقر عليه السلام : لا صيام لمن عصى الامام و لا صيام لعبد ابق حتى يرجع و لا صيام لامراة ناشزة حتى تتوب و لاصيام لولد عاق حتى يبر.
امام باقر عليه السلام فرمود: روزه اين افراد كامل نيست:
1 - كسى كه امام (رهبر) را نافرمانى كند.
2 - بنده فرارى تا زمانى كه برگردد.
3 - زنى كه اطاعت‏شوهر نكرده تا اينكه توبه كند.
4 - فرزندى كه نافرمان شده تا اينكه فرمانبردار شود. 13

14- روزه بى ارزش

قال اميرالمومنين عليه السلام : كم من صائم ليس له من صيامه الا الجوع و الظما و كم من قائم ليس له من قيامه الا السهر و العناء.
امام على عليه السلام فرمود: چه بسا روزه‏دارى كه از روزه‏اش جز گرسنگى و تشنگى بهره‏اى ندارد و چه بسا شب زنده‏دارى كه از نمازش جز بيخوابى و سختى سودى نمى‏برد. 14

15- روزه و صبر

عن الصادق عليه السلام فى قول الله عزوجل : «واستعينوا بالصبر و الصلوة‏» قال: الصبر الصوم.
امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند عزو جل كه فرموده است: از صبر و نماز كمك بگيريد، صبر، روزه است. 15

16- روزه و صدقه

قال الصادق عليه السلام : صدقه درهم افضل من صيام يوم.
امام صادق عليه السلام فرمود : يك درهم صدقه دادن از يك روز روزه مستحبى برتر و والاتر است. 16

17- پاداش روزه

قال رسول الله صلى الله عليه و آله: قال الله تعالى : الصوم لى و انا اجزى به
رسول خدا فرمود خداى تعالى فرموده است: روزه براى من است و من پاداش آن را مى‏دهم.17

18- جرعه نوشان بهشت

قال رسول الله صلى الله عليه و آله : من منعه الصوم من طعام يشتهيه كان حقا على الله ان يطعمه من طعام الجنة و يسقيه من شرابها.
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه روزه او را از غذاهاى مورد علاقه‏اش باز دارد برخداست كه به او از غذاهاى بهشتى بخورانند و از شرابهاى بهشتى به او بنوشاند. 18

19- خوشا بحال روزه داران

قال رسول الله صلى الله عليه و آله : طوبى لمن ظما او جاع لله اولئك الذين يشبعون يوم القيامة
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خوشا بحال كسانى كه براى خدا گرسنه و تشنه شده‏اند اينان در روز قيامت‏سير مى‏شوند.19

20- مژده به روزه‏داران

قال الصادق عليه السلام : من صام لله عزوجل يوما فى شدة الحر فاصابه ظما و كل الله به الف ملك يمسحون وجهه و يبشرونه حتى اذا افطر.
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كس كه در روز بسيار گرم براى خدا روزه بگيرد و تشنه شود خداوند هزار فرشته را مى‏گمارد تا دست‏به چهره او بكشند و او را بشارت دهند تا هنگامى كه افطار كند. 20

21- شادى روزه دار

قال الصادق عليه السلام : للصائم فرحتان فرحة عند افطاره و فرحة عند لقاء ربه
امام صادق عليه السلام فرمود: براى روزه دار دو سرور و خوشحالى است:
1 - هنگام افطار
2 - هنگام لقاء پروردگار (وقت مردن و در قيامت) 21

22- بهشت و باب روزه‏دارن

قال رسول الله صلى الله عليه و آله : ان للجنة بابا يدعى الريان لا يدخل منه الا الصائمون.
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: براى بهشت درى است‏بنام (ريان) كه از آن فقط روزه داران وارد مى‏شوند. 22

23- دعاى روزه‏داران

قال الكاظم (عليه السلام) : دعوة الصائم تستجاب عند افطاره
امام كاظم (عليه السلام) فرمود: دعاى شخص روزه‏دار هنگام افطار مستجاب مى‏شود. 23

24- بهار مومنان

قال رسول الله (صلى الله عليه و آله) : الشتاء ربيع المومن يطول فيه ليله فيستعين به على قيامه و يقصر فيه نهاره فيستعين به على صيامه.
رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود: زمستان بهار مومن است از شبهاى طولانى‏اش براى شب زنده‏دارى واز روزهاى كوتاهش براى روزه دارى بهره مى‏گيرد.24

25- روزه مستحبى

قال الصادق (عليه السلام) : من جاء بالحسنة فله عشر امثالها من ذلك صيام ثلاثة ايام من كل شهر.
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كس كار نيكى انجام دهد ده برابر آن پاداش دارد و از جمله آنها سه روز روزه در هر ماه است.25

26- روزه ماه رجب

قال الكاظم (عليه السلام) : رجب نهر فى الجنه اشد بياضا من اللبن و احلى من العسل فمن صام يوما من رجب سقاه الله من ذلك النهر.
امام كاظم (عليه السلام) فرمود: رجب نام نهرى است در بهشت از شير سفيدتر و از عسل شيرين‏تر هركس يك روز از ماه رجب را روزه بگيرد خداوند از آن نهر به او مى‏نوشاند.26

27- روزه ماه شعبان

قال الصادق (عليه السلام) : من صام ثلاثة ايام من اخر شعبان و وصلها بشهر رمضان كتب الله له صوم شهرين متتابعين.
امام صادق (عليه السلام) فرمود: هر كس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگيرد و به روزه ماه رمضان وصل كند خداوند ثواب روزه دو ماه پى در پى را برايش محسوب مى‏كند. 27

28- افطارى دادن(1)

قال الصادق (عليه السلام) : من فطر صائما فله مثل اجره
امام صادق (عليه السلام) فرمود: هر كس روزه دارى را افطار دهد، براى او هم مثل اجر روزه دار است. 28

29- افطارى دادن (2)

قال الكاظم (عليه السلام) : فطرك اخاك الصائم خير من صيامك.
امام كاظم (عليه السلام) فرمود: افطارى دادن به برادر روزه دارت از گرفتن روزه (مستحبى) بهتر است. 29

30- روزه خوارى

قال الصادق (عليه السلام) : من افطر يوما من شهر رمضان خرج روح الايمان منه
امام صادق (عليه السلام)فرمود: هر كس يك روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد - روح ايمان از او جدا مى‏شود.30

31- رمضان ماه خدا

قال اميرالمومنين (علیه السّلام) : شهر رمضان شهر الله و شعبان شهر رسول الله و رجب شهرى
امام على (عليه السلام) فرمود: رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است. 31

32- رمضان ماه رحمت

قال رسول الله (صلى الله عليه و آله) : ... و هو شهر اوله رحمة و اوسطه مغفرة و اخره عتق من النار.
رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود: رمضان ماهى است كه ابتدايش رحمت است و ميانه‏اش مغفرت و پايانش آزادى از آتش جهنم. 32

33- فضيلت ماه رمضان

قال رسول الله (صلى الله عليه و آله) : ان ابواب السماء تفتح فى اول ليلة من شهر رمضان و لا تغلق الى اخر ليلة منه
رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود: درهاى آسمان در اولين شب ماه رمضان گشوده مى‏شود و تا آخرين شب آن بسته نخواهد شد. 33

34- اهميت ماه رمضان

قال رسول الله (صلى الله عليه و آله) : لو يعلم العبد ما فى رمضان لود ان يكون رمضان السنة
رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود: اگر بنده «خدا» مى‏دانست كه در ماه رمضان چيست [چه بركتى وجود دارد] دوست مى‏داشت كه تمام سال، رمضان باشد. 34

35- قرآن و ماه رمضان

قال الرضا (عليه السلام) : من قرا فى شهر رمضان اية من كتاب الله كان كمن ختم القران فى غيره من الشهور.
امام رضا (عليه السلام) فرمود: هر كس ماه رمضان يك آيه از كتاب خدا را قرائت كند مثل اينست كه درماههاى ديگر تمام قرآن را بخواند. 35

36- شب سرنوشت‏ساز

قال الصادق (عليه السلام) : راس السنة ليلة القدر يكتب فيها ما يكون من السنة الى السنة.
امام صادق (عليه السلام) فرمود: آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آينده نوشته مى‏شود.36

37- برترى شب قدر

قيل لابى عبد الله (عليه السلام) : كيف تكون ليلة القدر خيرا من الف شهر؟ قال: العمل الصالح فيها خير من العمل فى الف شهر ليس فيها ليلة القدر.
از امام صادق (عليه السلام) سوال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ حضرت فرمود: كار نيك در آن شب از كار در هزار ماه كه در آنها شب قدر نباشد بهتر است. 37

38- تقدير اعمال

قال الصادق (عليه السلام) : التقدير فى ليلة تسعة عشر و الابرام فى ليلة احدى و عشرين و الامضاء فى ليلة ثلاث و عشرين.
امام صادق (عليه السلام) فرمود: برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام مى‏گيرد و تصويب آن در شب بيست ويكم و تنفيذ آن در شب بيست‏سوم. 38

39- احياء شب قدر

عن فضيل بن يسار قال: كان ابو جعفر (عليه السلام) اذا كان ليلة احدى و عشرين و ليلة ثلاث و عشرين اخذ فى الدعا حتى يزول الليل فاذا زال الليل صلى.
فضيل بن يسار گويد: امام باقر (عليه السلام) در شب بيست و يكم و بيست‏سوم ماه رمضان مشغول دعا مى‏شد تا شب بسر آيد و آنگاه كه شب به پايان مى‏رسيد نماز صبح را مى‏خواند. 39

40- زكات فطره

قال الصادق (عليه السلام) : ان من تمام الصوم اعطاء الزكاة يعنى الفطرة كما ان الصلوة على النبى (صلى الله عليه و آله) من تمام الصلوة.
امام صادق (عليه السلام) فرمود: تكميل روزه به پرداخت زكاة يعنى فطره است، همچنان كه صلوات بر پيامبر (صلى الله عليه و آله) كمال نماز است. 40

پي نوشت :

1. فروع كافى، ج 4 ص 62، ح 1
2. من لا يحضره الفقيه، ج 2 ص 43، ح 1
3. نهج البلاغه، حكمت 252
4. وسائل الشيعه، ج 4 ص 4 ح 5 علل الشرايع، ص 10
5. الكافى، ج 4، ص 62، ح 3
6. الكافى، ج 4 ص 162
7. بحار الانوار، ج 96، ص 257
8. غرر الحكم، ج 1 ص 416 ح 64
9. بحار ج 93 ص 249
10. غرر الحكم، ج 1، ص 417، ح 80
11. الكافى ج 4 ص 87، ح 1
12. بحار، ج 93 ص 295
13. بحار الانوار ج 93، ص 295.
14. نهج البلاغه، حكمت 145
15. وسائل الشيعه، ج 7 ص 298، ح 3
16. وسائل الشيعه، ج 7 ص 218، ح 6
17. وسائل الشيعه ج 7 ص 294، ح 15 و 16 ; 27 و 30
18. بحار الانوار ج 93 ص 331
19. وسائل الشيعه، ج 7 ص 299، ح‏2.
20. الكافى، ج 4 ص 64 ح 8; بحار الانوار ج 93 ص 247
21.وسائل الشيعه، ج 7 ص 290 و 294 ح‏6 و 26.
22. وسائل الشيعه، ج 7 ص 295، ح‏31. معانى الاخبار ص 116
23. بحار الانوار ج 92 ص 255 ح 33.
24. وسائل الشيعه، ج 7 ص 302، ح 3.
25. وسائل الشيعه، ج 7، ص 313، ح 33
26. من لا يحضره الفقيه ج 2 ص 56 ح 2 / وسائل الشيعه ج 7 ص 350 ح 3
27. وسائل الشيعه ج 7 ص 375،ح 22
28.الكافى، ج 4 ص 68، ح 1
29. الكافى، ج 4 ص 68، ح 2
30. وسائل الشيعه، ج 7 ص 181، ح 4 و 5 / من لا يحضره الفقيه ج 2 ص 73، ح 9
31. وسائل الشيعه، ج 7 ص 266، ح 23.
32. بحار الانوار، ج 93، ص 342
33. بحار الانوار، ج 93، ص 344
34. بحار الانوار، ج 93، ص 346
35. بحار الانوار ج 93، ص 346
36. وسائل الشيعه، ج 7 ص 258 ح 8
37. وسائل الشيعه، ج 7 ص 256، ح 2
38. وسائل الشيعه، ج 7 ص 259
39. وسائل الشيعه، ج 7، ص 260، ح 4
40. وسائل الشيعه، ج 6 ص 221، ح 5